Aparat państwowy – próba wyjaśnienia definicji

Mianem aparatu państwowegoaparat państwowyaparatu państwowego określa się wszystkie podmioty odpowiedzialne za realizację zadań państwa. Są to organy władzy, urzędy i instytucje, którymi posługuje się rząd w celu prowadzenia bieżącej polityki państwa. Do podstawowych elementów aparatu państwowego w ustroju demokratycznym na przykładzie Rzeczypospolitej Polskiej zaliczamy:

Atrybutem aparatu państwowego jest możliwość wykorzystania przymusu państwowego do realizacji zadań, jakie mu przypadają.

Dlatego organy władzy można podzielić na:

• centralne, których kompetencje obejmują całe państwo, np. parlament;

• lokalne, których kompetencjom podlega tylko część kraju, np. wojewoda.

Organy władzy państwowej można też podzielić na:

• samoistne, które działają bezpośrednio w imieniu państwa, realizując jego funkcje i zadania na podstawie konstytucji lub ustaw;

• niesamoistne, które nie mają kompetencji władczych i działają w imieniu organów samoistnych.

Ze względu na sposób powoływania możemy wyróżnić aparat państwowy pochodzący z:

• wyborów – Sejm i Senat RP;

• nominacji – powoływanie sędziów;

• dziedziczenia – monarcha;

• losowania – sędziowie pokoju w USA.

Ostatni podział dotyczy budowy organów państwowych, które dzielimy na jednoosobowe i kolegialne.

Aparat państwowy w Polsce

Państwo w celu prawidłowego funkcjonowania musi doprowadzić do stworzenia sprawnego aparatu władzy nazywanego aparatem państwowym, który składa się z organów władzy centralnej i lokalnej.

Aparat państwowy w Polsce jest zorganizowany według następujących zasad wynikających z zapisów art. 7 i art. 10 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r.:

• zasada podziału władz na: ustawodawczą, wykonawczą oraz sądowniczą;

• zasada równowagi władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej;

• zasada praworządności; wszystko odbywa się na podstawie obowiązującego prawa.

Zadania aparatu państwowego w Polsce

Polska jest państwem demokratycznym, w którym naród sprawuje władzę bezpośrednio oraz pośrednio przy pomocy organów państwowychorgan państwowyorganów państwowych, które są zobowiązane wykonywać wolę narodu jako suwerena. Organy te są wyposażone w kompetencje pozwalające na podstawie prawa stosować prawnie określone środki działania, które służą realizacji ich zadań. W ramach tych kompetencji organy władzy mają obowiązek podjęcia określonych działań w sytuacjach przewidzianych prawem. Dlatego kompetencje organów władzy nie mogą być domniemane, tylko jasno i konkretnie określone na podstawie obowiązującego prawa z zachowaniem zasady, że powinno ono być umocowane w konstytucji lub ustawie. Funkcją organu państwowego określamy konsekwencje działań, jakie podejmuje on w określonej sferze życia. Funkcje organów państwowych realizują ludzie, którzy działają w imieniu tego organu. Określamy ich mianem piastunów danego organu – są to sędziowie, posłowie, wojewodowie, ministrowie czy prezydent.

Skuteczność aparatu państwowego w Rzeczypospolitej Polskiej

Funkcjonowanie aparatu państwowego Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1989–2020 należy ocenić pozytywnie. W początkowym okresie formowania się na nowo ustroju, administracji i przygotowywania rozwiązań prawnych, funkcjonowanie parlamentu, najwyższych władz oraz niezawisłych sądów było kluczem do sukcesu. Kamieniem milowym stało się uchwalenie 2 kwietnia 1997 r. konstytucji, która dała solidne podstawy ustrojowo‑prawne dla dalszego funkcjonowania państwa. Konstytucja RP mimo różnych opinii na jej temat jest najstabilniejszym elementem polskiego aparatu państwowego, wyznaczając zadania i funkcje poszczególnym organom władzy centralnej oraz samorządom terytorialnym w Polsce.

Zreformowany samorząd terytorialny jest jednym z lepiej funkcjonujących elementów polskiego aparatu państwowego. Podział na trzy szczeble: gminny, powiatowy i wojewódzki pozwolił na wprowadzenie do władz samorządowych mieszkańców tych wspólnot, którzy sami najlepiej wiedzą, jakie są potrzeby i problemy społeczności lokalnej. Dobrze też przebiega współpraca między samorządem terytorialnym a administracją publiczną rządową, co szczególnie widać na szczeblu wojewódzkim, gdzie obok organów samorządowych – sejmiku województwa i zarządu województwa na czele z marszałkiem, funkcjonują wojewodowie jako organy administracji rządowej w województwie. Warto pamiętać, że to właśnie wojewodowie sprawują bezpośredni nadzór nad aktami prawa miejscowego uchwalanymi przez poszczególne szczeble samorządu.

Zaletą tych rozwiązań jest znaczny stopień decentralizacji władzy w państwie polskim, co gwarantuje lepsze wykonywanie powierzonych zadań przez samorządy, gdy traktują je jako zadania własne. Zadania te samorząd realizuje ze środków własnych, mają one zapewnić podstawowe potrzeby mieszkańców danej społeczności lokalnej. Do zadań własnych gminy jako najmniejszej jednostki samorządu terytorialnego zaliczamy:

Dodatkowo obowiązuje zasada domniemania uprawnień na rzecz gminy, co oznacza, że do obowiązków gminy należą te wszystkie zadania, których nie realizują inne jednostki samorządu terytorialnego.

Zalety decentralizacji władzy:

• samodzielność wykonywania powierzonych zadań daje większe możliwości kształtowania sytuacji regionalnej;

• wzrasta świadomość społeczna oraz następuje włączenie obywateli do aktywnego działania w samorządzie;

• wzrasta poczucie obowiązku dbania o dobro wspólne;

• wzrasta poziom demokratyzacji mieszkańców jednostek samorządu terytorialnego;

• obywatele mogą sami zaspokajać potrzeby istotne dla siebie i bliskich;

• następuje proces wzmacniania więzi społecznych;

• jest ułatwiony proces decyzyjny, bo osoby decydujące są na miejscu;

• rozwija się kultura administracji i skuteczne mechanizmy demokracji lokalnej.

Słownik