Przeczytaj
Przemysł jest działem gospodarki, który zajmuje się wydobyciem surowców mineralnych i przetwarzaniem ich na środki produkcji (maszyny, urządzenia wykorzystywane w procesie pracy, a także środki konsumpcji, np. żywność, AGD, odzież). Wyróżnia się szereg czynników wpływających na lokalizację przemysłu.
![Na mapie Polski zaznaczono główne ośrodki i okręgi przemysłowe. Okręg Gdański - Gdańsk, Gdynia; Szczeciński - Szczecin; Olsztyński - Olsztyn; Białostocki - Białystok; Bydgosko-Toruński - Bydgoszcz, Toruń, Inowrocław; Poznański - Poznań; Kalisko-Ostrowski - Kalisz, Ostrów Wielkopolski; Warszawski - Warszawa, Żyrardów, Skierniewice; Zielonogórsko-Żarski - Zielona Góra, Żary; Legnicko-Głogowski - Głogów, Legnica; Sudecki - Jelenia Góra, Wałbrzych, Kłodzko; Wrocławski - Wrocław; Opolski - Opole, Gliwice; Częstochowski - Częstochowa; Górnośląski Okręg Przemysłowy GOP - jest największy; Rybnicki; Jaworznicko-Chrzanowski; Bielski - Bielsko-Biała; Krakowski - Kraków; Karpacki - Nowy Sącz, Krosno; Tarnowsko-Rzeszowski - Tarnów, Rzeszów; Tarnobrzeski - Tarnobrzeg, Stalowa Wola; Staropolski - Radom, Starachowice, Kielce, Skarżysko-Kamienna, Ostrowiec Świętokrzyski; Lubelski - Lublin; Łódzki - Łódź, Piotrkowsko-Bełchatowski - Piotrków Trybunalski.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/R1WGvOFghXhqg/1634339068/1Oh8wX3CkxiI1DTzt3VLSsSUF0TItdR7.png)
Czynniki przyrodnicze
Baza surowcowa – transport surowców mineralnych, płodów rolnych czy zasobów leśnych może być nieopłacalny z uwagi na ich dużą wagę, dlatego niektóre zakłady lokalizuje się w rejonie występowania i pozyskiwania surowców. Innym powodem może być utrata właściwości lub wagi surowców w trakcie transportu (np. buraków cukrowych czy trzciny cukrowej). Baza surowcowa decyduje o lokalizacji: górnictwa, hutnictwa żelaza, produkcji materiałów budowlanych i przemysłu drzewnego.
Dostęp do wody – woda ma wszechstronne zastosowanie w przemyśle: jako surowiec do produkcji np. napojów, jako surowiec pomocniczy do mycia warzyw i owoców, służy również do chłodzenia maszyn i urządzeń oraz odprowadzania i utylizacji ścieków przemysłowych. Najbardziej wodochłonne przemysły to: celulozowo‑papierniczy, włókienniczy, spożywczy, chemiczny, energetyczny i hutniczy. Zakłady tego typu lokalizowane są nad dużymi rzekami i jeziorami.
Bariery ekologiczne i jakość środowiska – pewne zakłady przemysłowe degradują środowisko, dlatego ich lokalizacja musi uwzględniać ochronę obszarów o cennych walorach przyrodniczych i antropogenicznych przed negatywnymi skutkami uprzemysłowienia (górnictwo, hutnictwo).
Warunki klimatyczne – często uwzględniane podczas inwestycji przemysłowych. Sprzyjające warunki podczas wydobycia surowców mineralnych są priorytetem np. na Syberii i Alasce (wydobycie możliwe w okresach, kiedy temperatura jest dodatnia z uwagi na zmarzniętą ziemię). Lokalizacja przemysłu często odrzucana jest na terenach, gdzie panują ekstremalne warunki klimatyczne, np. na pustyniach (problem z wodą i wysokie temperatury), w wysokich górach (niskie temperatury), na terenach zagrożonych tornadami i tajfunami. Wyjątek w lokalizacji przemysłu na terenach o klimacie niesprzyjającym stanowią elektrownie wiatrowe i słoneczne.
Właściwości terenu – ukształtowanie terenu (nieregularne, duża głębokość zalegania surowców) może utrudniać prowadzenie inwestycji albo im sprzyjać (tereny płaskie, płytko położone surowce, stabilność terenu).
