RRcKUAbBXBT991
Friedrich Reinhold Dürrenmatt (1989)
Źródło: Elke

Friedrich Reinhold Dürrenmatt – urodził się w 1921 roku w Konolfingen. Był szwajcarskim dramaturgiem, prozaikiem, eseistą i teoretykiem teatru. Początkowo interesował się malarstwem i rysował. Jego obrazy były wystawiane w Neuenburgu i w Zurychu. W roku 1941 podjął studia filozofii, nauk ścisłych i germanistyki, początkowo w Zurychu, potem w  Bernie. W roku 1945 zakończył naukę. Jego debiut nosił tytuł Anabaptyści. Potem napisał powieść kryminalną Sędzia i jego kat. Początkowo zmagał się z problemami finansowymi. Zarabiał, pisząc powieści detektywistyczne oraz słuchowiska radiowe. Pierwszym sukcesem teatralnym okazała się sztuka Małżeństwo pana Mississippi, ale prawdziwą sławę przyniosły mu Wizyta starszej paniFizycy.

Do historii literatury przeszedł przede wszystkim jako dramatopisarz, autor dzieł takich jak: Anioł zstąpił do Babilonu, Jesienny wieczór, Król Jan według Szekspira, Wspólnik, Zwłoka. Tworzył też prozę, np.: Podejrzenie, Tunel, Grek szuka Greczynki, Upadek, Zlecenie, albo o obserwacji obserwatora obserwatorów. Dramaty Dürrenmatta miały, zgodnie z jego teorią, wytworzyć w widzach dystans do wydarzeń rozgrywających się na scenie podczas spektaklu. Celem sztuk było stawianie pytań filozoficznych i moralnych oraz skłanianie widzów do samodzielnych przemyśleń. Dlatego też Dürrenmatt operował groteskągroteskagroteską, deformacją, karykaturąkarykaturakarykaturą i wyolbrzymieniem – tym, co charakteryzuje tragikomedię. Friedrich Reinhold Dürrenmatt zmarł w 1990 w Neuchâtel.

Zarys fabuły

Klara Zachanassian, główna bohaterka tragikomedii Dürrenmatta, po ponad 40 latach powraca do swojego rodzinnego miasteczka Güllen, gdzie spędziła młodość. Jest to mała miejscowość, która kiedyś świetnie się rozwijała, a obecnie jest upadającą mieściną. Właściwie Güllen bankrutuje, choć reszta kraju rozwija się w dość szybkim tempie. Nikt nie chce poczynić żadnych inwestycji w miasteczku, a jego mieszkańcy z dnia na dzień stają się biedniejsi. Akcja dramatu rozpoczyna się, gdy na peronie czeka na nią komitet powitalny, a przede wszystkim jej dawny kochanek Alfred Ill.

Jacek Uglik Wizyta starszej pani

Fundament opowieści Dürrenmatta stanowi osoba tytułowej starszej i obrzydliwie bogatej pani – Klary Zachanassian, powracającej po latach do rodzinnej miejscowości z zamiarem dokonania życiowych rozrachunków. W biednym miasteczku społeczność wiele po tej wizycie oczekuje. Liczą, że pieniądze Klary pozwolą wydostać się Güllen z nędzy. I faktycznie: od przybywającej pani Zachanassian słyszą upragnioną deklarację. Kobieta gotowa jest przeznaczyć miasteczku i jego mieszkańcom miliard dolarów w zamian za spełnienie jednego, prostego warunku. Starsza Pani chce śmierci sklepikarza Alfreda Illa, dawnego kochanka, który podeptał ich miłość, odtrącił będącą w ciąży kobietę i wyparł się ojcostwa. Młoda Klara musiała opuścić Güllen, popadła w nędzę, straciła dziecko i została prostytutką. Z czasem, dzięki finansowo atrakcyjnemu zamążpójściu, jej los się odmienił. Ale dawnych krzywd nigdy nie zapomniała. Teraz powraca do miasteczka – niczym starożytna bogini zemsty – z żądaniem sprawiedliwości. I w tym momencie rozpoczyna się właściwy dramat Dürrenmatta osnuty wokół problemu winy i kary. Zrazu obywatele Güllen nie kryją oburzenia propozycją starszej pani. Perspektywa bogactwa jednak kusi, mieszkańcy z każdym dniem oswajają sobie rzeczywistość, w której przyszło im trwać, aż wreszcie dorabiają do owej pierwotnie niehumanistycznej i barbarzyńskiej propozycji teorię – godzą się w imię swoiście pojmowanej sprawiedliwości i lepszego jutra na zabójstwo Alfreda Illa.

ill Źródło: Jacek Uglik, Wizyta starszej pani, dostępny w internecie: http://artpapier.com/index.php?page=artykul&wydanie=59&artykul=1339 [dostęp 20.02.2021 r.].

Słownik

groteska
groteska

(fr. grotesque – dziwaczny) w literaturze określenie szczególnego rodzaju komizmu, którego właściwością jest ostentacyjne odrzucenie przyjętych zasad prawdopodobieństwa, prowadzące do powstania zdeformowanego, niezgodnego z wizją zdroworozsądkową, obrazu rzeczywistości

karykatura
karykatura

(wł. caricatura – ładowanie, przeciążanie) w sztukach plastycznych sposób przedstawienia postaci lub przedmiotu polegający na wyolbrzymieniu i przejaskrawieniu pewnych cech charakterystycznych w celu ośmieszenia lub dla żartu

relatywizm etyczny
relatywizm etyczny

głosi, że wartości i związane z nimi normy i oceny mają charakter względny, np. zależą od warunków, w których są wypowiadane, i od tego, przez kogo są wypowiadane