Czym jest OPEC?

Organizacja Państw Eksportujących Ropę Naftową (ang. Organization of Petroleum Exporting Countries) to organizacja międzynarodowa utworzona podczas konferencji w Bagdadzie w dniach 10–14 września 1960 r. przez Iran, Irak, Kuwejt, Arabię Saudyjską i Wenezuelę. Od tego czasu skład członkowski organizacji poszerzył się o kilkanaście innych państw i kilkakrotnie zmieniał wskutek występowania i ponownego przystępowania do niego członków. Obecnie (stan na 23.10.2021 r.) OPEC liczy 13 państw członkowskich – do organizacji należą, oprócz pięciu państw założycielskich, także Algieria, Angola, Kongo, Gwinea Równikowa, Gabon, Libia, Nigeria i Zjednoczone Emiraty Arabskie. Początkowo siedziba organizacji znajdowała się w Genewie w Szwajcarii. Po pięciu latach przeniesiono ją do Wiednia w Austrii, gdzie mieści się do dziś.

Oficjalnym celem działania organizacji jest koordynacja i ujednolicenie polityki wydobycia ropy naftowej w państwach członkowskich, aby zapewnić producentom ropy naftowej sprawiedliwy i stabilny poziom cen, konsumentom – wydajne i regularne dostawy, a przedsiębiorstwom wydobywającym ropę naftową – uczciwą stopę zwrotu z zainwestowanego kapitału. Przed utworzeniem organizacji światowy rynek naftowy zdominowany był przez międzynarodowe korporacje, w większości wywodzące się ze Stanów Zjednoczonych. Współpraca państw w ramach OPEC zmieniła tę niekorzystną dla nich sytuację.

Wielu ekonomistów twierdzi, że OPEC jest podręcznikowym przykładem kartelukartelkartelu współpracującego w ramach zmowy cenowejzmowa cenowazmowy cenowej, którego celem jest ograniczanie konkurencyjności światowego rynku ropy naftowej i kontrola cen tego surowca. Jednocześnie ze względu na specyfikę prawa międzynarodowego, zakładającego równorzędność podmiotów oraz zasadę suwerenności państw, społeczność międzynarodowa nie dysponuje środkami, które mogłyby wpłynąć na działania państw członkowskich.

Ministrowie odpowiadający za przemysł energetyczny w państwach członkowskich spotykają się dwa razy do roku w siedzibie organizacji w Wiedniu, by wspólnie zadecydować o obniżeniu, podniesieniu lub utrzymaniu dotychczasowego poziomu wydobycia. Krytycy organizacji twierdzą, że kontrola ilości surowca na rynku pozwala im efektywnie kształtować jego cenę.

Czy jednak OPEC rzeczywiście kontroluje światowy rynek ropy?

Największymi odbiorcami ropy są Stany Zjednoczone i Chiny. Dynamiczny wzrost gospodarczy Chin na początku XXI w. wpłynął na wzrost popytupopytpopytu na ten surowiec. W połączeniu z ograniczeniami wydobycia ustalonymi przez państwa OPEC, oznaczającymi utrzymywanie się podażypodażpodaży ropy na stałym poziomie, spowodowało stały wzrost cen ropy na rynku światowym. To jednak skłoniło inne, niezrzeszone w OPEC państwa, mające złoża ropy naftowej, jak Kanada czy Stany Zjednoczone, do zwiększenia wysiłków i intensyfikacji własnego wydobycia tego cennego surowca. Podobnie jak w latach 70., wysokie ceny „czarnego złota” zmuszają również do poszukiwania alternatywnych źródeł energii (energia atomowa, odnawialna) oraz produkcji dóbr o mniejszym zapotrzebowaniu na ten surowiec (samochody elektryczne). W efekcie wpływ działań państw OPEC na ceny ropy na światowym rynku stopniowo zmniejszał się. Wzrost produkcji i zmniejszanie się zapotrzebowania na ropę związane z kryzysem gospodarczym w 2008 r. przyczyniły się do drastycznego spadku cen ropy.

Zaowocowało to pogłębiającym się kryzysem gospodarczym w niektórych państwach członkowskich OPEC, w których, jak w Wenezueli, eksport ropy naftowej jest główną siłą napędową gospodarki. Chcąc ratować swoją sytuację i pozycję na rynku światowym, państwa OPEC zdecydowały się wówczas na ograniczenie wydobycia, dzięki czemu od 2016 r. ceny ropy naftowej znów zaczęły stopniowo wzrastać. Co istotne, wiele państw niebędących członkami OPEC, w których również wydobywa się znaczne ilości ropy naftowej, jak przede wszystkim Rosja, niejednokrotnie już decydowało się na współpracę z OPEC i ograniczenie własnego wydobycia w celu uzyskania wzrostu cen surowca na rynku światowym. Oznacza to jednak, że ceny ropy naftowej podatne są na liczne i silne wahania, często uwarunkowane czynnikami natury głównie politycznej – zdolnością państw producentów do osiągnięcia porozumienia w kwestii ograniczenia wydobycia i rzeczywistą wolą jego przestrzegania. Nie ulega jednak wątpliwości, że mając dostęp do, jak się szacuje, około 80% udowodnionych światowych zasobów ropy, państwa OPEC również w XXI w. odgrywać będą ogromną rolę w kształtowaniu cen tego surowca, a w efekcie wpływać na stan całej gospodarki światowej. Z drugiej strony dążenia państw do uniezależnienia się od importu ropy przez rozwijanie alternatywnych względem paliw kopalnych źródeł energii będą stopniowo ten wpływ osłabiać i era królowania ropy naftowej skończy się prawdopodobnie znacznie szybciej niż zasoby samego surowca.

R3xwWKYQIi0VE

Zdjęcie przedstawia trzy rzędy ludzi, którzy na schodach pozują do grupowego zdjęcia. Wśród osób dominują mężczyźni w garniturach. Widoczne są również trzy kobiety w garsonkach. Za stojącymi rzędami ludźmi znajduje się niebieska ściana, na której są flagi państw należących do OPEC, logo OPEC oraz napis OPEC International Seminar, Vienna, Austria.

Słownik