Przeczytaj
Przymierze Boga z ludem wybranym
Klucz do BibliiAby wyrazić naturę więzi istniejącej między Bogiem a Jego ludem, Stary Testament używa słowa berith (oddanego greckim terminem diatheke oraz łacińskim testamentum). Tłumaczy się je zazwyczaj jako „przymierze”. Termin „przymierze”, który w swym specjalistycznym teologicznym znaczeniu dotyczy związków wzajemnych ludzi z Bogiem, został zapożyczony ze społecznego doświadczenia ludzi, z faktu układów i sojuszów między narodami i jednostkami. Religijne użycie tego słowa dotyczy w praktyce specjalnego typu przymierza – takiego, w którym jeden z partnerów przejmuje inicjatywę i narzuca warunki. Bóg przeto stawia warunki, żądając od swego ludu dotrzymania przymierza [...] – wiążąc się zarazem z obietnicą.
Źródło: Wilfrid J. Harrington, Klucz do Biblii, tłum. J. Marzęcki, Warszawa 1984, s. 219–220.
W Pięcioksięgu MojższowymPięcioksięgu Mojższowym znajdują się opisy trzech przymierzy, które Bóg zawarł z ludźmi. Pierwszy z nich dotyczy układu między Bogiem a Noem po potopie – patriarchapatriarcha otrzymał przyrzeczenie, że nie zniszczy ziemi i ludzkości. Następnie AbrahamAbraham uzyskał obietnicę, że zostanie „ojcem mnóstwa narodów”. Wreszcie – na górze Synaj Bóg zaręczył Mojżeszowi, że naród wybrany na stałe zamieszka w Ziemi ObiecanejZiemi Obiecanej i znajdzie się pod opieką Boga. To ostatnie wydarzenie stanowiło punkt zwrotny w dziejach ludu wybranego – od tego momentu kult Jahwe stał się religią narodową.
Exodus
Część źródeł historycznych wskazuje, że Mojżesz żył w XIII w. p.n.e. Urodził się w Egipcie, gdzie jego przodkowie trafili za czasów patriarchy Józefa, czyli ok. 350 lat wcześniej. Dorastał na dworze faraona, jako wychowanek córki tego władcy. Jednak za zabicie Egipcjanina musiał schronić się na pustyni. Tam, na górze Synaj, miał po raz pierwszy ujrzeć – pod postacią ognistego krzewu – Boga, którego wyznawali potomkowie Abrahama. Otrzymał wówczas misję uwolnienia rodaków z niewoli egipskiej i poprowadzenia ich do Ziemi Świętej.
Znajomość egipskich realiów ułatwiła Mojżeszowi pertraktacje z faraonem, ale decydującą rolę w uzyskaniu zgody na opuszczenie Egiptu przez Hebrajczyków odegrały plagi zsyłane przez Boga. To one – a zwłaszcza plaga polegająca na śmierci wszystkich pierworodnych synów z rodzin egipskich – przyczyniły się do tzw. Exodusu.
Klucz do BibliiTermin „Exodus” oznacza wyjście Hebrajczyków z Egiptu; czy też, w szerszym i bardziej utartym sensie, cały kompleks wydarzeń rozgrywających się między uwolnieniem z niewoli egipskiej a wkroczeniem do Ziemi Obiecanej. [...] Exodus naznaczył początek ludu Bożego, wtedy to bowiem Bóg stworzył Izraelstworzył Izrael [...] i zadzierzgnął z nim więzy ojcostwa, pełnego miłości i troskliwości [...] W całym Starym Testamencie Exodus pozostaje centralnym momentem w pamięci i historii Izraela.
Źródło: Wilfrid J. Harrington, Klucz do Biblii, tłum. J. Marzęcki, Warszawa 1984, s. 218–219.
Teofania
Po trzech miesiącach wędrówki Hebrajczycy prowadzeni przez Mojżesza dotarli do podnóży góry Synaj. Tu nastąpiło wydarzenie, dzięki któremu z różnych plemion żydowskich powstał jeden naród. Według Pisma Świętego doszło do teofaniiteofanii, czyli objawienia się Boga. Według Biblii, nie był to pierwszy przypadek w historii – wcześniej Bóg ukazał się np. Abrahamowi w towarzystwie dwóch aniołów. Także Mojżesz nie po raz pierwszy patrzył na Boga i rozmawiał z nim, bowiem ten ukazał mu się najpierw w krzewie, który nie spłonął mimo ognia. Pozostali uczestnicy wędrówki z Egiptu do Ziemi Obiecanej widzieli jedynie błyskawice i dym unoszący się nad górą oraz słyszeli grzmoty i odgłosy trąb. Podczas tej rozmowy Bóg zawarł przymierze z narodem wybranym, czego widocznym znakiem były dwie kamienne tablice zawierające Dziesięć przykazańDziesięć przykazań, czyli zakazy i nakazy, które były podstawą systemu religijnego i etycznego.
