Przeczytaj

W okresie rozwoju zarodkowego układ nerwowy formuje się z listka zarodkowego – ektodermy, której komórki tworzą cewkę nerwową.

RxfKIhU2VmtB21

Grafika przedstawia okrągły przekrój przez rozwijający się zarodek. W samym jego środku zaznaczona została pomarańczowa przestrzeń - prajelito. Jest ono otoczone żółtą warstwą komórek - endodermą. Endodermę otacza cieńsza warstwa komórek zaznaczona kolorem ciemnopomarańczowym - jest to mezoderma. W górnej części zarodka komórki mezodermy tworzą strukturę o owalnym przekroju - strunę grzbietową. Ciemnopomarańczową mezodermę otacza niebieska warstwa komórek - ektoderma. W szczytowej (grzbietowej) części zarodka komórki ektodermy są pogrubiałe i tworzą dwa uwypuklenia, czyli fałdy nerwowe oraz płytkę nerwową pomiędzy nimi. Obok grafiki przedstawiony jest schemat ukazujący proces tworzenia się cewki nerwowej. Fałdy nerwowe zbliżają się do siebie, a płytka nerwowa znajdująca się pomiędzy nimi tworzy wpuklenie, które następnie zamyka się tworząc rynienkę nerwową. Warstwa komórek ektodermy znajdujących się nad rynienką tworzy grzebienie nerwowe biegnące wzdłuż jej boków. — W trzecim tygodniu życia zarodek zbudowany jest z trzech listków zarodkowych: zewnętrznej ektodermy, wewnętrznej endodermy i środkowej mezodermy. Początkowo część komórek ektodermy ulega pogrubieniu i po stronie grzbietowej zarodka tworzy płytkę nerwową. Płytka nerwowa formuje do środka zarodka wpuklenie – rynienkę nerwową. W dalszej kolejności krawędzie rynienki zbliżają się do siebie i zamykają. W ten sposób tworzy się cewka nerwowa – zawiązek centralnego układu nerwowego (CUN). W czasie tworzenia cewki nerwowej część komórek ektodermy układa się wzdłuż jej boków, tworząc grzebienie nerwowe. Z ich komórek powstają m.in. nerwy składające się na obwodowy układ nerwowy (OUN).
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o. o., licencja: CC BY-SA 3.0.

W czwartym tygodniu rozwoju zarodka przednia część cewki nerwowej rozszerza się, tworząc pęcherzyki pierwotne. W toku dalszego rozwoju dają one początek strukturom mózgowia.

Rcg3nGavlii2P1

Ilustracja przedstawia kolejne stadia rozwoju pęcherzyków, z których formuje się mózgowie. Z pojedynczego pęcherzyka powstają trzy, połączone ze sobą, pęcherzyki pierwotne - to przodomózgowie (po lewej stronie), śródmózgowie (w środku), tyłomózgowie (po prawej stronie). W stadium pęcherzyków wtórnych pęcherzyk pierwotny po lewej stronie, czyli przodomózgowie, częściowo dzieli się na dwa pęcherzyki wtórne, pęcherzyk środkowy (śródmózgowie) pozostaje w formie niezmienionej, a pęcherzyk pierwotny po prawej stronie, czyli tyłomózgowie również częściowo dzieli się na dwa pęcherzyki wtórne. Z pęcherzyków wtórnych przodomózgowia powstają w późniejszym czasie kresomózgowie (między innymi półkule mózgowe oraz I i II komora boczna) oraz międzymózgowie (czyli wzgórze, podwzgórze oraz III komora). Z pęcherzyka wtórnego śródmózgowia powstaje później wodociąg mózgu. Z pęcherzyków wtórnych tyłomózgowia powstaje tyłomózgowie wtórne, czyli most i móżdzek oraz rdzeniomózgowie, czyli rdzeń przedłużony i komora IV. — Pojedynczy pęcherzyk różnicuje się na trzy pęcherzyki pierwotne: przodomózgowie, śródmózgowie i tyłomózgowie. Dwa z nich dzielą się dalej. Pięciotygodniowy zarodek ma już mózgowie zbudowane z pięciu pęcherzyków. Z przodomózgowia powstaje kresomózgowie i międzymózgowie, śródmózgowie pozostaje bez zmian, a tyłomózgowie daje początek tyłomózgowiu wtórnemu oraz rdzeniomózgowiu.
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o. o., licencja: CC BY-SA 3.0.

