Zarówno w Polsce, jak i na całym świecie klimat jest kształtowany przez szereg różnych czynników.
Czynniki geograficzne:
szerokość geograficzna,
odległość od zbiorników morskich,
ukształtowanie powierzchni terenu,
pokrycie terenu.
R14kF1BogRrHp
Czynniki solarne:
usłonecznienie,
bilans promieniowania słonecznego.
Czynniki cyrkulacyjne:
rozmieszczenie głównych ośrodków barycznych,
kierunku napływu i cechy mas powietrza.
Położenie Polski w umiarkowanych szerokościach geograficznych bezpośrednio wpływa na ilość energii słonecznej docierającej w ciągu roku do powierzchni ziemi. Długość dnia w Polsce waha się od 7,1 h (23 grudnia) do 17,3 h (23 czerwca).
Natomiast równoleżnikowy przebieg głównych pasm górskich Europy sprzyja wymianie mas powietrza w kierunku wschód–zachód, co powoduje, że nad obszarem Polski ścierają się masy powietrza o cechach oceanicznych z kontynentalnymi. W zależności od pory roku określone masy powietrza przynoszą zmianę warunków pogodowych.
RS6Sq3cMZvrHQ1
Temperatura powietrza
Średnia roczna temperatura powietrza w Polsce wynosi od ok. 6 do ok. 8,5°C. Wyjątkiem są obszary górskie – na Kasprowym Wierchu średnia roczna temperatura powietrza wynosi ok. 0°C – oraz obszar nadmorski – ponad 9°C.
R14Oe0w5Zoy1o
Temperaturę w Polsce kształtuje przede wszystkim pozioma wymiana ciepła, czyli cyrkulacja atmosferyczna. W przebiegu rocznym najwyraźniejszy jej wpływ obserwujemy w porze chłodnej.
RikNIQuCdZ4QB
RolMggJMwdOwS
W styczniu rozkład izotermizotermaizoterm ma przebieg południkowy (o czym świadczy zanik wpływów Oceanu Atlantyckiego w miarę przesuwania się na wschód), który w kolejnych miesiącach przechodzi w bardziej równoleżnikowy. Przebieg izoterm w lipcu jest w większym stopniu kształtowany przez czynniki radiacyjne – wynika z różnic wysokości Słońca nad horyzontem i pasowości ukształtowania terenu.
Polecenie 1
Przeanalizuj powyższe mapy i wskaż obszary o najkorzystniejszych warunkach termicznych w Polsce.
R1S6UvnduKt28
Opady atmosferyczne
Na wysokość i zmienność opadów atmosferycznych największy wpływ ma działalność cyklonalna w rejonie Europy Zachodniej. Średnio na większości obszaru Polski opady wahają się od 500 do 700 mm. Jednak ten element charakteryzuje się bardzo dużymi zmianami z roku na rok.
R18LtugIlk7DG
Centralna część Polski charakteryzuje się zdecydowanie niższymi sumami w stosunku do pasa pobrzeży i pojezierzy oraz obszarów wyżynnych i górskich. Najmniejsze sumy rocznych opadów atmosferycznych występują w strefie Nizin Środkowopolskich oraz na Pojezierzu Kujawskim i Wielkopolskim (450–550 mm).
Najwyższe sumy opadów w ciągu roku występują w miesiącach letnich (czerwiec, lipiec, sierpień), najniższe w porze chłodnej. Jednak jeżeli rozpatrujemy liczbę dni z opadem, to najwięcej takich dni jest notowanych zimą, natomiast zdecydowanie mniej latem. Najwyższe sumy rocznych opadów atmosferycznych występują w Sudetach i Karpatach (700–1200 mm), a w Tatrach mogą przekraczać 1700 mm.
Polecenie 2
Bazując na własnej wiedzy i obserwacji, przedyskutuj w grupie/klasie problem: czy i jak bardzo zmieniła się wartość opadów atmosferycznych w Polsce.
Rv6DliF09i0E0
Zmiany w czasie
Regularne pomiary instrumentalne na większą skalę na ziemiach polskich rozpoczęły się w XIX w. Dlatego dostępne do analiz serie pomiarowe liczą ok. 140–150 lat. Jest to wystarczający okres, aby móc mówić o istotnych zmianach np. temperatury powietrza. Średnio w Polsce temperatura powietrza wzrasta o ok. 0,1°C na 10 lat. Jest to wzrost istotny statystycznie (tzn. taki, który jest wyraźny i silny). Taką tendencję można obserwować na obszarze całej Europy.
R1U7YqhdaRRs1
Wzrost ten jest jeszcze bardziej widoczny, kiedy rozpatrujemy anomalie względem średniej z całego okresu pomiarowego danej stacji. Anomalie pokazują, o ile od średniej różnią się wartości zmierzone w poszczególnych latach.
R1QJmGfl2c84b
Jak widać na rysunkach, ostatnie 40 lat jest wyraźnie cieplejsze, a każdy kolejny rok określa się jako rekordowy pod względem temperatury powietrza. Wzrost temperatury warunkuje spadek liczby dni z pokrywą śnieżną oraz z opadami śniegu, natomiast innym widocznym skutkiem tych zmian jest wzrost liczby dni gorących i upalnych, a spadek dni mroźnych i bardzo mroźnych. Częściej również mamy do czynienia z suszami w sezonie letnim.
RsGCUaWXmr0P3
Słownik
izoterma
izoterma
linia na mapie pogody, łącząca punkty na Ziemi mające tę samą temperaturę w danym czasie lub tę samą średnią temperaturę w danym czasie
trend klimatyczny
trend klimatyczny
ogólny kierunek zmian danego elementu klimatu w dłuższym czasie; na wykresie widoczny jako powolne obniżanie lub podnoszenie się wartości w ciągu danych klimatycznych