Problematyka postawpostawapostaw zajmuje w życiu społecznym ważne miejsce. Bez postaw trudno byłoby poruszać się w społeczeństwie. Poznając osoby, sytuacje, grupy społeczne, człowiek tworzy wiele różnych przekonań na ich temat. Na podstawie zgromadzonej wiedzy o zjawisku ustosunkowuje się do niego emocjonalnie, a to z kolei oddziałuje na określone zachowanie wobec niego.

Definicja postawy

By dowiedzieć się, co oznacza to pojęcie, sięgnijmy do definicji polskiego psychologa, prof. dr. hab. Bogdana Wojciszke. Otóż według niego:

Bogdan Wojciszke Człowiek wśród ludzi. Zarys psychologii społecznej

postawa człowieka wobec jakiegoś obiektu (osoby, przedmiotu, zdarzenia, idei) to względnie trwała tendencja do pozytywnego lub negatywnego wartościowania tego obiektu przez tego człowieka.

człowiek Źródło: Bogdan Wojciszke, Człowiek wśród ludzi. Zarys psychologii społecznej, Warszawa 2003, s. 180–181.

Składniki i istota postawy

Wartościowanie rozciąga się na kontinuumum od skrajnie negatywnego („Nienawidzę go!”) do skrajnie pozytywnego („Kocham go!”). Ważnymi własnościami postawy są zatem:

  • znak (pozytywny lub negatywny);

  • natężenie (większe lub mniejsze).

Powyższa definicja nie jest jedyną możliwą. Niektórzy badacze opisują także trójskładnikową strukturę postawy, uznając za jej elementy:

RBYMQeVcbwWW41
Prezentacja.
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
RiWGDqXUKKgbm
Na przykład młody człowiek o negatywnej postawie wobec szkoły może być przekonany o całkowitej nieprzydatności dla niego tej instytucji, może odczuwać złość lub zniechęcenie, przebywając na jej terenie, a wreszcie może zacząć spóźniać się i wagarować…
Źródło: Taylor Wilcox, domena publiczna.
bg‑azure

Badania jednak tylko częściowo potwierdzają ideę trójskładnikowej struktury postawy – te trzy kategorie reakcji nie muszą być rozłączone, w wielu przypadkach mogą się zlewać, nabierając jednowymiarowego charakteru.

Podstawowym wymiarem jest zawsze wartościowanie. Postawa pośredniczy między naszymi doświadczeniami związanymi z danym obiektem – a więc jest wyznaczana przekonaniami na temat obiektu, emocjami, jakie odczuwaliśmy w związku z nim, i naszym zachowaniem. Wykształcona postawa wpływa następnie na późniejsze reakcje wobec obiektu, na oceny, decyzje i związane z nim działania.

Dlaczego ludzie tworzą postawy?

Psychologowie Gerd Böhner i Michaela Wänke, autorzy książki Postawy i zmiana postaw, sugerują dwie funkcje postaw:

R1FAhAsRRAaJe
Prezentacja funkcji.
Oprac. na podst.: Gerd Böhner i Michaela Wänke, Postawy i zmiana postaw, Gdańsk 2004.
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Te same postawy mogą jednak pełnić różne funkcje w przypadku różnych ludzi, a nawet w przypadku tej samej osoby w różnym czasie. Mogą być także wielofunkcyjne – pełnić wiele funkcji jednocześnie.

Skąd się biorą postawy?

Dlaczego jedni w dorosłym życiu są osobami bardzo religijnymi, sprzeciwiają się eutanazji, aborcji i regularnie chodzą do kościoła, za to inni podważają autorytety kościelne lub traktują religię obojętnie, popierają aborcję i domagają się zgody na eutanazję? W jaki sposób te osoby przyjęły swe postawy?

Socjologowie twierdzą, że postawy mogą być rezultatem przekonań, emocji, zachowań; mogą też być przejmowane od innych ludzi.