Czynniki techniczno‑ekonomiczne
Infrastruktura techniczna − wyposażenie obszaru w sieć komunikacyjną (drogi, linie kolejowe), sieć wodno‑kanalizacyjną, energetyczną oraz gazową.
- transport drogowy; Udział procentowy: 82,8%
- transport kolejowy; Udział procentowy: 11,5%
- transport rurociągowy; Udział procentowy: 4,1%
- transport morski; Udział procentowy: 1,4%
- transport wodny śródlądowy; Udział procentowy: 0,1%
- transport lotniczy; Udział procentowy: 0,1%
-
Label : transport drogowy
Value : 82,8%
-
Label : transport kolejowy
Value : 11,5%
-
Label : transport rurociągowy
Value : 4,1%
-
Label : transport morski
Value : 1,4%
-
Label : transport wodny śródlądowy
Value : 0,1%
-
Label : transport lotniczy
Value : 0,1%
- 1. zestaw danych:
- Lata: 2009
- Drogi: 78.4; Podpis osi wartości: (w km)
- 2. zestaw danych:
- Lata: 2010
- Drogi: 79.9; Podpis osi wartości: (w km)
- 3. zestaw danych:
- Lata: 2011
- Drogi: 82.4; Podpis osi wartości: (w km)
- 4. zestaw danych:
- Lata: 2012
- Drogi: 82.5; Podpis osi wartości: (w km)
- 5. zestaw danych:
- Lata: 2013
- Drogi: 84.0; Podpis osi wartości: (w km)
- 6. zestaw danych:
- Lata: 2014
- Drogi: 84.8; Podpis osi wartości: (w km)
- 7. zestaw danych:
- Lata: 2015
- Drogi: 85.8; Podpis osi wartości: (w km)
- 8. zestaw danych:
- Lata: 2016
- Drogi: 86.9; Podpis osi wartości: (w km)
- 9. zestaw danych:
- Lata: 2017
- Drogi: 88.7; Podpis osi wartości: (w km)
- 10. zestaw danych:
- Lata: 2018
- Drogi: 90.1; Podpis osi wartości: (w km)
- 11. zestaw danych:
- Lata: 2019
- Drogi: 91.2; Podpis osi wartości: (w km)
-
lata : 2009
drogi : 78.4
-
lata : 2010
drogi : 79.9
-
lata : 2011
drogi : 82.4
-
lata : 2012
drogi : 82.5
-
lata : 2013
drogi : 84.0
-
lata : 2014
drogi : 84.8
-
lata : 2015
drogi : 85.8
-
lata : 2016
drogi : 86.9
-
lata : 2017
drogi : 88.7
-
lata : 2018
drogi : 90.1
-
lata : 2019
drogi : 91.2
Rynek zbytu – określa popyt na produkty przemysłowe, który jest uzależniony od: cech potencjalnych klientów, ich potrzeb, gustów, zasobności finansowej, mody i stylu życia.
Korzyści aglomeracji – związane są z korzyściami płynącymi z lokalizowania zakładów, a także kooperacji zakładów przemysłowych w jednym ośrodku miejskim lub w obrębie jednej aglomeracji. Wspólne korzystanie z infrastruktury technicznej, ułatwiona kooperacja między zakładami, ułatwienia w pozyskiwaniu siły roboczej czy zaopatrywaniu w surowce i produkty, bliskość urzędów, instytucji finansowych, placówek naukowo‑badawczych – wszystkie te czynniki powodują obniżenie kosztów oraz ułatwiają funkcjonowanie zakładów.
Baza energetyczna – jest bardzo ważnym elementem działalności obiektów przemysłowych. Istotną częścią bazy energetycznej jest zapewnienie ciągłości dostaw zwłaszcza w zakładach energochłonnych (np. hutnictwo, przemysł chemiczny, mineralny czy drzewno‑papierniczy).
Dostęp do terenów budowlanych – wpływa na cenę ich nabycia, walory naturalne, uzbrojenie terenu i zagospodarowanie. Tereny położone w centralnej części miast są najdroższe, zaś na peryferiach tańsze.
Siła robocza – istotne są jej zasoby oraz kwalifikacje. Zakłady pracochłonne (np. przemysł włókienniczy, tekstylny) lokalizuje się na obszarach zurbanizowanych. Kwalifikacje pracowników odgrywają ważną rolę w rozwoju przemysłów zaawansowanych technologii.