Wj 20, 1–1720. 1 Wtedy mówił Bóg wszystkie te słowa: 2 „Ja jestem Pan, twój Bóg, który cię wywiódł z ziemi egipskiej, z domu niewoli. 3 Nie będziesz miał cudzych bogów obok Mnie! 4 Nie będziesz czynił żadnej rzeźby ani żadnego obrazu tego, co jest na niebie wysoko, ani tego, co jest na ziemi nisko, ani tego, co jest w wodach pod ziemią! 5 Nie będziesz oddawał im pokłonu i nie będziesz im służył, ponieważ Ja Pan, twój Bóg, jestem Bogiem zazdrosnym, który karze występek ojców na synach do trzeciego i czwartego pokolenia względem tych, którzy Mnie nienawidzą. 6 Okazuję zaś łaskę aż do tysiącznego pokolenia tym, którzy Mnie miłują i przestrzegają moich przykazań. 7 Nie będziesz wzywał imienia Pana, Boga twego, do czczych rzeczy, gdyż Pan nie pozostawi bezkarnie tego, który wzywa Jego imienia do czczych rzeczy 8 Pamiętaj o dniu szabatu, aby go uświęcić. 9 Sześć dni będziesz pracować i wykonywać wszystkie twe zajęcia. 10 Dzień zaś siódmy jest szabatem ku czci Pana, Boga twego. Nie możesz przeto w dniu tym wykonywać żadnej pracy ani ty sam, ani syn twój, ani twoja córka, ani twój niewolnik, ani twoja niewolnica, ani twoje bydło, ani cudzoziemiec, który mieszka pośród twych bram. 11 W sześciu dniach bowiem uczynił Pan niebo, ziemię, morze oraz wszystko, co jest w nich, w siódmym zaś dniu odpoczął. Dlatego pobłogosławił Pan dzień szabatu i uznał go za święty. 12 Czcij ojca twego i matkę twoją, abyś długo żył na ziemi, którą Pan, Bóg twój, da tobie. 13 Nie będziesz zabijał. 14 Nie będziesz cudzołożył. 15 Nie będziesz kradł. 16 Nie będziesz mówił przeciw bliźniemu twemu kłamstwa jako świadek. 17 Nie będziesz pożądał domu bliźniego twego. Nie będziesz pożądał żony bliźniego twego, ani jego niewolnika, ani jego niewolnicy, ani jego wołu, ani jego osła, ani żadnej rzeczy, która należy do bliźniego twego.
Źródło: Wj 20, 1–17, [w:] Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu w przekładzie z języków oryginalnych, oprac. Zespół Biblistów Polskich z inicjatywy Benedyktynów Tynieckich, Poznań 1980, s. 86–87.
Wj 24, 4–8Zawarcie przymierza
24. 4 Spisał więc Mojżesz wszystkie słowa Pana. […] 7 Wtedy wziął Księgę Przymierza i czytał ją głośno ludowi. I oświadczyli: „Wszystko, co powiedział Pan, uczynimy i będziemy posłuszni”. 8 Mojżesz wziął krew i pokropił nią lud, mówiąc: „Oto krew przymierza, które Pan zawarł z wami na podstawie wszystkich tych słów”.
Źródło: Wj 24, 4–8, [w:] Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu w przekładzie z języków oryginalnych, oprac. Zespół Biblistów Polskich z inicjatywy Benedyktynów Tynieckich, Poznań 1980, s. 90.
Wj 24, 12–18Tablice przykazań
24. 12 Pan rzekł do Mojżesza: „Wstąp do Mnie na górę i pozostań tam, a dam ci tablice kamienne, Prawo i przykazania, które napisałem, aby ich pouczyć”. 13 Wstał więc Mojżesz i Jozue, jego pomocnik, i wstąpił Mojżesz na górę Bożą. […] 15 Gdy zaś Mojżesz wstąpił na górę, obłok ją zakrył. 16 Chwała Pana spoczęła na górze Synaj, i okrywał ją obłok przez sześć dni. W siódmym dniu [Pan] przywołał Mojżesza z pośrodka obłoku. 17 A wygląd chwały Pana w oczach Izraelitów był jak ogień pożerający na szczycie góry. 18 Mojżesz wszedł w środek obłoku i wstąpił na górę. I pozostał Mojżesz na górze przez czterdzieści dni i przez czterdzieści nocy.
