Przeczytaj
Podwzgórze
PodwzgórzePodwzgórze to ważna część mózgu wszystkich kręgowców. Ponieważ jest ono częścią mózgu, należy do ośrodkowego układu nerwowego. Struktura ta wydziela hormony, które wpływają na funkcje wydzielnicze przysadki mózgowejprzysadki mózgowej – są to liberyny i statyny. Liberyny stymulują wydzielanie pewnych hormonów przez przedni płat przysadki, z kolei statyny – hamują je. Podwzgórze i przedni płat przysadki mózgowej połączone są przez tzw. przysadkowy układ wrotny, dzięki któremu neurohormony podwzgórza mogą oddziaływać na czynność przysadki.
Oprócz liberyn i statyn podwzgórze wytwarza dwa inne, równie ważne hormony – wazopresynęwazopresynę i oksytocynęoksytocynę.
Przysadka mózgowa
Kolejną kluczową strukturą w układzie samoregulującym jest przysadka mózgowa. Gruczoł ten znajduje się wewnątrz czaszki mózgowej w zagłębieniu nazywanym siodłem tureckim. Przysadka zbudowana jest z dwóch płatów: przedniego (gruczołowego) i tylnego (nerwowego). W tylnym płacie magazynowane są hormony podwzgórzowe – oksytocyna i wazopresyna.
Natomiast przedni płat przysadki mózgowej wytwarza hormony – prolaktynęprolaktynę i somatotropinęsomatotropinę, a także hormony tropowehormony tropowe, które regulują wydzielanie innych gruczołów dokrewnych.
Hormony tropowe przysadki mózgowej
Do gruczołów tropowych wytwarzanych przez przedni płat przysadki mózgowej należą: hormon adrenokortykotropowy, hormon tyreotropowy, hormon folikulotropowy oraz hormon luteinizujący.
Podwzgórze, przysadka mózgowa oraz gruczoły docelowe połączone są siecią wzajemnych relacji, które regulują ich funkcjonowanie.
Oś podwzgórze–przysadka–nadnercza
Kora nadnerczy produkuje ważne hormony, do których należą m.in. kortyzolkortyzol (tzw. hormon stresu) i mineralokortykosteroidy, regulujące gospodarkę wodno‑jonową organizmu.
Sygnał stymulujący syntezę hormonów przez korę nadnerczy zostaje zapoczątkowany w podwzgórzu. Podwzgórze wydziela kortykoliberynę, która pobudza wydzielanie przez przysadkę hormonu adrenokortykotropowego (ACTH). Natomiast hormon tropowy ACTH pobudza korę nadnerczy do wytwarzania i uwalniania jej hormonów – m.in. kortyzolu. Zwiększenie stężenia hormonów kory nadnerczy we krwi powoduje zmniejszenie wytwarzania kortykoliberyny, a co za tym idzie − ACTH. Zjawisko to nazywamy sprzężeniem zwrotnym ujemnym.
Mechanizm sprzężenia zwrotnego ujemnego umożliwia samoregulację wydzielania hormonalnego w osi podwzgórze–przysadka–gruczoł dokrewny.
Oś podwzgórze–przysadka–tarczyca
Podobna zależność dotyczy tarczycy, która produkuje tyroksynę i trójjodotyroninę, regulujące metabolizm naszego organizmu. Podwzgórze wytwarza tyreoliberynę, która stymuluje przedni płat przysadki do produkcji hormonu tyreotropowego (TSH). TSH stymuluje tarczycę do syntezy jej hormonów. W przypadku tarczycy również mamy do czynienia ze sprzężeniem zwrotnym ujemnym: zwiększone stężenie tyroksyny i trójjodotyroniny we krwi hamuje wytwarzanie tyreoliberyny oraz TSH, dzięki czemu zachowana zostaje równowaga gospodarki hormonalnej tarczycy.
Oś podwzgórze–przysadka–gonady
Oś związana z produkcją hormonów płciowych również zaczyna się w podwzgórzu, które wydziela gonadoliberynę. Hormon ten pobudza przedni płat przysadki mózgowej do wydzielania lutropiny (LH) i folikulotropiny (FSH). Z kolei te hormony tropowe pobudzają gonady (czyli jajniki u kobiet i jądra u mężczyzny) do produkcji hormonów płciowych − estrogenów, progesteronu i testosteronu. Natomiast zwiększone stężenie hormonów produkowanych przez jajniki i jądra, zgodnie z działaniem sprzężenia zwrotnego ujemnego, hamuje wydzielanie gonadoliberyny oraz LH i FSH.
Słownik
hormony, których komórkami lub narządami docelowymi są inne komórki lub gruczoły wydzielnicze; są to m.in. hormony wydzielane przez podwzgórze i regulujące wydzielanie hormonów przez gruczołową część przysadki mózgowej oraz niektóre hormony przedniej części przysadki mózgowej ssaków
potocznie nazywany hormonem stresu; hormon produkowany przez korę nadnerczy, mający właściwości przeciwzapalne
hormon powodujący skurcze mięśni gładkich, będący fizjologicznym bodźcem do rozpoczęcia porodu, produkowany w podwzgórzu i magazynowany w tylnym płacie przysadki mózgowej
moment cyklu komórkowego, w którym dochodzi do uwolnienia komórki jajowej, czyli gamety żeńskiej
struktura położona w brzusznej części międzymózgowia, będąca skupiskiem ośrodków regulujących podstawowe funkcje życiowe i popędy, takie jak: pobieranie pokarmu i wody, termoregulacja, popęd płciowy, lęk i agresja; bierze udział w regulacji rytmów biologicznych; jest gruczołem dokrewnym i kontroluje wydzielanie innych gruczołów; odgrywa rolę nadrzędnego ośrodka autonomicznego układu nerwowego
hormon białkowy wytwarzany przez przedni płat przysadki pod kontrolą podwzgórzowych przekaźników neurohormonalnych; wpływa na procesy rozrodcze i czynności związane z opieką nad potomstwem; u ssaków wzmaga rozwój gruczołów mlecznych, ich czynność wydzielniczą i przejaw instynktu macierzyńskiego
gruczoł dokrewny, położony u podstawy mózgu, w sąsiedztwie podwzgórza; płat przedni (część gruczołowa) przysadki wytwarza hormony wpływające na tkanki docelowe (somatotropina) oraz na inne gruczoły dokrewne (adrenokortykotropina, tyreotropina, gonadotropiny); płat tylny (część nerwowa) przysadki nie wytwarza własnych wydzielin, jest miejscem gromadzenia hormonów podwzgórzowych: oksytocyny i wazopresyny
hormon wytwarzany w przednim płacie przysadki mózgowej, stymulujący wzrost organizmu, a także regulujący metabolizm węglowodanów i białek
proces zachodzący w jądrach, w wyniku którego powstają i dojrzewają gamety męskie, czyli plemniki
hormon wytwarzany w podwzgórzu, a magazynowany w tylnym płacie przysadki mózgowej; wzmaga wchłanianie zwrotne wody w kanalikach nerkowych, zmniejszając jej wydalanie przez nerki