Odnawialne źródła energii (w skrócie OZEdemokracja energetycznaOZE) są coraz powszechniejszym źródłem pozyskiwania energii elektrycznej  zarówno na świecie, jak i w naszym kraju. W Polsce wykorzystuje się głównie potencjał promieniowania słonecznego, siły wiatru oraz ruchu wody. Do tzw. zielonej energii można włączyć również zasoby geotermalne, biopaliwa, biogaz, a także pompy ciepła.

Wpływ na powstawanie elektrowni odnawialnych mają zjawiska przyrodnicze np. liczba dni wietrznych (elektrownie wiatrowe), liczba dni słonecznych (elektrownie słoneczne), dostęp do dużej powierzchni rzek, jezior i wodospadów (elektrownie wodne), dostęp do mórz i oceanów (elektrownie pływowe). Spójrzmy całościowo na zużycie energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii na obszarze Unii Europejskiej. Wartość przekraczającą 50% w 2018 roku uzyskało zaledwie 5 krajów: Austria, Szwecja, Dania, Portugalia oraz Łotwa. Średnia dla 28 krajów Unii Europejskiej to 32%, a więc niemal 1/3 energii elektrycznej, która została zużyta, pochodziła z odnawialnych źródeł. Polska z wartością zaledwie 13% znajduje się bliżej prawej strony wykresu. Wartość ta od 2015 roku delikatnie spadła (z 13,4%). Spadek ten nastąpił pomimo wzrostu produkcji energii elektrycznej z odnawialnych źródeł. Jego przyczyną było jeszcze szybsze tempo zużycia energii ogółem. W tym samym czasie udział OZE w Unii Europejskiej wzrósł z 28,8 do 32%.

Głównym źródłem energii odnawialnej w Unii Europejskiej, podobnie jak w Polsce, jest wiatr. Energetyka wiatrowa jest najszybciej rozwijającym się typem elektrowni OZE. W Polsce energia z wiatru jest odpowiedzialna za produkcję prawie 2/3 energii elektrycznej pozyskiwanej z OZE, a w 2017 roku stanowiła 8,8% całkowitej ilości energii elektrycznej wyprodukowanej w kraju. Dla porównania - Dania, która jest liderem w Europie w dziedzinie energetyki wiatrowej, w 2017 roku wyprodukowała 43% swojej energii elektrycznej na farmach wiatrowych, a w 2019 roku ten rekord został pobity i odsetek energii elektrycznej uzyskanej z wiatru wyniósł aż 47%. W Polsce w dalszym ciągu moc elektrowni wiatrowych jest stosunkowo niewielka. Wszystkie farmy wiatrowe na terenie kraju produkują mniej energii niż pojedyncza elektrownia na węgiel brunatny w Bełchatowie. Najlepsze warunki do budowy turbin wiatrowych panują na obszarach o największych prędkościach wiatru. Za najkorzystniejsze uznajemy obszary na północy Polski (pas pobrzeży oraz północna część Pojezierza Pomorskiego i Mazurskiego) oraz środkowa część Polski.

Energetyka wodna zajmuje drugie miejsce w strukturze produkcji energii elektrycznej z OZE w Unii Europejskiej. Jednak jako przykład kraju, który jest liderem w wykorzystaniu tej energii, warto wskazać nienależącą do Wspólnoty Norwegię. Niemal 99% energii jest tam wytwarzane przy wykorzystaniu spadku wody. Jest to możliwe dzięki specyficznym warunkom przyrodniczym występującym w tym kraju, czyli górzystej rzeźbie terenu, która decyduje o dużym spadku rzek. W Polsce sytuacja jest niemal całkowicie odwrotna. Większość obszaru naszego kraju zajmują tereny nizinne. Z tego powodu hydroenergetyka nie odgrywa u nas znaczącej roli. W 2017 roku zaledwie 1,5% całkowitej energii elektrycznej wyprodukowanej w Polsce pochodziło z energetyki wodnej.

