Przeczytaj
Friedrich Reinhold Dürrenmatt – urodził się w 1921 roku w Konolfingen. Był szwajcarskim dramaturgiem, prozaikiem, eseistą i teoretykiem teatru. Początkowo interesował się malarstwem i rysował. Jego obrazy były wystawiane w Neuenburgu i w Zurychu. W roku 1941 podjął studia filozofii, nauk ścisłych i germanistyki, początkowo w Zurychu, potem w Bernie. W roku 1945 zakończył naukę. Jego debiut nosił tytuł Anabaptyści. Potem napisał powieść kryminalną Sędzia i jego kat. Początkowo zmagał się z problemami finansowymi. Zarabiał, pisząc powieści detektywistyczne oraz słuchowiska radiowe. Pierwszym sukcesem teatralnym okazała się sztuka Małżeństwo pana Mississippi, ale prawdziwą sławę przyniosły mu Wizyta starszej pani i Fizycy.
Do historii literatury przeszedł przede wszystkim jako dramatopisarz, autor dzieł takich jak: Anioł zstąpił do Babilonu, Jesienny wieczór, Król Jan według Szekspira, Wspólnik, Zwłoka. Tworzył też prozę, np.: Podejrzenie, Tunel, Grek szuka Greczynki, Upadek, Zlecenie, albo o obserwacji obserwatora obserwatorów. Dramaty Dürrenmatta miały, zgodnie z jego teorią, wytworzyć w widzach dystans do wydarzeń rozgrywających się na scenie podczas spektaklu. Celem sztuk było stawianie pytań filozoficznych i moralnych oraz skłanianie widzów do samodzielnych przemyśleń. Dlatego też Dürrenmatt operował groteskągroteską, deformacją, karykaturąkarykaturą i wyolbrzymieniem – tym, co charakteryzuje tragikomedię. Friedrich Reinhold Dürrenmatt zmarł w 1990 w Neuchâtel.
Zarys fabuły
Klara Zachanassian, główna bohaterka tragikomedii Dürrenmatta, po ponad 40 latach powraca do swojego rodzinnego miasteczka Güllen, gdzie spędziła młodość. Jest to mała miejscowość, która kiedyś świetnie się rozwijała, a obecnie jest upadającą mieściną. Właściwie Güllen bankrutuje, choć reszta kraju rozwija się w dość szybkim tempie. Nikt nie chce poczynić żadnych inwestycji w miasteczku, a jego mieszkańcy z dnia na dzień stają się biedniejsi. Akcja dramatu rozpoczyna się, gdy na peronie czeka na nią komitet powitalny, a przede wszystkim jej dawny kochanek Alfred Ill.
Eugène Delacroix, Medea, 1862
Wizyta starszej paniFundament opowieści Dürrenmatta stanowi osoba tytułowej starszej i obrzydliwie bogatej pani – Klary Zachanassian, powracającej po latach do rodzinnej miejscowości z zamiarem dokonania życiowych rozrachunków. W biednym miasteczku społeczność wiele po tej wizycie oczekuje. Liczą, że pieniądze Klary pozwolą wydostać się Güllen z nędzy. I faktycznie: od przybywającej pani Zachanassian słyszą upragnioną deklarację. Kobieta gotowa jest przeznaczyć miasteczku i jego mieszkańcom miliard dolarów w zamian za spełnienie jednego, prostego warunku. Starsza Pani chce śmierci sklepikarza Alfreda Illa, dawnego kochanka, który podeptał ich miłość, odtrącił będącą w ciąży kobietę i wyparł się ojcostwa. Młoda Klara musiała opuścić Güllen, popadła w nędzę, straciła dziecko i została prostytutką. Z czasem, dzięki finansowo atrakcyjnemu zamążpójściu, jej los się odmienił. Ale dawnych krzywd nigdy nie zapomniała. Teraz powraca do miasteczka – niczym starożytna bogini zemsty – z żądaniem sprawiedliwości. I w tym momencie rozpoczyna się właściwy dramat Dürrenmatta osnuty wokół problemu winy i kary. Zrazu obywatele Güllen nie kryją oburzenia propozycją starszej pani. Perspektywa bogactwa jednak kusi, mieszkańcy z każdym dniem oswajają sobie rzeczywistość, w której przyszło im trwać, aż wreszcie dorabiają do owej pierwotnie niehumanistycznej i barbarzyńskiej propozycji teorię – godzą się w imię swoiście pojmowanej sprawiedliwości i lepszego jutra na zabójstwo Alfreda Illa.
Źródło: Jacek Uglik, Wizyta starszej pani, dostępny w internecie: http://artpapier.com/index.php?page=artykul&wydanie=59&artykul=1339 [dostęp 20.02.2021 r.].
Słownik
(fr. grotesque – dziwaczny) w literaturze określenie szczególnego rodzaju komizmu, którego właściwością jest ostentacyjne odrzucenie przyjętych zasad prawdopodobieństwa, prowadzące do powstania zdeformowanego, niezgodnego z wizją zdroworozsądkową, obrazu rzeczywistości
(wł. caricatura – ładowanie, przeciążanie) w sztukach plastycznych sposób przedstawienia postaci lub przedmiotu polegający na wyolbrzymieniu i przejaskrawieniu pewnych cech charakterystycznych w celu ośmieszenia lub dla żartu
głosi, że wartości i związane z nimi normy i oceny mają charakter względny, np. zależą od warunków, w których są wypowiadane, i od tego, przez kogo są wypowiadane