Ewolucja rozbieżnaewolucja rozbieżnaEwolucja rozbieżna (dywergencja) polega na tym, że dwie populacjepopulacjapopulacje tego samego gatunku ewoluują w dwóch różnych kierunkach. Z czego wynika określony kierunek ewolucji? Najczęściej przyczyną ewolucji rozbieżnej jest zajmowanie przez dwie populacje różnych środowisk, w których panują inne warunki. Odmienne warunki środowiska sprawiają, że inne cechy (a zatem i inne allelealleleallele genów) stają się przydatne.

Dobór naturalny utrzymuje przy życiu najlepiej przystosowane osobniki. Sukces ewolucyjny osiągają te organizmy, które posiadają cechy zapewniające im największe szanse przetrwania i rozmnażania się w danych warunkach. Z powodu bytowania w różnych środowiskach różne allele będą warunkować cechy decydujące o przystosowaniu danego osobnika. Dwie populacje żyjące w odmiennych warunkach będą więc ewoluować w różnych kierunkach. Ewolucja rozbieżna ostatecznie może prowadzić do powstania dwóch różnych gatunków – zjawisko to nazywamy specjacjąspecjacjaspecjacją.

Osobniki z dwóch populacji, które obrały inny kierunek ewolucji, nie mogą się między sobą krzyżować, gdyż doszłoby do zniwelowania różnic między nimi. Ewolucji rozbieżnej sprzyjają zatem wszelkie bariery. Należy do nich np. izolacja geograficzna. W tym przypadku istnieje bariera fizyczna (np. łańcuch górski lub morze), która uniemożliwia kontaktowanie się ze sobą osobników tego samego gatunku.

Przykładem izolacji geograficznej są oddzielone od siebie wyspy Galapagos, na których żyją różne, choć spokrewnione ze sobą, gatunki żółwi lądowych. Prawdopodobnie powstały one na drodze ewolucji rozbieżnej. Na skutek izolacji geograficznej osobniki mogą wykształcić na tyle różne cechy, że nawet po eliminacji tej bariery fizycznej nie będą w stanie się ze sobą krzyżować. Oznacza to, że doszło do wytworzenia między nimi izolacji rozrodczej, a co za tym idzie – powstały dwa odrębne gatunki.

RjxSj8RBjIRrZ

Na zdjęciu przedstawiony jest żółw słoniowy. Większość jego ciała pokrywa duża, masywna skorupa pokryta geometrycznymi wzorami. Żółw posiada dość długą szyję, która kończy się okrągłą głową z parą czarnych oczu, nozdrzami w postaci dwóch otworów oraz otworem gębowym. Z obu stron skorupy znajduje się para masywnych nóg zakończonych pazurami.

W ewolucji zbieżnejewolucja zbieżnaewolucji zbieżnej mamy do czynienia z powstawaniem podobnych przystosowań w obrębie niespokrewnionych ze sobą gatunków. Podobieństwa (np. w budowie narządów czy wyglądzie ogólnym organizmów) wynikają z funkcjonowania w podobnych warunkach środowiska.

Przykłady ewolucji zbieżnej w odniesieniu do całych organizmów:

• białe ubarwienie lisa polarnego i niedźwiedzia polarnego;

• kolce jeża i kolczatki australijskiej;

• opływowy kształt wieloryba i ryb.

Ewolucja zbieżna nazywana jest również konwergencją (łac. convergere – upodabniać się). Funkcjonowanie w podobnych warunkach środowiska sprawia, że niespokrewnione ze sobą gatunki upodabniają się do siebie, co zwiększa ich stopień przystosowania i daje większe szanse na przeżycie i rozmnażanie się. Dobór naturalny w tym przypadku prowadzi do utrwalenia korzystnych cech.

R1YhbIcm4kHjl

Na zdjęciu przedstawiony jest kormoran nielotny. Stoi na dwóch nogach, jego ciało i krótkie skrzydła pokrywają czarne pióra. Ptak posiada długi dziób oraz parę niebieskich oczu. W tle morze i skały.

Na drodze ewolucji zbieżnej dochodzi do powstawania narządów analogicznychanalogiczne narządynarządów analogicznych. Są to narządy podobne do siebie zarówno pod względem morfologicznym, jak i funkcjonalnym, powstające u osobników należących do dwóch różnych gatunków – mają więc inne pochodzenie.

Przykłady narządów analogicznych:

• skrzydło owada i skrzydło ptaka;

• odnóże owada i odnóże kręgowca;

• płetwy łososia i delfina;

• oko kręgowca i oko głowonoga.

Powstawanie narządów analogicznych wynika z bytowania osobników różnego gatunku w podobnych warunkach środowiska.

Słownik