Źródło: Wj 24, 12–18, [w:] Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu w przekładzie z języków oryginalnych, oprac. Zespół Biblistów Polskich z inicjatywy Benedyktynów Tynieckich, Poznań 1980, s. 90.
Wj 32, 1–5 i 15–9Kult złotego cielca
32. 1 A gdy lud widział, że Mojżesz opóźniał swój powrót z góry, zebrał się przed Aaronem i powiedział do niego: „Uczyń nam boga, który by szedł przed nami, bo nie wiemy, co się stało z Mojżeszem, tym mężem, który nas wyprowadził z ziemi egipskiej”. 2 Aaron powiedział im: „Pozdejmujcie złote kolczyki, które są w uszach waszych żon, waszych synów i córek, i przynieście je do mnie”. 3 I zdjął cały lud złote kolczyki, które miał w uszach, i zniósł je do Aarona. 4 A wziąwszy je z ich rąk nakazał je przetopić i uczynić z tego posąg cielca ulany z metalu. I powiedzieli: „Izraelu, oto bóg twój, który cię wyprowadził z ziemi egipskiej”. 5 A widząc to Aaron kazał postawić ołtarz przed nim i powiedział: „Jutro będzie uroczystość ku czci Pana”. 6 Wstawszy wcześnie rano, dokonali całopalenia i złożyli ofiary biesiadne. I usiadł lud, aby jeść i pić, i wstali, żeby się bawić. […] 15 Mojżesz zaś zszedł z góry z dwiema tablicami Świadectwa w swym ręku, a tablice były zapisane na obu stronach, zapisane na jednej i na drugiej stronie. 16 Tablice te były dziełem Bożym, a pismo na nich było pismem Boga, wyrytym na tablicach. […] 19 A Mojżesz zbliżył się do obozu i ujrzał cielca i tańce. Rozpalił się wówczas gniew Mojżesza i rzucił z rąk swoich tablice i potłukł je u podnóża góry.
Źródło: Wj 32, 1–5 i 15–9, [w:] Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu w przekładzie z języków oryginalnych, oprac. Zespół Biblistów Polskich z inicjatywy Benedyktynów Tynieckich, Poznań 1980, s. 98.
Wj 32, 1–5 i 15–9Odnowienie przymierza
34. 1 Pan rzekł do Mojżesza: „Wyciosaj sobie dwie tablice z kamienia podobne do pierwszych, a na tych tablicach wypisz znów słowa, jakie były na pierwszych tablicach, które potłukłeś. 2 Bądź gotów jutro rano wstąpić zaraz na górę Synaj. I zaczekasz na Mnie na wierzchu góry. 3 Nikt nie może wstąpić z tobą i nikt nie może się pokazać na górze. […]”. 4 Mojżesz wyciosał dwie tablice kamienne jak pierwsze, a wstawszy rano wstąpił na górę, jak mu nakazał Pan, i wziął do rąk tablice kamienne. 5 A Pan zstąpił w obłoku, i [Mojżesz] zatrzymał się koło Niego, i wypowiedział imię Jahwe. […] 10 Pan odpowiedział: „Oto Ja zawieram przymierze wobec całego ludu twego i uczynię cuda, jakich nie było na całej ziemi i u żadnych narodów, i ujrzy cały lud, wśród którego przebywasz, że dzieła Pana, które Ja uczynię z tobą, są straszne. […] 28 I był tam [Mojżesz] u Pana czterdzieści dni i czterdzieści nocy, i nie jadł chleba, i nie pił wody. I napisał na tablicach słowa przymierza – Dziesięć Słów. 29 Gdy Mojżesz zstępował z góry Synaj z dwiema tablicami Świadectwa w ręku, nie wiedział, że skóra na jego twarzy promieniała na skutek rozmowy z Panem. 30 Gdy Aaron i Izraelici zobaczyli Mojżesza z dala i ujrzeli, że skóra na jego twarzy promienieje, bali się zbliżyć do niego. 31 A gdy Mojżesz ich przywołał, Aaron i wszyscy przywódcy zgromadzenia przyszli do niego, a Mojżesz rozmawiał z nimi. 32 Potem przyszli także Izraelici, a on dawał im polecenia, powierzone mu przez Pana na górze Synaj.