- 1. zestaw danych:
- Lata: 2009
- Zatrudnieni: 65.0; Podpis osi wartości: (w %)
- 2. zestaw danych:
- Lata: 2010
- Zatrudnieni: 64.6; Podpis osi wartości: (w %)
- 3. zestaw danych:
- Lata: 2011
- Zatrudnieni: 65.0; Podpis osi wartości: (w %)
- 4. zestaw danych:
- Lata: 2012
- Zatrudnieni: 65.4; Podpis osi wartości: (w %)
- 5. zestaw danych:
- Lata: 2013
- Zatrudnieni: 65.7; Podpis osi wartości: (w %)
- 6. zestaw danych:
- Lata: 2014
- Zatrudnieni: 67.5; Podpis osi wartości: (w %)
- 7. zestaw danych:
- Lata: 2015
- Zatrudnieni: 68.7; Podpis osi wartości: (w %)
- 8. zestaw danych:
- Lata: 2016
- Zatrudnieni: 70.4; Podpis osi wartości: (w %)
- 9. zestaw danych:
- Lata: 2017
- Zatrudnieni: 72.1; Podpis osi wartości: (w %)
- 10. zestaw danych:
- Lata: 2018
- Zatrudnieni: 73.6; Podpis osi wartości: (w %)
- 11. zestaw danych:
- Lata: 2019
- Zatrudnieni: 74.5; Podpis osi wartości: (w %)
-
lata : 2009
zatrudnieni : 65.0
-
lata : 2010
zatrudnieni : 64.6
-
lata : 2011
zatrudnieni : 65.0
-
lata : 2012
zatrudnieni : 65.4
-
lata : 2013
zatrudnieni : 65.7
-
lata : 2014
zatrudnieni : 67.5
-
lata : 2015
zatrudnieni : 68.7
-
lata : 2016
zatrudnieni : 70.4
-
lata : 2017
zatrudnieni : 72.1
-
lata : 2018
zatrudnieni : 73.6
-
lata : 2019
zatrudnieni : 74.5
Zaplecze naukowo‑techniczne – umożliwia unowocześnianie procesów technologicznych w zakładach przemysłowych i wdrażanie nowych technologii.
- 1. zestaw danych:
- Lata: 2009
- Absolwenci: 221915; Podpis osi wartości: (liczba osób)
- 2. zestaw danych:
- Lata: 2010
- Absolwenci: 222519; Podpis osi wartości: (liczba osób)
- 3. zestaw danych:
- Lata: 2011
- Absolwenci: 215343; Podpis osi wartości: (liczba osób)
- 4. zestaw danych:
- Lata: 2012
- Absolwenci: 211270; Podpis osi wartości: (liczba osób)
- 5. zestaw danych:
- Lata: 2013
- Absolwenci: 198956; Podpis osi wartości: (liczba osób)
- 6. zestaw danych:
- Lata: 2014
- Absolwenci: 189802; Podpis osi wartości: (liczba osób)
- 7. zestaw danych:
- Lata: 2015
- Absolwenci: 177912; Podpis osi wartości: (liczba osób)
- 8. zestaw danych:
- Lata: 2016
- Absolwenci: 166671; Podpis osi wartości: (liczba osób)
- 9. zestaw danych:
- Lata: 2017
- Absolwenci: 186743; Podpis osi wartości: (liczba osób)
- 10. zestaw danych:
- Lata: 2018
- Absolwenci: 151499; Podpis osi wartości: (liczba osób)
- 11. zestaw danych:
- Lata: 2019
- Absolwenci: 146016; Podpis osi wartości: (liczba osób)
-
lata : 2009
absolwenci : 221915
-
lata : 2010
absolwenci : 222519
-
lata : 2011
absolwenci : 215343
-
lata : 2012
absolwenci : 211270
-
lata : 2013
absolwenci : 198956
-
lata : 2014
absolwenci : 189802
-
lata : 2015
absolwenci : 177912
-
lata : 2016
absolwenci : 166671
-
lata : 2017
absolwenci : 186743
-
lata : 2018
absolwenci : 151499
-
lata : 2019
absolwenci : 146016
Korzyści deglomeracji – polegają na przeniesieniu przemysłu na obszary wiejskie. Korzyści wynikające z deglomeracji: tańsze grunty pod inwestycje, niskie podatki, tańsza siła robocza, wsparcie państwa, korzyści wynikające z czystego powietrza i krajobrazu.
