Przeczytaj
Porządek powiedeński. Czwórprzymierze
Wyjaśnij, dlaczego car został przedstawiony w mundurze wojskowym.
Już w pierwszym artykule traktat zawarty w listopadzie 1815 r. głosił, że warunkiem stabilizacji na kontynencie jest utrzymanie we Francji monarchii i Karty konstytucyjnej, nadanej w 1814 r. przez Ludwika XVIII. Jednocześnie utrzymywano chwiejną równowagę między Prusami a Austrią w krajach niemieckich i zapowiedziano okresowe zwoływanie kongresów mocarstw „celem zbadania środków, które […] będą uznane za najpotrzebniejsze dla spokoju i dobrobytu ludów i dla utrzymania pokoju Europy”.
W latach 1818–1822 odbyły się cztery takie zjazdy, a do grona sygnatariuszysygnatariuszy traktatu dokooptowano Francję. Dyplomaci omawiali aktualną sytuację na kontynencie, starając się zaradzić zagrożeniom dla pokoju międzynarodowego oraz wewnętrznego porządku w poszczególnych krajach. To ostatnie budziło szczególne kontrowersje: w 1818 r. car Aleksander I nalegał, by dopuścić podejmowanie przez sprzymierzonych interwencji w państwach ogarniętych rewolucyjnymi rozruchami. Sprzeciwiali się temu Anglicy, uważali bowiem Rosję za rosnącego w siłę przeciwnika, który dzięki kryzysowi Turcji mógł zagrozić interesom brytyjskim na Bliskim Wschodzie. Jednak nasilające się w wielu państwach europejskich rewolty spowodowały, że wkrótce zasadę interwencji w sprawy wewnętrzne zaczęto stosować w praktyce.
Mniejsze narody, których aspiracji nie uwzględniono podczas kongresu wiedeńskiego dążyły do odzyskania niepodległości, również mieszkańcy większych państw domagali się zmian – nadania konstytucji i powrotu do wcześniejszych reform. W latach 20. wybuchło powstanie narodowe w Hiszpanii (1820‑1823) stłumione przez wojska francuskie, trwały rewolty we Włoszech (1815‑1832), w Rosji miało miejsce antycarskiej powstanie dekabrystów (1825). W 1830 r. wybuchła rewolucja lipcowa we Francji, a w Królestwie Polskim powstanie listopadowe. W tym samym roku Belgia oderwała się od Holandii, niepodległość odzyskała również Grecja.
Święte PrzymierzeŚwięte Przymierze
W czasie, gdy obradował kongres wiedeński, Aleksander I zwrócił się do chrześcijańskich władców z propozycją podpisania osobnego traktatu.
Traktat Świętego Przymierza zawarli dnia 14/16 września 1815 r. cesarze Rosji, Prus i Austrii. Zobowiązali się oni do wzajemnej życzliwości w polityce zagranicznej i okazywania ojcowskiej troski poddanym, deklarując zarazem gotowość niesienia sobie wzajemnej pomocy, co mogło oznaczać interweniowanie w sprawy wewnętrzne. Natomiast w stosunkach z innymi państwami cesarze mieli się kierować nakazami religii chrześcijańskiej, dbając o zachowanie sprawiedliwości i pokoju. Ostatecznie do sojuszu przystąpili wszyscy władcy europejscy poza sułtanem, papieżem i królem brytyjskim, a akces zaproponowano nawet Amerykanom, lecz ci odmówili, nie chcąc mieszać się w sprawy Europy.
Niektórzy publicyści oraz badacze utożsamiają porządek powiedeński ze Świętym Przymierzem, jako że stanowiło ono ideową podstawę nowego systemu rządów i obejmowało niemal wszystkie państwa europejskie. Jednak w rzeczywistości poza pięcioma mocarstwami, czyli czwórprzymierzem powiększonym o Francję, inne kraje pozostawały wyłącznie przedmiotami, nie zaś aktywnymi uczestnikami polityki międzynarodowej. Zresztą jeszcze za życia Aleksandra I Święte Przymierze przestało odgrywać większą rolę. Z inicjatywy jego następcy, Mikołaja I, sojusz Rosji, Austrii i Prus odnowiono w 1833 r., ale w połowie stulecia nastąpił jego definitywny koniec, gdyż cesarstwa Romanowów i Habsburgów poróżniła tzw. kwestia wschodnia, czyli podział wpływów na Bałkanach, stopniowo traconych przez coraz słabsze imperium osmańskieimperium osmańskie.
Słownik
określenie państwa utworzonego przez Turków osmańskich w Anatolii, istniejącego w latach 1453–1922
(z łac. signatura – oznaczenie, pieczęć, od signare – znaczyć, pieczętować) państwo zawierające umowę międzynarodową; też: osoba podpisująca tę umowę w imieniu swojego państwa lub osoba podpisująca jakąkolwiek umowę, oświadczenie lub memoriał
sojusz z 1815 r. zawarty przez Rosję, Austrię i Prusy; w kolejnych latach do Przymierza dołączyli inni władcy europejscy oraz Szwajcaria; trwał do czasu rywalizacji Austri i Rosji o Bałkany 1822‑1830
przydomek rosujskiego cara, Mikołaja I; otrzymał go po tym, jak Rosja stłumiła powstanie dekabrystów w 1825 r.; powstanie listopadowe w Polsce w 1831 r. oraz rewolucję węgierską w 1849 r.
Słowa kluczowe
Święte Przymierze, tzw. kwestia wschodnia, Aleksander I, kongres wiedeński
Bibliografia
W. Zajewski, System wiedeński, „Dzieje Najnowsze” 1990, R. 22.
Wiek XIX w źródłach. Wybór tekstów źródłowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli historii, studentów i uczniów, oprac. M. Sobańska‑Bondaruk, S.B. Lenard, Warszawa 1998.
M. Żywczyński, Historia powszechna 1789–1870, Warszawa 1997.