Minojczycy

Tak nazwał twórców najstarszej cywilizacji świata greckiego Artur Evans, który w pierwszej połowie XX w. prowadził wykopaliska w Knossos. W ośrodku tym odkrył pozostałości imponującego pałacu (podobne, aczkolwiek mniej imponujące odkopano m.in. w Fajstos i Mallii). Sądził on, że rezydował w nim legendarny król Krety Minos, wokół którego koncentrowało się wiele greckich mitów (np. te o Minotaurze i Tezeuszu, Dedalu i Ikarze). Niestety nie sposób zweryfikować tej tezy. Budowla powstała ok. 1700 r. p.n.e.; pełniła funkcję centrum politycznego (stanowiła siedzibę władcy) i gospodarczego (znajdowały się tam warsztaty i magazyny) państwa. Apartamenty króla i sale oficjalne upiększano wielobarwnymi freskami o motywach roślinnych i zwierzęcych (popularne były zwłaszcza byki) oraz scenami kultowymi. Do wielu pomieszczeń doprowadzono bieżącą wodę. Minojczycy prowadzili szeroko zakrojoną działalność handlową: ceramikę minojską znajdujemy na wyspach Morza Egejskiego, wybrzeżach Azji Mniejszej i w Egipcie, a ślady ich dużego znaczenia w basenie Morza Egejskiego zachowały się w przekonaniu późniejszych Greków o thalassokracjithalassokracjathalassokracji kreteńskiej.

Około 1450 r. p.n.e. prawie wszystkie pałace minojskie, z wyjątkiem Knossos, uległy zniszczeniu. Wśród przyczyn upadku wymienia się inwazję Achajów (Greków) z Grecji kontynentalnej, zamieszki wewnętrzne, katastrofy naturalne (przez długi czas upadek pałaców wiązano z wybuchem w drugiej połowie XV w. p.n.e. wulkanu na wyspie Thera, odległej od Krety o 100 km), lecz trudno o pewne rozstrzygnięcia.

RaXIWRtwcO3ed

Na ilustracji znajduje się rekonstrukcja pałacu w Knossos. Jest to grupa żółto szarych budynków z licznymi czerwonymi kolumnami. Na placu po lewej stronie widoczna jest grupa ludzi. Wokół pałacu aż po horyzont rosną liczne drzewa. W oddali znajdują się lekkie wzniesienia.

R11tVwfezykdg

Zdjęcie przedstawia ruiny pałacu. Widoczne są czerwone kolumny. Znaczna część budynku jest uszkodzona.

RIHkpk0HcTPDu

Na zdjęciu znajduje się zniszczony fragment fresku ukazujący kobietę. Ma ona długie czarne kręcone włosy, makijaż i jest ubrana w jasną suknię.

R1Ztp4wCcCG2Y

Na zdjęciu znajduje się rekonstrukcja sali tronowej z pałacu w Knossos. W centralnej części pomieszczenia widoczny jest kamienny stół z pustą misą, przed którym znajduje się mały kamienny tron. Czerwone ściany pomieszczenia pokryte są malowidłami przedstawiającymi rośliny i mityczne zwierzęta. Po lewej stronie widoczne są drewniane drzwi.

ROQrpIv0nEGQK

Czarno-biała ilustracja przedstawia odbicie pieczęci z Knossos. Przedstawia ona boginię stojącą na wzniesieniu wraz z dwoma lwami i modlącego się do niej mężczyznę trzymającego się za głowę. Po lewej stronie widoczny jest budynek.

Mykeńczycy

Cywilizacja mykeńska bierze swoją nazwę od Myken, twierdzy wybudowanej w pierwszej połowie II tysiąclecia p.n.e. Tak samo nazwano osadę. Wedle Greków warownia ta nie mogła być dziełem ludzi; jak wierzono, mieli wybudować ją cyklopicyklopicyklopi, którzy na własnych barkach nosili ogromne nieociosane bloki wapienne i układali je jedne na drugich, tworząc mur szeroki i gruby na 8 metrów, a długi na 900.