Trzecie miejsce w Unii Europejskiej zajmuje energia słoneczna. W Polsce to źródło energii elektrycznej pojawiło się dopiero w 2012 roku i do chwili obecnej nie odgrywa znaczącej roli. W 2017 roku, dzięki energii słonecznej, udało się wyprodukować zaledwie 0,1% całkowitej energii elektrycznej naszego państwa. Nawet wśród odnawialnych źródeł energii ten typ nie jest znaczący, gdyż w tym samym roku pozyskano z niego zaledwie 0,7% energii elektrycznej wytworzonej w ramach OZE. Jednak w ostatnich latach energetyka słoneczna rozwija się szybciej, głównie dzięki wzrostowi wydajności kolektorów słonecznychkolektor słonecznykolektorów słonecznych, spadkowi cen oraz dotacjom na ich budowę. O ilości produkcji energii elektrycznej możliwej do uzyskania ze Słońca decyduje nasłonecznienienasłonecznienie (insolacja)nasłonecznienie, czyli średnia moc promieniowania słonecznego na określoną jednostkę poziomą. Zależy ona przede wszystkim od dwóch elementów:

• szerokości geograficznej, która wpływa na kąt padania promieni słonecznych,

• zachmurzenia ograniczającego ilość bezpośredniego promieniowania docierającego do powierzchni.

R1It0bO22DqTe

Mapa Europy przedstawia poziom godzin słonecznych w ciągu roku. Usłonecznienie wynoszące 1800‑1900 kilowatogodzin na metr kwadratowy oraz powyżej tej wartości kilowatogodzin to rejon niemal całej Hiszpanii, południowych Włoch, południe Grecji, Turcja. Poziom usłonecznienia w granicach 1300‑1500 kilowatogodzin na metr kwadratowy to rejony północnej Hiszpanii, Francji, Włoch, krajów leżących w basenie Morza Śródziemnego. Powyżej krajów leżących na południu Europy poziom usłonecznienia jest coraz niższy. Polska oraz kraje z nią sąsiadujące mają poziom usłonecznienia wielkości 1000‑1100 kilowatogodzin na metr kwadratowy. Obszary północnej Skandynawii mają poziom usłonecznienia równy 700‑800 kilowatogodzin na metr kwadratowy.

Z tych dwóch powodów w lepszej sytuacji od Polski będą kraje znajdujące się na południu Europy w klimacie śródziemnomorskim. Z kolei zachód Europy, gdzie panuje klimat o cechach oceanicznych, ma mniejsze możliwości wykorzystania tej energii.

W naszym kraju najlepsze warunki do produkcji energii ze Słońca będą panowały w południowo‑wschodniej części Polski, gdzie klimat staje się bardziej kontynentalny, cechując się mniejszym zachmurzeniem.

Ostatnim źródłem energii elektrycznej są biopaliwa. Jest to dość szeroki termin. Biopaliwa powstają z biomasybiomasabiomasy, a więc z pozostałości po produkcji rolnej lub leśnej (biopaliwa stałe), a także w wyniku działalności mikroorganizmów i bakterii (biopaliwa ciekłe i gazowe). W UE w 2018 roku blisko 10% energii elektrycznej produkowanej z OZE pochodziło ze spalania biomasy. W Polsce biopaliwa odgrywają istotną rolę. Do 2014 roku były głównym źródłem energii elektrycznej wśród OZE, jednak stopniowo ilość energii wytwarzanej z biopaliw maleje. Mimo wszystko, jeszcze w 2017 roku z biopaliw uzyskano w Polsce 26,7% energii elektrycznej wytwarzanej z OZE (3,7% całkowitej energii elektrycznej), a więc było to drugie co wielkości produkcji źródło energii odnawialnej w naszym kraju.

Wśród odnawialnych źródeł energii wyróżniamy jeszcze energię geotermalną, jednak niekorzystne warunki przyrodnicze w naszym kraju nie pozwalają jej wykorzystać do produkcji energii elektrycznej, a jedynie do energetyki cieplnej, a i to na niewielką skalę. W Europie ten rodzaj energii do produkcji elektryczności wykorzystuje się w krajach, w których gradient geotermicznygradient geotermicznygradient geotermiczny osiąga większe wartości, a więc przede wszystkim we Włoszech, Islandii, a także Portugalii.

Słownik