Przeczytaj
Krzysztof Kamil Baczyński (1921–1944) – poeta, żołnierz Armii Krajowej, zaliczany ze względu na swój życiorys i charakter twórczości do tzw. pokolenia Kolumbów – pisarzy urodzonych około 1920 roku. Ich młodość przypadła na czas drugiej wojny światowej i to właśnie wojna stała się dominującym motywem twórczości Kolumbów. Pochodził z rodziny o wielopokoleniowych tradycjach niepodległościowych (ojciec poety walczył w szeregach Legionów Polskich w pierwszej wojnie światowej, a dziadek był powstańcem styczniowym w latach 1863–1864). Ukończył słynne warszawskie Gimnazjum i Liceum im. Stefana Batorego, gdzie w maju 1939 roku zdał maturę. Pierwsze próby literackie podejmował już jako uczeń gimnazjum. Debiutował w wieku zaledwie 19 lat tomem Zamknięty echem. W czasie okupacji, posługując się pseudonimem Jan Bugaj, opublikował w podziemnych wydawnictwach jeszcze trzy inne tomy oraz liczne pojedyncze utwory i rysunki. Jednocześnie aktywnie działał w podziemiu niepodległościowym i wstąpił w szeregi Armii Krajowej. Zginął w powstaniu warszawskim 4 sierpnia 1944 roku.
Nowe życie romantyzmu
Krzysztof Kamil Baczyński dorastał i kształcił się w dwudziestoleciu międzywojennym – epoce, której stosunek do tradycji romantycznej był dwuznaczny. Z jednej strony czołowi poeci międzywojnia ostentacyjnie odcinali się od romantyzmu. Przedstawiciele Awangardy KrakowskiejAwangardy Krakowskiej ostro krytykowali romantyczną uczuciowość, postulując poezję intelektualną. Skamandryci buntowali się przeciw koncepcji poety‑wieszcza i przeciw poezji o wydźwięku patriotycznym.„Ojczyzna moja wolna, wolna...
Więc zrzucam z ramion płaszcz Konrada”
– pisał w Czarnej wiośnie Antoni Słonimski, a Julian Tuwim deklarował w poemacie Poezja:„Nie chcę być przodownikiem,
chętnie w tłum się wcisnę”.
Jednak z drugiej strony skamandryci, zwłaszcza Tuwim i Jan Lechoń, wbrew deklaracjom nieustannie przywoływali w swoich wierszach poetów romantycznych i motywy ważne dla ich twórczości.
Romantyzm miał zagwarantowaną wysoką pozycję w kanonie ówczesnej kultury również ze względu na uwielbienie, jakim darzył poezję Juliusza Słowackiego Józef Piłsudski. To autorytet marszałka umożliwił – po latach starań, w 1927 roku – sprowadzenie prochów Słowackiego z Francji do Polski. To również Piłsudski był inicjatorem wielodniowych uroczystości poprzedzających pogrzeb wieszcza na Wawelu.
Wychowanek romantyków
O stosunku Baczyńskiego do romantyzmu zdecydowała tradycja przekazywana mu w domu i w szkole – słynnym Gimnazjum i Liceum im. Stefana Batorego w Warszawie. Syn legionisty‑piłsudczyka i wnuk powstańca styczniowego został wychowany w szacunku dla wartości patriotycznych i dla bohaterów walki o niepodległość. Z poezją wieszczów narodowych był zaznajomiony od dziecka – ojciec poety, Stanisław Baczyński, był historykiem literatury i krytykiem literackim, autorem monografiimonografii twórczości Mickiewicza, Słowackiego i Krasińskiego. W hołdzie dla Cypriana Norwida nadał swemu jedynemu synowi drugie imię Kamil – to samo, które Norwid przyjął przy bierzmowaniu. Poetyckie pokrewieństwo Krzysztofa Kamila Baczyńskiego z romantykami przypieczętowała historia. Tak samo jak oni, Baczyński żył i tworzył w czasach niewoli i walki o odzyskanie niepodległości. Biografia poety to jednak tylko tło – powiązań z romantyzmem należy szukać przede wszystkim w jego wierszach.
Baczyński – poeta romantyczny?