Po nawiązaniu kontaktów z Minojczykami w Grecji kontynentalnej zaczęły powstawać pałace, lecz w przeciwieństwie do kreteńskich były one otoczone murami (wyjątek stanowi tu najlepiej zachowany pałac w Pylos), nie było w nich toalet i dziedzińców, a na zdobiących ściany malowidłach dominowała tematyka wojenna. Pałace mykeńskie pełniły podobne funkcje, co u Minojczyków: stanowiły siedzibę wanaksawanakswanaksa i ośrodki produkcji rzemieślniczej. Na przykład w Pylos zachowały się rachunki, z których dowiadujemy się o racjach żywnościowych dla pracujących przy wyrobie tkanin kobiet i dzieci. Przykładowy tekst brzmiał następująco:

Nie mamy pewnych informacji na temat powiązań między pałacami, lecz wielu uczonych sądzi, że między XIV a XII w. p.n.e. w Grecji istniało silne państwo ze stolicą w Mykenach, a inne pałace stanowiły siedziby namiestników. Wskazują na to źródła hetyckieHetycihetyckie, mówiące o potężnym władcy Ahhijawy, czyli prawdopodobnie Achajów (tak dawniej określano Greków). Nie bez znaczenia jest też wymowa eposóweposeposów Homerowych, w których król Myken Agamemnon stoi na czele innych władców walczących pod Troją. W XII w. p.n.e. rozpoczął się długotrwały proces upadku cywilizacji mykeńskiej: niektóre pałace zostały zniszczone, inne opustoszały. Był to proces długotrwały, lecz niewiele o nim wiemy – nie bez powodu okres, który wówczas się rozpoczyna (XII‑IX w. p.n.e.), otrzymał nazwę Wieków CiemnychWieki CiemneWieków Ciemnych.

R177WkUHvx33H

Na zdjęciu znajduje się trójwymiarowy model ruin Myken. Miasto znajdowało się w górach i było otoczone grubymi murami.

RUE9539LfajSz

Na zdjęciu znajduje się złota maska Agamemnona. Ma on szeroką twarz, długą brodę, duże odstające uszy i długi nos.

RJ7T5njE0XtLU

Na zdjęciu znajduje się zbudowana z dużych bloków skalnych Brama Lwia. Nad kamiennym wejściem widoczna jest płaskorzeźba z dwoma kamiennymi lwami stojącymi na podeście. Brama znajduje się w części korytarza.

Pisma A i B

Zarówno cywilizacja minojska, jak i mykeńska stworzyły pismo. Oba nazywano pismem linearnym od linii, które zaznaczano na glinianych tabliczkach, zanim przystąpiono do pisania. Starsze pismo Kreteńczyków oznaczono literą A, składało się z 85 znaków i mimo wielu prób do dziś nie udało się go rozszyfrować. Wynika to głównie z tego, że nie znaleziono tekstów dwujęzycznych, które zostały zapisane pismem linearnym A i innym odczytanym przez nas rodzajem pisma.

Z kolei pismo linearne B odczytali w 1953 r. angielscy lingwiści Michael Ventris i John Chadwick. Było to pierwsze pismo greckie (Kreteńczycy nie byli spokrewnieni z plemionami greckimi), a dokumenty nim zapisane nie mają charakteru literackiego – to głównie notatki o charakterze ekonomicznym, z których możemy wyczytać wiele ważnych informacji na temat życia codziennego Mykeńczyków. Z jednej tabliczki dowiadujemy się np., że w pałacu w Pylos urządzono ucztę na tysiąc (!) osób. W innych zaś pojawiają się dobrze nam znane nazwy bogów: Zeus, Posejdon, Ares, Hera, Dionizos. Co ciekawe, z tabliczek znajdowanych na Peloponezie wynika, że to Posejdon, a nie Zeus, odgrywał główną rolę w panteonie greckich bogów (zresztą silny związek boga mórz z tym regionem jest widoczny także w późniejszych epokach).

R13pPmKPTVcQ7

Na zdjęciu znajduje się ciemna kamienna tabliczka z wyrytymi napisami, zapisanymi pismem linearnym A.

R4jvTfquX8aSe

Na zdjęciu znajduje się zniszczona gliniana tabliczka z wyrytym napisem zapisanym pismem linearnym B. Tekst jest podzielony na linijki, które również zostały wyryte.

Ra9BZbJdlgrf6

Na ilustracji znajduje się gliniany dysk z Fajstos. Są na nim wyryte liczne znaki zakręcające w stronę środka dysku. Jest on umieszczony na złotym podstawku.

Słownik

Słowa kluczowe

Minojczycy, Minos, pałac, Knossos, Mykeńczycy, Mykeny, pismo linearne A i B, wanaks, starożytność, starożytna Grecja, antyk

Bibliografia

Bravo B., Wipszycka E., Historia starożytnych Greków, t. 1, Warszawa 1988.

Hammond N.G.L.,Dzieje Grecji, tłum. A. Świderkówna, Warszawa 1994.

Musiał D., Świat grecki od Homera do Kleopatry, Warszawa 2008.

Jaczynowska M., Musiał D., Stępień M., Historia starożytna, Warszawa 2008.

Ziółkowski A., Historia powszechna: Starożytność, Warszawa 2009.