W późniejszym rozwoju zarodkowym, a następnie płodowym organizmu, pięć pęcherzyków mózgowia dalej się rozwija. Kresomózgowie tworzy dwie półkule mózgowe, których powierzchnia do czwartego miesiąca życia płodowego jest gładka, niepofałdowana. Międzymózgowie rozwija się w podwzgórze i wzgórze, tyłomózgowie wtórne przekształca się w most mózgu i móżdżek, a rdzeniomózgowie daje początek rdzeniowi przedłużonemu.

bg‑orange

Mózgowie

Mózgowie obejmuje trzy główne części: mózg, pień mózgu i móżdżek.

RzOHdrdQK9avJ1

Mózgowie
- mózg
  - kresomózgowie
  - międzymózgowie
    - wzgórze
    - podwzgórze
      - przysadka mózgowa
    - nadwzgórze
      - szyszynka
- pień mózgu
  - śródmózgowie
  - most
  - rdzeń przedłużony
- móżdżek

Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

R1QSiHhOEfgkP1

Ilustracja przedstawia budowę mózgowia. Schemat został opisany sześcioma punktami. 1. Kresomózgowie. Kresomózgowie stanowi zasadniczą część mózgu, którą tworzy ponad połowa wszystkich neuronów układu nerwowego. Zbudowane jest z dwóch półkul mózgowych okrytych od zewnątrz silnie pofałdowaną warstwą istoty szarej (ciała neuronów) zwana korą mózgową. Zdjęcie przedstawia widok z góry na kresomózgowie - jest pofałdowane, zbrużdżone. Można wyraźnie zauważyć podział na lewą i prawą półkulę. Struktura przypomina orzech włoski. Powierzchnia kory mózgowej tworzy fałdy (zakręty) przedzielone bruzdami. Bruzdy dzielą każdą z półkul na cztery płaty: czołowy, ciemieniowy, skroniowy i potyliczny. Obie półkule mózgowe są połączone ze sobą za pośrednictwem spoideł. Zdjęcie przedstawia przekrój przez mózg. Od środka na boki widoczne są liczne cienkie włókna. Największe spoidło łączące obie półkule to spoidło wielkie zwane ciałem modzelowatym. Tworzą je szybko przewodzące, zmielinizowane wypustki neuronów – aksony., 2. Międzymózgowie. Półkule mózgowe od góry całkowicie przykrywają międzymózgowie. Stanowi ono ośrodek nerwowo-hormonalny, w skład, którego wchodzą wzgórze, podwzgórze oraz dwa gruczoły dokrewne: przysadka mózgowa i szyszynka. Wzgórze pośredniczy w przekazywaniu informacji między kresomózgowiem a pniem mózgu. Podwzgórze łączy układ nerwowy z hormonalnym. Za międzymózgowiem położony jest pień mózgu., 3. Śródmózgowie. Śródmózgowie stanowi najmniejszą część mózgowia i łączy międzymózgowie z mostem oraz móżdżkiem., 4. Most. Most wchodzi w skład tyłomózgowia wtórnego. Zbudowany jest z włókien nerwowych oraz skupisk istoty szarej (ciał komórek nerwowych). Most łączy śródmózgowie oraz korę mózgową z rdzeniem przedłużonym i móżdżkiem., 5. Rdzeń przedłużony. Rdzeń przedłużony ma kształt ściętego stożka i łączy międzymózgowie z rdzeniem kręgowym. Rdzeń przedłużony od góry graniczy z brzegiem mostu, a na dole przechodzi w rdzeń kręgowy., 6. Móżdżek. Móżdżek leży na wysokości śródmózgowia, mostu oraz rdzenia przedłużonego i wchodzi w skład tyłomózgowia wtórnego. Górną powierzchnią przylega do płatów potylicznych kory mózgowej, dolną do rdzenia przedłużonego. Pokrywa go istota szara tworząca pofałdowaną korę móżdżku, pod którą znajduje się zbudowana z ciał komórek nerwowych istota biała. Ilustracja przedstawia widok z góry na mózg z zaznaczonym w tylnej części móżdżkiem. Półkule móżdżku są połączone. Móżdżek składa się z dwóch półkul połączonych ze sobą strukturą zwaną robakiem.

