Przeczytaj
Jednostka funkcjonuje w różnych grupach społecznychgrupach społecznych równocześnie. Pełni w nich określone rolerole, które przyczyniają się do realizacji zadań specyficznych dla każdej z grup. Każda z nich ma swoją strukturę i wewnętrzną organizację. Charakteryzuje się swoistym dla danego rodzaju grupy typem więzi społecznejwięzi społecznej (siłą spoistości wewnętrznej). Dzięki niej trwa w czasie jako całość funkcjonalna, dając przy tym jednostkom poczucie przynależności i możliwość określenia własnej tożsamości. Oba wymiary istnienia grupy – spoistość i funkcjonalność – wymagają, by interakcje między jednostkami w grupie oparte były na zaufaniu, gotowości niesienia pomocy oraz respektowaniu reguły wzajemnościreguły wzajemności. Oczywiście w różnych typach grup (rodzinie, grupach rówieśniczychgrupach rówieśniczych czy sąsiedzkich) waga tych elementów jest różna.
Ewolucja charakteru grup społecznych na przestrzeni dziejów społeczeństwa nie umniejsza wagi żadnego z tych elementów. Powoduje jednak, że zmienia się nasz sposób funkcjonowania w tych grupach oraz – w konsekwencji – to, że zmieniamy się także my jako ludzie – istoty społeczne. Proces socjalizacjisocjalizacji, czyli uspołecznienia jednostki, przebiega bowiem w grupach. W swojej istocie jest niczym innym jak przygotowaniem jednostki do pełnienia ról społecznych (w tych samych grupach).
Różne typy rodzin
Rodzina to podstawowa grupa społeczna. Ma istotne znaczenie dla uspołecznienia jednostki, bo to właśnie w niej przechodzi ona okres socjalizacji pierwotnej. Sposób ukształtowania człowieka w rodzinie rzutuje nie tylko na dalsze etapy jego uspołecznienia, ale bardzo często decyduje o tym, jakim jest człowiekiem. Dlatego rodzina w danym społeczeństwie jest jednym z kluczy do zrozumienia go jako całości.
Badania nad rodziną, zarówno jej historycznym kształtem, jak i formą współczesną, ujawniają zmiany, jakie w niej zachodzą. Mogą mieć one charakter ewolucyjny, jak i prowadzić do wykształcenia się zupełnie nowych form rodzin. Na przykład rodzina patriarchalna: model rodziny patriarchalnej, siedemnastowiecznej zawiera nieco inny indeks treści niż patriarchalnej rodziny XX‑wiecznej, w której zauważamy osłabienie władzy ojca, podwyższenie pozycji kobiety i potomstwa w rodzinie. We współczesnej rodzinie patriarchalnej ojciec nie decyduje już o ścieżce życiowej dzieci: szkole, studiach, wyborach partnera czy współmałżonka, co nie znaczy, że jego pozycja i rola zmienia się tak znacznie, że rodzina patriarchalna przestaje taką być. Choć faktem jest, że w czasach współczesnych takich rodzin, które można by określić mianem patriarchalnych jest zdecydowanie mniej niż, na przykład w XVII wieku. Zwiększa się w naszych czasach ilość rodzin partnerskich. Pojawiają się także różne inne, alternatywne formy życia rodzinnego.
Ty też wierzysz w „kryzys rodziny”? Zobacz, dlaczego wcale nie jest tak źleOpinia o tym, że współczesna rodzina się rozpada, powtarzana jest bez umiaru. Czy można myśleć inaczej, skoro na tysiąc nowo zawartych małżeństw w Polsce 300 kończy się rozwodem? Można. Teza o kryzysie rodziny nie jest oczywista, choćby dlatego, że zdecydowana większość badanych przez CBOS (85 procent; reprezentatywna próba losowa 1111 dorosłych mieszkańców Polski) wiąże wyobrażenie o szczęśliwym życiu właśnie z rodziną.
Źródło: Piotr Teisseyre, Ty też wierzysz w „kryzys rodziny”? Zobacz, dlaczego wcale nie jest tak źle, 22.02.2014 r., dostępny w internecie: natemat.pl [dostęp 25.11.2019 r.].
Istotnie, wiele się obecnie mówi o kryzysie rodziny. Jednak czy wypowiedzi respondentówrespondentów, którzy wiążą szczęśliwe życie z życiem rodzinnym, ten kryzys unieważniają? A może jest zupełnie inaczej: może gwałtowne zmiany w dominującym do naszych czasów tzw. tradycyjnym modelu rodziny sprawiają wrażenie sytuacji kryzysowej, gdy w rzeczywistości przemiany modelu rodziny zmierzają w dobrym kierunku? Jak myślisz?
Społeczności lokalne i grupy rówieśnicze: od homogeniczności do heterogeniczności
Społeczność lokalna to, obok rodziny i grupy rówieśniczej, grupa o charakterze pierwotnym. Ewolucja, jaką te grupy przeszły na przestrzeni dziejów, pozwala przeciwstawić tradycyjne, homogeniczne społeczności lokalne społecznościom współczesnym o charakterze heterogenicznym. Procesy ewolucyjne przebiegały w miejskich społecznościach szybciej niż w wiejskich, które do miejskich się upodobniają.
