Przeczytaj
Rodzina
Tadeusz Różewicz urodził się w 1921 roku w rodzinie niższego urzędnika sądowegoniższego urzędnika sądowego Władysława Różewicza i pochodzącej z żydowskiej rodziny Gelbardów Stefanii Marii. Warunki bytowe zmuszały Różewiczów do skromnego życia. Tadeusz miał dwóch braci: starszego – Janusza oraz młodszego – Stanisława. Najstarszy z braci był dla niego duchowym przewodnikiem i opiekunem. To właśnie Janusz, który pasjonował się poezją, sam pisał wiersze, korespondował z Józefem Czechowiczem i Kazimierzem Wierzyńskim, wprowadził Tadeusza w świat literatury i kultury. Także dzięki niemu przyszły poeta trafił do konspiracji.
O rodzinie Różewicza Tadeusz Drewnowski pisał:
Walka o oddech. O pisarstwie Tadeusza RóżewiczaW poezjach syna ojciec pojawia się rzadko, i przeważnie jako lekkoduch. [...] Poezja Różewicza zajmuje się matką znacznie więcej i dramatyczniej [...].
Młodych Różewiczów było trzech: poza Tadeuszem – starszy Janusz Grzegorz [...] i młodszy Stanisław [...]. Głównym opiekunem, głównym przewodnikiem duchowym Tadeusza Różewicza w czasach młodości był jego starszy brat Janusz.Źródło: Tadeusz Drewnowski, Walka o oddech. O pisarstwie Tadeusza Różewicza, Warszawa 1990, s. 38.
Matce i bratu Różewicz poświęcił dwie osobne książki: Matka odchodzi oraz Nasz starszy brat, natomiast postać ojca poety powraca jedynie w kilku wierszach.
Za tom Matka odchodzi poeta otrzymał w 2000 roku Nagrodę NikeNagrodę Nike. To jedna z najbardziej poruszających książek w polskiej poezji powojennej. Znajdują się w niej reprodukcje autentycznych zdjęć i kart pocztowych, fotokopie listów, zapisków z dziennika. Jest to tomik będący świadectwem umierania matki poety. Zawiera dwa wspomnienia Stefanii Różewiczowej, tekst Janusza Różewicza, 24 wiersze poświęconych matce i cztery – ojcu. Całość zamyka tekst najmłodszego z braci – Stanisława.
Biografia i powtórzenia. „Miejsca autobiograficzne” Tadeusza RóżewiczaZnaczna część twórczości Tadeusza Różewicza jest autobiograficzna, poeta nie napisał jednak autobiografii, traktując autobiograficzność jako problem, a nie wygodną formułę literacką. Śledząc w jego tekstach miejsca autobiograficzne, można dojść do wniosku, że autor Mojej córeczki, wielokrotnie konfrontował się z tym problemem [...], a wręcz stworzył wokół niego pisarsko‑biograficzny projekt, dotykający takich kwestii, jak niegotowość (otwartość) każdej narracji autobiograficznej, rozkład jej podmiotu, który ujawnia się w tekście i równocześnie zajmuje pozycję poza nim, nieciągłość, nieautentyczność i niewystarczalność tekstowych świadectw wobec doświadczenia i proleptycznejproleptycznej całości życia.
Źródło: Wojciech Browarny, Biografia i powtórzenia. „Miejsca autobiograficzne” Tadeusza Różewicza, [w:] Próba rekonstrukcji. Szkice o twórczości Tadeusza Różewicza, red. J. Orska, T. Kunz, Kraków 2014, s. 31.
DojrzałośćO życiu swojego ojca poeta opowiada ze smutnym uśmiechem. Wygrywa je na kontrastach dojrzałego uczucia, dającego zdolność podwójnego widzenia, uogólniania bolesnych spraw swojego własnego życia. Jest w tym wierszu [Ojciec] jakaś uczuciowa wstydliwość, odwracanie uwagi od tego, co najważniejsze. Że nie oszczędzał, nie kupił zegarka, był niższym urzędnikiem.
Źródło: Jerzy Kwiatkowski, Dojrzałość, „Twórczość” 1956, nr 4, s. 168.
Matka odchodziNie wiedziałem, czy Ojciec ten wiersz [Ojciec] przeczytał, nigdy słowa nie powiedział… zresztą ja też tego wiersza Ojcu nie przeczytałem… teraz jest rok 1999… i mówię tak cicho, że Rodzice nie mogą dosłyszeć moich słów… „Mamo, Tato, jestem poetą”... „wiem, Synku” mówi matka… „zawsze to wiedziałam” „mów wyraźniej” nic nie słyszę mówi Ojciec…
Źródło: Tadeusz Różewicz, Matka odchodzi, Wrocław 2000, s. 8.
O autorze
Tadeusz Różewicz (po lewej) urodził się w 1921 roku, zmarł w 2014. Często był wymieniany jako kandydat do literackiej Nagrody Nobla. Jego pierwszy tomik poetycki Echa leśne ukazał się w czasie II wojny światowej, w 1944 roku, ale za właściwy debiut Różewicza uznaje się tom Niepokój z 1947 roku. Krytycy literaccy określili tę książkę jako rewolucyjną. Różewicz wprowadził w niej nową formę wiersza, który – od nazwiska poety – nazywany jest wierszem różewiczowskim
. Charakteryzuje się on brakiem ozdobnym środków stylistycznych, rezygnacją ze znaków interpunkcyjnych i bardzo prostą składnią.
W swojej twórczości poeta daje wyraz niepokojowi towarzyszącemu pokoleniu Kolumbów. Przeżył wojnę, która zweryfikowała jego myślenie o człowieku i człowieczeństwie i odcisnęła trwałe piętno na osobowości poety.
Słownik
polska nagroda literacka przyznawana od 1997 roku, której celem jest promowanie literatury współczesnej; wśród jej laureatów znaleźli się m.in. Czesław Miłosz, Wiesław Myśliwski, Olga Tokarczuk, Andrzej Stasiuk
urzędnik zajmujący się np. doręczaniem pozwów, ogłaszaniem dekretów, pracą biurową
(gr. prólēpsis – uprzedzenie) – antycypacyjny, wyprzedzający, zakładany