Ważne!

Reakcje z udziałem wodorotlenków możemy podzielić na takie, w których wodorotlenki są produktami, oraz takie, w których wodorotlenki pełnią rolę substratów.

bg‑cyan

Wodorotlenki jako produkty

Otrzymywanie wodorotlenków litowców oraz berylowców (oprócz wodorotlenku berylu):

  • aktywny metal + woda → wodorotlenek + wodór ↑

    2 Na+2 H2O2 NaOH+H2

    Analogicznie reagują pozostałe litowce.

    Ca+2 H2OCaOH2+H2

    Analogicznie reaguje stront i bar.

    Mg+2 H2OTMgOH2+H2 
  • tlenek zasadotwórczytlenek zasadotwórczytlenek zasadotwórczy + woda → wodorotlenek

    Na2O+H2O2 NaOH

    Analogicznie reagują tlenki pozostałych litowców.

    BaO+H2OBaOH2

    Analogicznie reagują tlenki wapnia i strontu.


Otrzymywanie wodorotlenków trudno rozpuszczalnych w wodzie (reakcja strąceniowareakcja strąceniowareakcja strąceniowa):

  • wodorotlenek rozpuszczalny w wodzie + sól 1 → wodorotlenek nierozpuszczalny w wodzie + sól 2

    2 KOH+CuSO4CuOH2+K2SO4
    3 NaOH+FeCl3FeOH3+3 NaCl
  • sól 1 rozpuszczalna w wodzie + woda amoniakalna → wodorotlenek nierozpuszczalny + sól 2

    FeCl3+3 NH3·H2OFeOH3+3 NH4Cl

    Tą metodą otrzymywane mogą być wodorotlenki metali bloku d. Wyjątek stanowi miedź, dla której w tego typu reakcji otrzymywany jest kompleks amoniakalny – w przypadku chlorku miedzi(II), będzie to chlorek tetraaminamiedzi(II).

    CuCl2+4 NH3·H2OCuNH34Cl2+4 H2O
1
Polecenie 1

Korzystając z tablicy rozpuszczalności soli i wodorotlenków w wodzie, sprawdź, które z wodorotlenków możesz otrzymać w wyniku reakcji strąceniowej.

R18xdLAho2DAT
Rozpuszczalność soli i wodorotlenków w wodzie w temperaturze <math aria‑label="dwudziestu pięciu stopni Celsjusza">25°C
Źródło: GroMar Sp. z o.o., rozpuszczalność na podstawie: Mizerski W., Tablice chemiczne, Warszawa 2004; kolory osadów na podstawie: White W. E., A Table of solubilities and colors of precipitates for use in a course in qualitative analysis, „J. Chem. Educ.” 1931., licencja: CC BY-SA 3.0.
  1. Wodorotlenki powstają także podczas reakcji wodorków z wodą:

  • wodorek + woda → wodorotlenek + wodór ↑

    NaH+H2ONaOH+H2
    CaH2+2 H2OCaOH2+2 H2
  1. Kolejne mało popularne metody otrzymywania wodorotlenków to reakcje wykorzystujące nadtlenki oraz ponadtlenki:

  • nadtlenek + woda → wodorotlenek + nadtlenek wodoru

Na2O2+2 H2O2 NaOH+H2O2

Reakcjom tym towarzyszy wydzielanie bezbarwnego i bezwonnego gazu, bowiem powstały nadtlenek wodoru rozkłada się do wody i tlenu cząsteczkowego zgodnie z równaniem:

2 H2O22 H2O+O2
  • ponadtlenek + woda → wodorotlenek + nadtlenek wodoru + tlen

2 KO2+2 H2O2 KOH+H2O2+O2
bg‑cyan

Wodorotlenki jako substraty

  • wodorotlenek + kwas → sól + woda

    NaOH+HClNaCl+H2O
    CaOH2+2 HBrCaBr2+2 H2O
    2 NaOH+H2SO4Na2SO4+2 H2O
    CaOH2+H2SO4CaSO4+2 H2O
    3 NaOH+H3PO4Na3PO4+3 H2O
    3 CaOH2+2 H3PO4Ca3PO42+6 H2O
  • wodorotlenek + tlenek niemetalu → sól + woda

    2 NaOH+CO2Na2CO3+H2O
    12 KOH+P4O104 K3PO4+6 H2O
    2 NaOH+SiO2Na2SiO3+H2O
    CaOH2+CO2CaCO3+H2O
    6 CaOH2+P4O102 Ca3PO42+6 H2O
    CaOH2+SiO2CaSiO3+H2O
  • wodorotlenek rozpuszczalny w wodzie + sól 1 → wodorotlenek nierozpuszczalny w wodzie + sól 2

    2 NaOH+CuSO4CuOH2+Na2SO4
    2 KOH+ZnCl2ZnOH2+2 KCl
    3 BaOH2+2 AlNO332 AlOH3+3 BaNO32
  • wodorotlenek 1 + sól rozpuszczalna w wodzie → wodorotlenek 2 + sól nierozpuszczalna w wodzie

    CaOH2+Na2CO32 NaOH+CaCO3
    3 BaOH2+2 K3PO46 KOH+Ba3PO42
  • reakcje rozkładu termicznegorozkład termicznyrozkładu termicznego

    wodorotlenek T tlenek metalu + woda

    Prawie wszystkie wodorotlenki są nietrwałe termicznie (jedynie wodorotlenki litowców mogą się topić bez rozkładu).

    2 AlOH3  T   Al2O3+3 H2O

    Wodorotlenek rtęci(II) rozkłada się już w temperaturze pokojowej.

    HgOH2HgO+H2O
bg‑cyan

Wodorotlenki amfoteryczne

Wodorotlenki amfoteryczne, oprócz tego, że reagują z mocnymi kwasami, reagują również z mocnymi wodorotlenkami.

W roztworach wodnych powstaje tetrahydroksoglinian sodu:

AlOH3(s)+NaOH(aq)NaAlOH4

Słownik

tlenek zasadotwórczy
tlenek zasadotwórczy

tlenek, który reaguje z wodą z wytworzeniem zasad

reakcja strąceniowa
reakcja strąceniowa

typ reakcji chemicznej polegającej na wytrąceniu z roztworu substancji dobrze rozpuszczalnej, w postaci osadu trudno rozpuszczalnego związku chemicznego

reakcja zobojętniania, neutralizacja
reakcja zobojętniania, neutralizacja

reakcja między kwasem i zasadą, w wyniku której powstaje roztwór obojętny; reakcja zobojętniania jest reakcją jonową pomiędzy jonem oksoniowym a wodorotlenkowym, z utworzeniem cząsteczki wody:

H3O++OH2 H2O
rozkład termiczny
rozkład termiczny

rozkład substancji pod wpływem wysokiej temperatury

Bibliografia

Bielański A., Podstawy chemii nieorganicznej 2, Warszawa 2013.

Pac B., Zegar A., Podstawy klasyfikacji związków nieorganicznych w teorii i zadaniach, Kraków 2020.

Pac B., Zegar A., Reakcje w roztworach wodnych w teorii i zadaniach, Kraków 2020.