Wyróżniamy trzy główne grupy lipidów: tłuszcze proste, tłuszcze złożone oraz związki tłuszczopodobne. Klasyfikację tę ilustruje poniższa mapa pojęć.

Tłuszcze proste są estrami alkoholi i kwasów tłuszczowych. Ze względu na rodzaj alkoholu wyróżnia się tłuszcze właściwe zawierające glicerol oraz woski zbudowane z długołańcuchowych alkoholi jednowodorotlenowych.

Tłuszcze właściwe zbudowane są z glicerolu oraz połączonych z nim wiązaniami estrowymiwiązanie estrowewiązaniami estrowymi wyższych kwasów tłuszczowych. Wyróżnia się tłuszcze właściwe proste, w których grupy −OH glicerolu zestryfikowane są kwasami tłuszczowymi, oraz tłuszcze właściwe złożone zawierające dodatkowo np. cukry – glikolipidy czy kwas fosforowy(V) - fosfolipidy.
Wśród tłuszczów właściwych wyróżnia się:
- monoglicerydy – zawierające dwie wolne grupy hydroksylowe;
- diglicerydy – zawierające jedną wolną grupę hydroksylową;
- triglicerydy – niemające wolnych grup hydroksylowych.

Rodzaj kwasów tłuszczowych decyduje o właściwościach tłuszczu: kwasy nasycone występujące głównie w tłuszczach zwierzęcych nadają im charakter stały, natomiast kwasy nienasycone występujące głównie w tłuszczach roślinnych i nadają im konsystencję płynną (oleje).

Woski to tłuszcze proste będące estrami kwasów tłuszczowych i długołańcuchowych alkoholi jednowodorotlenowych.

Charakterystyka i znaczenie biologiczne

Charakterystyka i znaczenie biologiczne

Woski wykazują dużą odporność na temperaturę, działanie czynników chemicznych i enzymów, stąd występują głównie powierzchniowo, np. na powierzchni organów roślinnych (liści, owoców) oraz powłok ciała zwierząt (główny składnik łoju), pełniąc funkcje ochronne przed utratą wody, atakiem drobnoustrojów chorobotwórczych i niskimi temperaturami.

1

RAgPHbcmzIRWF

Zdjęcie przedstawia stado owiec. Stoją w zagrodzie, w oddali widać krajobraz gór.

RFiv5zMyv9HW6

Na zdjęciu widoczne są dwa walenie nurkujące w Oceanie. Jeden jest większy od drugiego. Mają zaokrąglony kształt głowy, długie ciało i dużą płetwę ogonową.

Fosfolipidy to tłuszcze złożone zawierające w cząsteczce resztę fosforanową. Najczęściej spotykane fosfolipidy zbudowane są z glicerolu, którego dwie grupy hydroksylowe zestryfikowane są kwasem tłuszczowym, trzecia natomiast kwasem ortofosforowym. Związki zawierające azot, takie jak cholina, mogą estryfikować wolną grupę −OH reszty fosforanowej, w wyniku czego powstają lecytyny (fosfolipidy niezbędne do prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego zwierząt).

R14acW0uXDvEj

Na zdjęciu widoczna jest micela, czyli kulista forma zbudowana z fosfolipidów złożonych z hydrofilowej główki oraz hydrofobowego ogona. Hydrofilowe główki skierowane są na zewnątrz, w stronę środowiska wodnego, które otacza micelę, natomiast hydrofobowe ogony skierowane są do wewnątrz miceli.

Glikolipidy to lipidy zbudowane z kwasu tłuszczowego lub sfingozynysfingozynasfingozyny, do których przyłączone są reszty cukrowe.

Sfingolipidy to grupa lipidów, których cząsteczka zbudowana jest z łańcucha sfingozyny. Do tego łańcucha przyłączone mogą być etanoloamina, cholina lub seryna oraz reszty kwasów tłuszczowych.

Do związków tłuszczopodobnych zaliczamy m.in. kartenoidy i steroidy.

Karotenoidy to barwniki pochodzenia roślinnego, występujące również u zwierząt, grzybów i niektórych bakterii. Wyróżnia się czerwone karoteny (np. βbeta‑karoten w korzeniu marchwi i likopen w owocach pomidora) i żółte ksantofile (np. luteina w kwiatach słonecznika i zeaksantyna w kukurydzy).

Charakterystyka i znaczenie biologiczne

Charakterystyka i znaczenie biologiczne

Karotenoidy są pochodnymi izoprenu o długich łańcuchach węglowych. Występują w chloroplastach i chromoplastach (rośliny) lub chromatoforach (zwierzęta, grzyby). Nadają barwę kwiatom (nasturcja, forsycja), korzeniom (marchew) i owocom (pomidor, papryka, róża, głóg), a także owocnikom grzybów, piórom ptaków, łuskom ryb, pancerzom skorupiaków i muszlom mięczaków. U roślin pełnią ważną funkcję anten energetycznych w fotosyntezie. Dla  zwierząt mają znaczenie jako prowitaminy (βbeta‑karoten przekształcany jest w witaminę A).

RISbzGxJg9lPv

Rysunek przedstawia wzory strukturalne dwóch związków. 1. Gutapreka. W tej cząsteczce jednostki izoprenowe są w geometrii E. 2. Kauczuk naturalny. W tej cząsteczce jednostki izoprenowe znajdują się w geometrii Z.

Steroidy (sterydy) to substancje tłuszczopodobne, do których należą m.in. sterole i ich pochodne (np. cholesterol, fitosterol, ergosterol), hormony płciowe (testosteron, estrogeny, progesteron), hormony kory nadnerczy (kortyzol, dehydrokortykosteron), hormony bezkręgowców (ekdyzon) oraz kwasy żółciowe (np. kwas cholowy).

Słownik