Powiązania z romantyzmem są widoczne na płaszczyźnie stylistycznej poezji Baczyńskiego oraz na płaszczyźnie tematycznej - w wykorzystywanych przez poetę motywach i aluzjach literackich. Przyjaciel Baczyńskiego, historyk literatury Kazimierz Wyka wskazywał, że najważniejszym źródłem inspiracji poety była twórczość Słowackiego i Norwida. Baczyński nawiązywał często również do utworów Mickiewicza. Związki twórczości autora Pokolenia z twórczością romantyków widać w takich obszarach, jak:
Związki Baczyńskiego z twórczością wieszczów romantycznych były silne, ale nigdy nie polegały na biernym kopiowaniu. Na kanwie tradycji romantycznej poeta stworzył własny poetycki świat, zarazem oddający grozę czasu, w którym żył, i pozwalający od tej grozy uciec.
Słownik
(łac. alludere – igrać, pogrywać) celowe nawiązanie w jednym dziele literackim do innego dzieła, np. poprzez tytuł, gatunek, cytat
działające w latach 1922–1927 w Krakowie ugrupowanie literackie, którego czołowymi przedstawicielami byli Tadeusz Peiper, Julian Przyboś i Jan Brzękowski. Trybuną grupy było czasopismo „Zwrotnica”. Awangardyści żywili kult cywilizacji i postępu technicznego, postulowali poezję intelektualną, sprzeciwiali się wielosłowności i emocjonalności – byli zatem programowymi przeciwnikami romantyzmu
(gr. génesis – źródło, pochodzenie) koncepcja sformułowana przez Juliusza Słowackiego. Zakładała m.in., że sensem dziejów jest dążenie ducha do doskonałości poprzez wyzwalanie się spod władzy materii, dokonujące się np. poprzez cierpienie. W odniesieniu do dziejów Polski oznacza to, że niewola jest stadium w drodze do celu, jakim ma być doskonałość duchowa narodu
(franc. frénétique – gwałtowny) zabieg nasycania utworu literackiego motywem zbrodni oraz obrazami makabry, popularny szczególnie we wczesnej fazie romantyzmu. W literaturze polskiej po obrazowanie frenetyczne sięgali np. Seweryn Goszczyński, Zygmunt Krasiński i Juliusz Słowacki
(gr. historía – dzieje + sophia – mądrość) filozofia historii, namysł nad sensem i celem dziejów, poszukiwanie w historii ukrytych mechanizmów i praw
(gr. katastréphō – wywracam, przewracam) postawa światopoglądowa oparta na przekonaniu, że świat zmierza ku rychłej i nieuchronnej zagładzie, przede wszystkim w wymiarze cywilizacyjnym i moralnym; myślenie katastroficzne ujawniało się w kulturze w przełomowych momentach historycznych, m.in. u schyłku wieku XIX (dekadentyzm), a także u progu II wojny światowej i w jej trakciegr.
messías – wybraniec) koncepcja historiozoficzna zakładająca oczekiwanie na przyjście Mesjasza, który po okresie cierpień i katastrof odkupi ludzkość i zaprowadzi pokój. Mesjanizm jest charakterystyczny dla judaizmu; był powszechny w filozofii i literaturze polskiego romantyzmu (np. cz. III Dziadów Adama Mickiewicza: Polska jako Mesjasz, jej niewola – cierpienie, które przyniesie światu wolność)
jedna z najważniejszych grup literackich dwudziestolecia międzywojennego, zawiązana w 1916 roku przez Juliana Tuwima, Antoniego Słonimskiego, Kazimierza Wierzyńskiego, Jana Lechonia i Jarosława Iwaszkiewicza; nazwa grupy pochodzi od mitologicznej rzeki opływającej Troję
postawa gotowości do walki zbrojnej i poświęcenia życia za ojczyznę, przekonanie, że walka stanowi najdoskonalszą formę patriotyzmu. Nazwa pochodzi od imienia greckiego poety starożytnego Tyrtajosa (Tyrteusza). Literacką manifestacją tyrteizmu jest tzw. poezja tyrtejska – poezja zagrzewająca do walki w sytuacji zagrożenia ojczyzny