Przeczytaj
Anglia za pierwszych Plantagenetów
Potęga najsilniejszego wasalawasala zaczęła wyraźnie zagrażać królowi Francji. Henryk II w swoich działaniach politycznych koncentrował się na wewnętrznych problemach nowo pozyskanego królestwa, starając się uzależnić od korony angielskiej Walię, Szkocję i Irlandię. Król podjął także próbę wzmocnienia władzy monarszej kosztem autonomiiautonomii Kościoła w Anglii, co doprowadziło do ostrego konfliktu z arcybiskupem Canterbury Tomaszem Becketem, którego skwapliwie poparł francuski władca. W 1170 r. rycerze Henryka II zamordowali arcybiskupa. Zabójstwo to spotkało się z powszechnym potępieniem. Trzy lata po śmierci Tomasz Becket został kanonizowanykanonizowany, a król musiał publicznie odpokutować zbrodnię i przywrócić Kościołowi szeroką autonomię.
Konflikt Ryszarda Lwie Serce z Filipem Augustem
Henryk II zmarł w 1189 r., przekazując władzę w państwie swojemu synowi Ryszardowi Lwie Serce. Nowy władca niebawem wyruszył do Ziemi Świętej na III krucjatękrucjatę, podczas której doszło do zadrażnień między nim a królem Francji Filipem Augustem. Ten drugi wcześniej wrócił z wyprawy i zaczął szkodzić interesom Ryszarda. Gdy król angielski podczas drogi powrotnej do ojczyzny został uwięziony przez margrabiegomargrabiego Austrii, Filip August namówił Jana bez Ziemi, młodszego syna Henryka II, do buntu przeciw bratu. W 1194 r. Ryszard Lwie Serce opuścił austriackie więzienie i pojawił się w Anglii, gdzie błyskawicznie odebrał władzę uzurpatorowiuzurpatorowi. Król Ryszard pokonał także władcę Francji, ale w 1199 r. zginął podczas oblężenia zamku jednego ze zbuntowanych baronówbaronów akwitańskich.
Filip August, świadom słabości Jana bez Ziemi, zaatakował posiadłości Plantagenetów na kontynencie: wojska francuskie zajęły Normandię i Andegawenię. Król Anglii sprzymierzył się wówczas z cesarzem Ottonem IV i Ferrandem, hrabiąhrabią Flandrii, po stronie króla Francji opowiedział się natomiast papież Innocenty III. W 1214 r., zanim jeszcze doszło do połączenia wojsk cesarskich z angielskimi, Filip August rozgromił Ottona IV i Ferranda w bitwie pod Bouvines. Na wieść o klęsce cesarza Jan bez Ziemi uciekł do Anglii, gdzie został pokonany przez zbuntowane możnowładztwo oraz patrycjat Londynu. Rebelianci w 1215 r. zmusili króla do zatwierdzenia Wielkiej Karty Swobód (łac. Magna Charta Libertatum), gwarantującej jego poddanym podstawowe prawa. Francuzi, wykorzystując wojnę domową, wylądowali na wyspie. Sytuację uratowała śmierć Jana bez Ziemi i objęcie tronu przez jego małoletniego syna Henryka III. Konflikt angielsko‑francuski czasowo wygasł.
