Mniejszość narodowa

W wyniku procesu historycznego kształtującego współczesne państwa doszło do zmiany granic etnicznych i narodowych. Z tego powodu wiele grup ludności znalazło się na obszarze państw organizowanych przez inne narodynaródnarody, zyskując miano mniejszości narodowej lub etnicznej. Mniejszością narodową w myśl polskiego prawa nazywamy grupę ludzi zamieszkującą obszar danego państwa, odróżniającą się od większości społeczeństwa językiem, kulturą, pochodzeniem etnicznym bądź religią, posiadającą własne państwo narodowe i silne poczucie własnej tożsamości narodowejtożsamość narodowatożsamości narodowej. By daną grupę w myśl polskiego prawa uznać za mniejszość, jej przodkowie od co najmniej 100 lat powinni zamieszkiwać na obecnym terytorium RP. Warunek taki spełnia dziewięć grup narodowych:

• Białorusini;

• Czesi;

• Litwini;

• Niemcy;

• Ormianie;

• Rosjanie;

• Słowacy;

• Ukraińcy;

• Żydzi.

Mniejszość etniczna

Mniejszość etnicznamniejszość etnicznaMniejszość etniczna to grupa ludności mieszkająca w państwie zdominowanym przez inny naród. Charakteryzuje się takimi samymi cechami, jak mniejszość narodowa; jedyną zasadniczą różnicą jest fakt, że mniejszość etniczna nie posiada narodu zorganizowanego we własnym państwie. Tutaj także obowiązuje zasada, że przodkowie danej mniejszości etnicznej powinni od co najmniej 100 lat mieszkać na ziemiach obecnej Rzeczypospolitej Polskiej. Status mniejszości etnicznej prawo polskie przyznało:

• Karaimom;

• Łemkom;

• Romom;

• Tatarom.

Sytuacja prawna mniejszości etnicznych i narodowych w Rzeczypospolitej Polskiej

Podstawowym dokumentem regulującym sytuację prawną mniejszości etnicznych i narodowych jest Konstytucja RP z 2 kwietnia 1997 roku.

Kolejnym ważnym dokumentem jest Ustawa z dnia 6 stycznia 2005 roku o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnymjęzyk regionalnyjęzyku regionalnym. W myśl jej zapisów:

• funkcjonują definicje mniejszości narodowej i etnicznej w Polsce;

• istnieje możliwość używania języka mniejszości jako pomocniczego przed organami gminymożliwośćistnieje możliwość używania języka mniejszości jako pomocniczego przed organami gminy, oraz używania obok urzędowych nazw miejscowości, obiektów fizjograficznych i nazw ulic w języku mniejszości;

• mniejszości mogą zachowywać i rozwijać swoją tożsamość kulturową, uzyskując środki finansowe od państwa;

• powołano do życia Komisję Wspólną Rządu i Mniejszości Narodowych i Etnicznych, która pełni funkcję organu opiniodawczo‑doradczego dla Prezesa Rady Ministrów;

• przekazano sprawy kultury mniejszości narodowych Ministerstwu Spraw Wewnętrznych i Administracji;

• każdy ma prawo do swobodnego decydowania, czy chce być traktowany jako przedstawiciel mniejszości narodowej lub etnicznej;

• nikt nie może być zobowiązany, z wyjątkiem przewidzianym prawem, do ujawnienia informacji o swoim pochodzeniu narodowym, etnicznym, używanym języku lub wyznawanej religii;

• zakazane jest stosowanie środków prowadzących do asymilacji członków mniejszości etnicznych i narodowych w sposób przymusowy, i wbrew ich woli;

• zakazane jest stosowanie środków mających na celu zmianę proporcji narodowościowych lub etnicznych na obszarze zamieszkiwanym przez daną mniejszość;

• osoby należące do mniejszości mają prawo do używania i pisowni swoich imion, i nazwisk zgodnie z zasadami pisowni języka mniejszości;

• organy władzy publicznej mają podejmować działalność zmierzającą do ochrony, zachowania i rozwoju tożsamości kulturowej mniejszości.

Innym udogodnieniem dla mniejszości narodowych jest zapis Ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. Kodeks wyborczy przewidujący zwolnienie komitetów wyborczych utworzonych przez organizacje mniejszości narodowych z wymogu uzyskania 5% progu wyborczego w wyborach do Sejmu RP. Z uprawnienia tego regularnie korzysta mniejszość niemiecka, która wprowadza swoich posłów do Sejmu RP.

W Ustawie z 14 grudnia 2016 roku Prawo oświatowe nałożono na szkoły publiczne obowiązek umożliwienia podtrzymywania tożsamości narodowej, etnicznej, językowej i religijnej oraz naukę języka, własnej historii i kultury uczniów pochodzących z mniejszości narodowych i etnicznych.

Także w innych ustawach jest mowa o różnych aspektach funkcjonowania mniejszości narodowych i etnicznych.

Działalność Komisji Wspólnej Rządu i Mniejszości Narodowych i Etnicznych

Komisja Wspólna Rządu i Mniejszości Narodowych i Etnicznych została powołana do życia w 2005 roku jako organ opiniodawczo‑doradczy Prezesa Rady Ministrów. Jej skład tworzą wyznaczeni przedstawiciele organów administracji oraz przedstawiciele mniejszości narodowych i etnicznych funkcjonujących w RP, a także przedstawiciele społeczności posługujących się językami regionalnymi – Kaszubi. Jej podstawowym zadaniem jest:

Ustawodawstwo międzynarodowe obowiązujące w RP

Rzeczpospolita Polska przestrzega też wielu aktów prawa międzynarodowego poświęconego prawom mniejszości narodowych. Do najważniejszych należą:

Podsumowanie

W Rzeczypospolitej Polskiej mniejszości narodowe i etniczne mają bardzo dobre warunki do rozwoju, zagwarantowane licznymi aktami międzynarodowymi oraz Konstytucją RP i prawem wewnętrznym.

Słownik