Baza surowcowa – dostęp do zasobów surowcowych jest konieczny w lokalizacji kopalni oraz w przemyśle zajmującym się produkcją materiałochłonną (rudy metali, węgiel, drewno, woda itd.). Przedsiębiorstwa zajmujące się przetwórstwem surowców zlokalizowane są często w pobliżu kopalni tych surowców, np. huta znajduje się w pobliżu kopalni rudy miedzi.
Niekorzyść aglomeracji – wyróżnia się następujące przeszkody powstałe w wyniku dużej koncentracji przemysłu: zużycie techniczne budynków i wyposażenia, brak terenów pod nowe inwestycje, wysokie koszty gruntów, wysokie czynsze najmu oraz liczne podatki, obciążone szlaki komunikacyjne i infrastruktura terenu, duże zanieczyszczenie środowiska, ograniczenia technologiczne z uwagi na planowanie zagospodarowania miejskiego.
Czynniki społeczno‑polityczne
Polityka państwowa – regulacje prawne mogą być zachętą dla napływu kapitału zagranicznego lub rozwoju produkcji rodzimej poprzez: tworzenie stref ekonomicznych, stosowanie ulg podatkowych dla inwestorów, ograniczanie lub znoszenie cełceł, dofinansowanie produkcji krajowej.
Czynniki społeczne – moda, tradycje i możliwości finansowe mieszkańców generują zapotrzebowanie na pewne dobra. Istotny może być wpływ organizacji społecznych (w tym ekologicznych), a także związków zawodowych na decyzje lokalizacyjne (np. protesty przeciwko budowie elektrowni jądrowej w Żarnowcu).
Czynniki strategiczne − obecnie tracą na znaczeniu, dotyczą np. zakładów zbrojeniowych czy elektrowni jądrowych.
Wyróżnia się następujące rodzaje lokalizacji przemysłu:
przymusową – dotyczy przemysłu wydobywczego, który uzależniony jest od miejsc występowania surowców,
![Zdjęcie przedstawia platformę wydobywczą na pełnym morzu. Konstrukcja wsparta na dnie morskim. Ma jedną wyższą wieżę oraz kilka dźwigów. Na morzu przy platformie stoi statek.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/R1H1cuypznAYg/1634339071/2ZC0TpfB5CBoDSgyMAkCRsnzCiGgPIXl.jpg)
związaną – gdy waga surowca jest większa od wagi wyrobu gotowego, np. hutnictwo żelaza, miedzi, aluminium, przemysł cukrowniczy,
![Zdjęcie przedstawia teren pagórkowaty, na którym znajduje się kombajn górniczy. Na terenie brak roślinności, ziemia jest zdegradowana. W tle są liczne kominy elektrowni. Z kominów unosi się dym.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/RKoRj8CqrZtVO/1634339071/5ryOoouzhx3Pe33RVCeHwPBCGKiEqIYv.jpg)
swobodną – gdy waga surowca nie przekracza wagi wyrobu gotowego, np. przemysł zbożowo‑młynarski, elektrotechniczny i elektroniczny, produkcja środków transportu.
![Zdjęcie prezentuje dużą halę. Widać upieczone okrągłe bułki leżące na metalowej siatce - rodzaju taśmy produkcyjnej. W tle jest piec, spod którego wyjeżdżają na taśmie upieczone bułki.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/R1LXMepvIGgvA/1634339072/2Rg4ZPRhHAwyi5pZcLan3bHIpctkTKMb.jpg)
Specjalna strefa ekonomiczna (SSE) to obszar stwarzający możliwości prowadzenia działalności gospodarczej przez inwestorów na preferencyjnych warunkach, co aktywizuje rozwój regionów, przyciąga nowe inwestycje, tworzy miejsca pracy i urozmaica strukturę przemysłu. Najstarszą SSE w Polsce jest „Euro‑Park Mielec” (1995).
Słownik
ekonomiczna opłata pobierana przez państwo od przywozu i wywozu towarów; ze względu na sposób obliczania rozróżnia się cła ad valorem (od wartości), których wysokość jest określona w procencie wartości towaru oraz cła specyficzne, będące określoną kwotą, zależną od ilości lub wagi towaru; są też nakładane cła przywozowe (importowe) i cła wywozowe (eksportowe); z punktu widzenia celu wprowadzania cła dzieli się na: fiskalne, zapewniające dochody skarbowi państwa, oraz gospodarcze, nakładane w celu realizowania określonej polityki handlu zagranicznego danego państwa
Indeks dolny Źródło: Encyklopedia PWN Indeks dolny koniecŹródło: Encyklopedia PWN