Z posiadłości kontynentalnych w rękach Plantagenetów pozostała tylko część Akwitanii zwana Gujenną oraz Gaskonia. Panowanie Henryka III w Anglii wypełniała walka z opozycją. Możni i miasta angielskie zdołali wymusić na monarsze powołanie parlamentuparlamentu, reprezentacji stanowej ograniczającej samowolę króla. Pierwszy w historii Anglii parlament zwołany w 1264 r. przez przywódcę opozycji, Szymona de Montfort, składał się z poszerzonej rady królewskiej, delegatów wybranych spośród rycerstwa w hrabstwach oraz przedstawicieli miast. Edward I, następca Henryka III, był zainteresowany przede wszystkim podbojem Walii i Szkocji. We Francji zwycięstwo pod Bouvines przyniosło zasadniczy przełom. Normandia i Andegawenia zostały włączone do domeny królewskiej, czyli poddane osobistej władzy królów Francji. Nastąpiło ogromne wzmocnienie Kapetyngów, którzy stali się jedną z najsilniejszych dynastiidynastii w Europie. Syn Filipa Augusta, Ludwik VIII Lew, podporządkował sobie Prowansję. Kolejny król, Ludwik IX Święty, unikał wojen z chrześcijanami i najwięcej uwagi poświęcał krucjatom. Później natomiast, za panowania Filipa IV Pięknego (1285‑1314), dominującym aspektem działań monarchii stała się zwycięska konfrontacja z papiestwem. W Anglii po śmierci Edwarda I władzę objął Edward II panujący w latach 1307- 1327. Z jego małżeństwa z Izabelą, córką króla Francji Filipa IV Pięknego, pochodzi Edward III (król Anglii od 1327 r.), który w 1337 r. występując z roszczeniami do tronu Francji po wygaśnięciu dynastii Kapetyngów zapoczątkował wojnę stuletniąwojnę stuletnią.
Film dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D1H7t3qC8
Film opowiadający o genezie konfliktu Anglii i Francji.
Słownik
częściowa niezależność Kościoła od władzy państwowej
(fr. baron, ze st‑niem. baro - wolny wojownik) honorowy tytuł szlachecki; bezpośredni wasal króla
ród panujący w państwie monarchicznym, w którym władza przechodzi dziedzicznie z ojca na syna (na podstawie Słownika języka polskiego PWN)
tytuł arystokratyczny, wyższy urzędnik, lennik króla, zarządca hrabstwa
(z łac. canonizatio od gr. kanonizo – włączam do kanonu), w Kościele katolickim uroczysty akt zaliczenia osoby zmarłej do grona świętych i przyznania jej publicznego kultu po przeprowadzeniu procesu kanonizacyjnego (na podstawie Internetowej encyklopedii PWN)
(łac. crux - krzyż) wyprawa wojenna podejmowana w XI–XII w. przez chrześcijaństwo zachodnie w celu zdobycia Ziemi Świętej. Słowo może oznaczać także każdą wyprawę wojenną inicjowaną przez papiestwo przeciwko poganom lub przeciwnikom Kościoła
(niem. Markgraf) tytuł arystokratyczny, niższy niż książę, wyższy niż hrabia; w średniowieczu: zwierzchnik marchii
(łac. parlamentum – porównywanie, wł. parlare - rozmawiać) miejsce, w którym ścierają się argumenty; najwyższy organ przedstawicielski, a jednocześnie zasadniczy organ władzy ustawodawczej; w dawnej Francji był to lokalny sąd królewski; pierwsze parlamenty powołał w XIII wieku Ludwik IX; początkowo przysługiwało im prawo zgłaszania zastrzeżeń do tzw. rejestracji edyktów królewskich, z czasem przekształciło się w prawo weta ograniczające władzę absolutną; spór o prawo weta doprowadził do wybuchu frondy parlamentarnej w 1648 r.; parlament angielski utworzono w XIII w. z rozszerzenia rady królewskiej o delegatów hrabstw i miast; początkowo jednoizbowy, po 1360 r. składał się z Izby Lordów i Izby Gmin
(łac. senex - starszy) feudał sprawujący władzę nad podległymi sobie wasalami i przekazujący im ziemię lub inne dobro
osoba, która nielegalnie zagarnia władzę
(łac. vassus) w ustroju feudalnym osoba wolna - dostojnik świecki, duchowny lub rycerz) oddająca się pod opiekę seniorowi i otrzymująca od niego w zamian za służbę i wierność ziemię lub jakieś inne dobra
wojna pomiędzy Anglią a Francją, trwająca w latach 1337‑1453
Słowa kluczowe
Wielka Karta Swobód (łac. Magna Charta Libertatum), parlament, Europa późnego średniowiecza, wojna stuletnia, konflikt angielsko- francuski, Plantageneci
Bibliografia
G. Duby, Bitwa pod Bouvines, Warszawa 1988.
Wielka historia świata. Tomy 1‑12 (praca pod patronatem Polskiej Akademii Umiejętności); Świat Książki 2004‑2006.