Źródło: Wj 32, 1–5 i 15–9, [w:] Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu w przekładzie z języków oryginalnych, oprac. Zespół Biblistów Polskich z inicjatywy Benedyktynów Tynieckich, Poznań 1980, s. 98.
Wj 34, 1–10 i 28–32Księga Powtórzonego Prawa
Dziesięcioro Przykazań
5. 1 Mojżesz zwołał całego Izraela i rzekł do niego: Słuchaj, Izraelu, praw i przykazań, które ja dziś mówię do twych uszu, ucz się ich i dbaj o to, aby je wypełniać. 2 Pan, Bóg nasz, zawarł z nami przymierze na Horebie. […] 6 „Jam jest Pan, Bóg twój, który cię wyprowadził z ziemi egipskiej, z domu niewoli. 7 Nie będziesz miał bogów innych oprócz Mnie. 8 Nie uczynisz sobie posągu ani żadnego obrazu tego, co jest na niebie wysoko albo na ziemi nisko, lub w wodzie poniżej ziemi. 9 Nie będziesz oddawał im pokłonu ani służył. Bo Ja jestem Pan, Bóg twój, Bóg zazdrosny, karzący nieprawość ojców na synach w trzecim i w czwartym pokoleniu – tych, którzy Mnie nienawidzą, 10 a który okazuje łaskę w tysiącznym pokoleniu tym, którzy Mnie miłują i strzegą moich przykazań. 11 Nie będziesz brał imienia Pana, Boga twego, do czczych rzeczy, bo nie dozwoli Pan, by pozostał bezkarny ten, kto bierze Jego imię do czczych rzeczy. 12 Będziesz zważał na szabat, aby go święcić, jak ci nakazał Pan, Bóg twój. 13 Sześć dni będziesz pracował i wykonywał wszelką twą pracę, 14 lecz w siódmym dniu jest szabat Pana, Boga twego. Nie będziesz wykonywał żadnej pracy ani ty, ani twój syn, ani twoja córka, ani twój sługa, ani twoja służąca, ani twój wół, ani twój osioł, ani żadne twoje zwierzę, ani obcy, który przebywa w twoich bramach; aby wypoczął twój niewolnik i twoja niewolnica, jak i ty. 15 Pamiętaj, że byłeś niewolnikiem w ziemi egipskiej i wyprowadził cię stamtąd Pan, Bóg twój, ręką mocną i wyciągniętym ramieniem: przeto ci nakazał Pan, Bóg twój, strzec dnia szabatu. 16 Czcij swego ojca i swoją matkę, jak ci nakazał Pan, Bóg twój, abyś długo żył i aby ci się dobrze powodziło na ziemi, którą ci daje Pan, Bóg twój. 17 Nie będziesz zabijał. 18 Nie będziesz cudzołożył. 19 Nie będziesz kradł. 20 Jako świadek nie będziesz mówił przeciw bliźniemu twemu kłamstwa. 21 Nie będziesz pożądał żony swojego bliźniego. Nie będziesz pragnął domu swojego bliźniego ani jego pola, ani jego niewolnika, ani jego niewolnicy, ani jego wołu, ani jego osła, ani żadnej rzeczy, która należy do twojego bliźniego”. 22 Te słowa wyrzekł Pan do waszego zgromadzenia na górze spośród ognia, obłoku i ciemności donośnym głosem, niczego nie dodając. Napisał je na dwu tablicach kamiennych i dał mi je.
Źródło: Wj 34, 1–10 i 28–32, [w:] Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu w przekładzie z języków oryginalnych, oprac. Zespół Biblistów Polskich z inicjatywy Benedyktynów Tynieckich, Poznań 1980, s. 99–100.
Słownik
(gr. dekalogos – dziesięć słów) – dziesięć przykazań, które Mojżesz otrzymał od Boga na górze Synaj
starożytna kraina na wschodnim wybrzeżu Morza Śródziemnego, którą jako ziemię obiecaną – zgodnie z przekazem biblijnym – Bóg miał przeznaczyć dla narodu izraelskiego jako ludu wybranego
(gr. patriarchos – praojciec) – w Biblii: tytuł legendarnych praojców ludzkości i Izraela
(hebr. Tora – pouczenie; gr. Pentateuch – pięć ksiąg, zwojów) – pięć pierwszych ksiąg Biblii uznawanych za najważniejszy tekst objawiony religii judaistycznej, którego głównym tematem jest Przymierze pomiędzy Jahwe a narodem wybranym
(gr. theos – bóg; phanes – objawić się) – akt objawienia się Boga w świecie; ukazanie się Boga w nadzwyczajnym znaku