RInSOiQv3QeQL
Postawy jako rezultat przekonań Według Bogdana Wojciszke, podejście to zakłada, że „na podstawie siły przekonań i implikowanych przez nie ocen cząstkowych można przewidzieć ogólną postawę wyznawcy tych przekonań wobec obiektu”. Naukowa definicja badacza daje się zrozumieć następująco: postawa wynika z naszych poglądów na temat danego obiektu. Na przykład przekonanie o słuszności zasad określonej religii byłoby fundamentem postawy wobec niej., Postawy jako rezultat emocji Częstym mechanizmem kształtowania się postaw jest warunkowanie klasyczne. Wielokrotne pojawianie się obiektu, któremu towarzyszy nagroda, powoduje pozytywny stosunek do tego obiektu, a ten sam obiekt „w towarzystwie” kary spowoduje wykształcenie się stosunku negatywnego. Zatem obiekty, które pierwotnie mogły być obojętne, nabierają dodatniego lub ujemnego znaczenia dzięki skojarzeniu z obiektami lub zdarzeniami, które mają już to znaczenie., Postawy jako rezultat zachowań Postawy mogą wynikać także z zachowań kierowanych w stronę konkretnego obiektu. Mechanizm ten wyjaśnia znana już nam teoria autopercepcji Daryla Bema zakładająca, że własne postawy rozpoznajemy na podstawie obserwacji swojego zachowania i warunków, w jakich ma ono miejsce. Jeśli zaobserwujemy, iż nasze zachowanie wobec obiektu jest pozytywne, to możemy wnioskować, że nasza postawa wobec tego obiektu jest pozytywna (np. pomagam znajomemu, więc zapewne go lubię — mam wobec niego pozytywną postawę).
Jeśli jednak zachowanie człowieka postrzegane jest przez niego jako silnie uzależnione od warunków sytuacyjnych (np. podwiozłem go, bo była burza, a on nie miał parasola), to jego przyczyny szuka on w sytuacji i nie dochodzi do wnioskowania o własnej postawie wobec obiektu. Aby wystąpił efekt wnioskowania o własnej postawie na podstawie swego zachowania, muszą zaistnieć dwa warunki: postawa poprzedzająca zachowanie musi być słaba i mało wyraźna dla podmiotu, a zachowanie musi być uznane za niewymuszone zewnętrzną sytuacją., Przejmowanie postaw od innych ludzi Wiele naszych postaw przejmujemy od innych ludzi w gotowej postaci. Postawy ukształtowane w toku osobistego doświadczenia są jednak silniejsze, mniej podatne na zmiany oraz bardziej wpływające na zachowanie. Na przykład dziecko przejmuje początkowo postawy od rodziców. Wiele badań wskazuje na znaczne podobieństwo postaw rodziców i ich — nawet już dorosłych — dzieci. Potrafisz zauważyć to u siebie? W okresie dorastania większego znaczenia nabiera grupa rówieśnicza, stając się ważnym źródłem przejmowanych postaw. Współcześnie niezmiernie istotnym źródłem postaw stają się także media, szczególnie media społecznościowe.
bg‑azure

A co w przypadku zachowania zaplanowanego, np. wyboru kierunku studiów?

Wtedy dostępność postawy nie ma znaczenia, ponieważ jest wystarczająco dużo czasu na podjęcie decyzji i uświadomienie sobie nawet postawy mało dostępnej. Teoria działań przemyślanychteoria działań przemyślanychTeoria działań przemyślanych Icka AjzenaMartina Fishbeina – zwana też teorią wyrozumowanego działania – utrzymuje, że najlepszą podstawą do przewidywania planowanych zachowań są behawioralne intencje ludzi. Z kolei do przewidzenia intencji prowadzi znajomość postawy wobec danego zachowania oraz przekonanie na temat subiektywnych norm w danej sytuacji. Te subiektywne normy to nasze przekonania na temat tego, jak inni ludzie, których opinie są dla nas ważne, zachowaliby się w podobnej sytuacji. Na przykład zastanawiamy się, czy nasz znajomy wybierze pedagogikę jako kierunek studiów.

Wiemy, że jego postawa wobec tej dyscypliny jest pozytywna, bo chciałby pracować z ludźmi. Wiemy także, że jego rodzice akceptują ten wybór, a nawet zachęcają go do tych studiów. Także część jego znajomych zamierza podjąć studia na tym lub podobnym, humanistycznym kierunku. Po zebraniu tych informacji możemy spróbować przewidzieć jego zachowanie.

Słownik

postawa
postawa

uwewnętrzniona przez jednostkę, wyuczona skłonność (akt woli przejawiający się w czynach) do reagowania w społecznie określony sposób, szczególnie przez podejmowanie określonych działań w odpowiedzi na oczekiwania społeczne

teoria działań przemyślanych
teoria działań przemyślanych

także teoria zachowań planowych; koncepcja opisująca, jakie procesy psychiczne pośredniczą między postawą a zachowaniem; innymi słowy, teoria zachowań planowych mówi o tym, jakie okoliczności muszą zaistnieć, aby zachowanie osoby było zgodne z jej postawą