W tradycyjnych społecznościach lokalnych grupy rówieśnicze były jednorodne pod względem pochodzenia społecznego. Wraz z wiekiem bardzo wyraźnie zaznaczał się podział grup rówieśniczych ze względu na płeć: dziewczęta miały inne miejsca skupienia oraz inne rodzaje aktywności niż chłopcy. Niezależnie od podziałów grupy pozostawały pod kontrolą społeczności, która wraz z ich dorastaniem i ewentualną zmianą statusu związaną z ożenkiem (zamążpójściem) poszerzała margines swobody chłopcom, mężczyznom, a zawężała go dziewczynom, nie mówiąc już o mężatkach. Ten schemat jest w miarę uniwersalny, tyle że w warunkach miejskich zakres kontroli nie mógł być tak szczegółowy jak na wsi.
Obecnie wszystkie powyższe czynniki tracą na znaczeniu. Grupy są zróżnicowane w zakresie podstawowych cech społecznych (status społeczny, płeć, wiek, wykształcenie, zawód) oraz w zakresie sposobu spędzania czasu wolnego. Jednostki mają różne obszary aktywności poza grupami rówieśniczymi, więc jeśli do nich należą, to z wyboru. Uczestnictwo w grupach rówieśniczych przestaje być dyktowane miejscem zamieszkania i mało zróżnicowanym dostępem do sposobów spędzania czasu wolnego (nawet w społecznościach wiejskich).
Słownik
mała grupa społeczna, której członkowie mają bliskie i trwałe związki; więzi społeczne w takiej grupie są nieformalne, spontaniczne, kontakty bezpośrednie, interakcje „twarzą w twarz”; członkowie rozpoznają się nawzajem, podejmują zróżnicowane działania, częściowo z pobudek autotelicznych
grupa osób, które mają pewne wspólne cechy, takie jak wiek, przynależność etniczna lub zawód, i które postrzegają siebie (i są postrzegane przez innych) jako odrębną zbiorowość społeczną; ma własne symbole, sankcje i rytuały; każdy nowy członek musi je poznać i przyjąć, jeśli chce do takiej grupy należeć
grupa jednostek o tożsamości zbiorowej, której towarzyszą kontakty, interakcje i stosunki społeczne w jej obrębie, częstsze i bardziej intensywne niż z osobami z zewnątrz; zbiorowość ludzi (co najmniej trzy osoby), pomiędzy którymi występuje więź, a powiązane w obrębie grupy role służą realizacji wspólnych celów
zasada kierująca zachowaniem ludzi, w myśl której należy odwzajemnić się osobie, która nas czymś obdarowała lub coś dla nas uczyniła; respektowanie tej reguły jest warunkiem tworzenia więzi społecznej; jest to reguła wiążąca obie strony relacji: ktoś, kto otrzymał dobro, powinien się zrewanżować, a ktoś, kto je wyświadczył, ma prawo oczekiwać rewanżu; jest to reguła głęboko zakorzeniona w ludzkim postępowaniu, przyswajana na wczesnym etapie socjalizacji
podmiot (najczęściej osoba, ale także podmiot prawny), który przekazuje dane do celów statystycznych; w badaniu sondażowym osoba wylosowana z populacji, która odpowiada na pytania wywiadu zadawane przez ankietera lub na pytania ankiety (poprzez samodzielne wpisywanie odpowiedzi w formularzu)
względnie trwałe, spójne oczekiwania, jakie wobec podejmującego rolę członka ma zbiorowość społeczna
(z łac. socialis – społeczny, towarzyski); uspołecznienie, proces nabywania przez podmiot umiejętności (a przede wszystkim przyswajania systemu wartości, norm i wzorów zachowań akceptowanych i podtrzymywanych przez zbiorowość lub społeczeństwo); proces, w którym jednostka ze swoimi specyficznymi biologicznymi i psychicznymi dyspozycjami staje się dojrzała społecznie; w wyniku tego zostaje wyposażona w dynamicznie podtrzymywane w okresie całego życia zdolności i umiejętności skutecznego działania w obrębie całego społeczeństwa (jak i w poszczególnych jego elementach); jednocześnie jest to proces powstawania i rozwoju osobowości, zachodzący we wzajemnej zależności ze społecznie przekazywanym środowiskiem socjalnym i materialnym
faza procesu socjalizacji, w której dziecko nabywa podstawowe kompetencje kulturowe: umiejętności komunikacyjne, wiedzę, normy, wartości i wzory działania oraz uczy się roli dziecka i rozpoznaje role tak zwanych znaczących innych (rodziców, dziadków i innych osób z najbliższego kręgu rodzinnego)
zorganizowany układ stosunków między członkami w grupie, instytucji i środków kontroli społecznej, skupiający jednostki i podgrupy składowe w całość zdolną do trwania i rozwoju