Fen

WiatrwiatrWiatr fenowyfenfenowy to ciepły, suchy i porywisty wiatr górski wywołany różnicą ciśnienia atmosferycznego po obu stronach bariery górskiej. Powietrze ulega ochłodzeniu o 0,6°C na 100 m wysokości zgodnie z gradientem wilgotnoadiabatycznymgradient wilgotnoadiabatycznygradientem wilgotnoadiabatycznym. Zawarta w nim para wodna ulega kondensacji, co sprzyja tworzeniu się chmur i powstawaniu opadów. Po drugiej stronie bariery górskiej suche już powietrze opada gwałtownie ku dolinom, stopniowo ogrzewając się (o 1°C na każde 100 m zgodnie z gradientem suchoadiabatycznymgradient suchoadiabatycznygradientem suchoadiabatycznym). W efekcie powstaje porywisty wiatr, który w Polsce nazywany jest halnym. W Górach Skalistych (USA) nosi nazwę chinook, a w Andach argentyńskich – zonda.

Wiatr halny powstaje w wyniku napotkania przez przemieszczające się masy powietrza bariery orograficznejbariera orograficznabariery orograficznej. Przez wymuszone wznoszenie się powietrza wzdłuż stoku dochodzi do adiabatycznego ochłodzenia się mas wilgotnego powietrza, co następnie skutkuje kondensacją pary wodnej i powstaniem opadu. Po przekroczeniu wierzchołka góry powietrze opada, ocieplając się. Dochodzi wtedy do powstania porywistego i suchego wiatru halnego. Występowanie tego wiatru jest przyczyną zwiększenia się temperatury i spadku wilgotności powietrza.

Jak obliczyć temperaturę powietrza na poszczególnych wysokościach nad poziomem morza?

Musisz wiedzieć, że temperatura zmienia się w zależności od strony stoku o 0,6°C (dowietrzna) lub 1,0°C (zawietrzna) na każde 100 m. Podczas obliczania temperatury powietrza musisz posiadać informacje dotyczące temperatury powietrza na danej wysokości stoku n.p.m.

R1V9eVDa9XsNA

Ilustracja przedstawia górę w kształcie stożka. Góra na dole jest zielona, a powyżej 800 metrów nad poziomem morza - szara. Po lewej stronie góry jest skala od 400 metrów nad poziomem morza do 1600 metrów nad poziomem morza. Po lewej stronie góry jest chmura z deszczem. Po lewej stronie na dole wpisano temperaturę 8 stopni Celsjusza (na wysokości około 500 metrów nad poziomem morza). Wzdłuż lewego zbocza góry od dołu ku szczytowi biegnie niebieska strzałka z napisem: spadek temperatury. Przy strzałce jest litera W. Na szczycie góry zaznaczono temperaturę minus 10 stopni Celsjusza. Z góry na dół wzdłuż prawego zbocza góry poprowadzono czerwoną strzałkę z napisem: wzrost temperatury. Przy strzałce jest litera N. Na wysokości około 500 metrów nad poziomem morza jest temperatura 20 stopni Celsjusza.

Gradient wilgotnoadiabatyczny

Podczas ruchu pionowego powietrze opada, ochładzając się, zmienia temperaturę o 0,6°C/100 m. Występuje po stronie dowietrznej stoku.

Gradient suchoadiabatyczny

Podczas ruchu pionowego powietrze wznosi się i ociepla się o 1,0°C/100 m. Występuje po stronie zawietrznej stoku.

Rc9E6v8hoLUBN

Ilustracja przedstawia górę w kształcie stożka. Góra na dole jest zielona, a powyżej zielonej warstwy jest brązowa. Po lewej stronie góry - opisanej jako strona dowietrzna - jest kilka białych chmur, po prawej stronie góry - opisanej jako strona zawietrzna - świeci słońce. Po lewej stronie na dole, czyli u podnóża góry, wpisano temperaturę 5 stopni Celsjusza oraz literę W. Na wysokości 100 metrów pisano temperaturę 0,6 stopnia Celsjusza. Wzdłuż lewego zbocza góry od dołu ku szczytowi biegną dwie czarne strzałki. Na szczycie góry, na wysokości 2500 metrów nad poziomem morza, zaznaczono temperaturę minus 7 stopni Celsjusza. Z góry na dół wzdłuż prawego zbocza góry poprowadzono dwie czarne strzałki. Przy pierwszej z nich jest napis: wiatr halny. Przy kolejnej strzałce jest litera N oraz plus 13 stopni Celsjusza.

Wiatr halny występuje głównie jesienią oraz na przedwiośniu. Powoduje ocieplenie, co może wywołać zagrożenie lawinowe. Wieje w Karpatach i Sudetach, najgwałtowniejsze wiatry tego typu występują zaś na Podhalu. Jest znany także na Słowacji i Węgrzech. Ze względu na swój porywisty charakter halny powoduje gwałtowny wzrost temperatury, roztopy śniegu, złe samopoczucie wskutek niesprzyjającej sytuacji biometeorologicznej oraz niekiedy przynosi znaczne zniszczenia, m.in. zrywa dachy, niszczy lasy, tworząc wiatrołomy, a w rolnictwie niszczy uprawy.

Słownik