Budowa mózgowia człowieka.

Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o. o., licencja: CC BY-SA 3.0.

R1O00ZSS7KuA11

Źródło: Przedmiotowy model 3D został opracowany przez Englishsquare.pl Sp. z o.o. na podstawie materiału źródłowego zakupionego w ramach serwisu: www.turbosquid.com. Jakiekolwiek dalsze użycie tego modelu 3D podlega wszelkim ograniczeniom opisanym w licencji opublikowanej na przywołanej stronie internetowej, tylko do użytku edukacyjnego na zpe.gov.pl.

RDGrtI3kJYmu7

Ćwiczenie 1

bg‑orange

Układ komorowy mózgu

Wewnątrz mózgowia znajdują się cztery przestrzenie zwane komorami mózgu. Łącząc się ze sobą, tworzą układ komorowy mózgu, w którym krąży płyn mózgowo‑rdzeniowypłyn mózgowo‑rdzeniowypłyn mózgowo‑rdzeniowy.

RsAkrSKSCuW6y1

Ilustracja przedstawia komory występujące w mózgowiu. Bezpośrednio powyżej rdzenia kręgowego leży komora IV, nad nią jest wodociąg mózgu, następnie komora III, nad nim mieści się otwór między komorowy. Po lewej stronie otworu jest komora I, a po prawej komora II - to komory boczne. — W każdej półkuli kresomózgowia występują komory boczne: komora I oraz komora II.

W obszarze międzymózgowia znajduje się komora III.

Przez śródmózgowie przechodzi kanał zwany wodociągiem mózgu, który łączy komorę III z komorą IV.

Przez rdzeń przedłużony biegnie komora IV.
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o. o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Słownik

akson

pojedyncza, długa wypustka komórki nerwowej przewodząca impuls od ciała komórki do efektora lub kolejnej komórki nerwowej

ciało komórki (perikarion)

część komórki nerwowej otoczona błoną komórkową, zawierająca cytoplazmę, na terenie której występują jądro komórkowe, mitochondria, aparat Golgiego, ziarnistości rRNA, mikrotubule

ciało modzelowate

największe spoidło mózgu, zbudowane z włókien nerwowych, łączących korę obu półkul mózgowych

istota biała

wypustki (aksony) komórek nerwowych w mózgowiu położone wewnętrznie w stosunku do istoty szarej, natomiast w rdzeniu kręgowym odwrotnie

istota szara

skupienia ciał komórek nerwowych w mózgowiu tworzące korę mózgową; w rdzeniu kręgowym ułożone są wewnątrz, istota szara na przekroju rdzenia przypomina kształtem literę H

neuron

komórka nerwowa stanowiąca podstawową jednostkę strukturalną i czynnościową układu nerwowego

płyn mózgowo‑rdzeniowy

przesącz składników osocza krwi, który chroni, odżywia i amortyzuje mózgowie oraz rdzeń kręgowy

robak

struktura anatomiczna znajdująca się pomiędzy półkulami móżdżka

Wprowadzenie

Grafika interaktywna

Mózgowie

Układ komorowy mózgu

Słownik