Najważniejszymi prekursorami liberalizmuliberalizmliberalizmu w nowożytności byli Thomas Hobbes, Benedykt Spinoza, John Locke i Bernard Mandeville. U wszystkich tych myślicieli znajdujemy twierdzenie, że człowiek jest z natury wolny i że najlepszy jest taki układ stosunków społecznych, który wszystkim obywatelom gwarantuje wolność w największym możliwym stopniu. Uogólniając, można powiedzieć, że według nowożytnych prekursorów liberalizmu ustrój sprawiedliwy nie uprzywilejowuje w kwestii wolności żadnej grupy społecznej: prawo ma gwarantować wolność wszystkim obywatelom w równej mierze. Jak ujmuje to Locke:
JohnLockeDwa traktaty o rządzie
R1LVFdLd10kzZ1
Ilustracja przedstawia stronę tytułową książki w języku angielskim.
Dwa traktaty o rządzieJohna Locke'a, strona tytułowa wydania z 1690 r.
Naturalna wolność człowieka sprowadza się do bycia wolnym od jakiejkolwiek nadrzędnej władzy na ziemi i niepodlegania w zasadach swego postępowania woli bądź władzy ustawodawczej żadnego człowieka, a tylko prawu natury. Wolność człowieka w społeczeństwie sprowadza się do niepodlegania żadnej innej władzy ustawodawczej, a tylko tej powołanej na mocy zgody we wspólnocie, ani też panowania czyjejkolwiek woli, ani ograniczeniom jakiegokolwiek prawa innego niż to, które uchwali legislatywalegislatywalegislatywa zgodnie z pokładanym w niej zaufaniem.
Wol Źródło: JohnLocke, Dwa traktaty o rządzie, [w:] , tłum. Z. Rau.
RCaZGNbYHN6L61
Zdjęcie przedstawia pomnik kobiety w długiej sukni. Kobieta ma uniesioną prawą rękę.
Locke dowodzi, że prawo do wolności (tj. niepodległego obcej woli działania) stanowi obok prawa do życia, nienaruszalności ciała oraz prawa własności jedno z trzech podstawowych praw człowieka.
Źródło: Pomnik Wolności, Pixabay, domena publiczna.
Locke, podobnie jak Spinoza twierdzi, że wolność ma charakter moralnymoralnośćmoralny, tzn. jest nie tylko przywilejem, lecz także powinnością – jesteśmy wolni nie po to, żeby żyć wedle własnego upodobania, ale po to, żeby realizować nasze zobowiązania wobec Istoty Najwyższej – Boga.
W myśli prekursorów liberalizmu jednostka ludzka jest nadrzędna w stosunku do państwa. Oznacza to, że sensem istnienia państwa jest dbanie o interesy każdego człowieka – jeżeli państwo tego nie realizuje, to traci rację bytu. Władzę państwową uprawomocnia (legitymizuje) wola obywateli, którzy ustanawiają wspólnotę państwową w celu ochrony swych praw. Hobbes twierdzi, że do powstania władzy prowadzą dwie drogi:
ThomasHobbesLewiatan
R1buFYgQDrFb61
Zdjęcie przedstawia stronę tytułową książki Lewiatan. W górnej części strony znajduje się ilustracja. Na tle krajobrazu namalowana jest postać mężczyzny. Mężczyzna trzyma w prawej ręce uniesiony ku górze miecz. W lewej ręce berło. Na głowie ma koronę. Pod tym rysunkiem znajdują się w dwóch kolumnach małe rysunki. Od lewej strony widoczne są: zamek na wzgórzu, poniżej korona królewska, armata, broń, pole bitwy. Od prawej strony widoczne są: kościół, mira biskupia, symbole błyskawicy, rogi i dwu- i trójzęby, kapłani zasiadający w dużej sali.
Okładka Lewiatana, wydanie z 1651 r.
Źródło: Thomas Hobbes, Wikimedia Commons, domena publiczna.
Jedna to siła przyrodzona; na przykład wówczas, gdy człowiek podporządkowuje swoje dzieci sobie i swemu kierownictwu, przez to, że może je unicestwić, gdyby się oparły; albo wówczas, gdy człowiek w wojnie podporządkowuje swej woli nieprzyjaciół, darowując im życie pod tym warunkiem. Drugą drogą wówczas, gdy ludzie zgadzają się między sobą podporządkować się dobrowolnie jakiemuś człowiekowi czy zgromadzeniu, ufając, że będzie ich bronił przed wszystkimi innymi.
Wol1 Źródło: ThomasHobbes, Lewiatan, [w:] , tłum. C. Znamierowski.
Tylko ta druga droga jest zdaniem prekursorów liberalizmu właściwa. Nazywamy ich prekursorami liberalizmu, a nie liberałami w pełnym tego słowa znaczeniu, bo nie ujmują jeszcze wolności w jej aspekcie politycznym, tj. nie mówią o czynnym i biernym prawie wyborczym. Celem i sensem istnienia władzy jest, ich zdaniem, zapewnienie obywatelom wolności – nieważne jednak, kto wykonuje tak rozumianą władzę, nie musi mieć ona charakteru demokratycznego. Liberałowie są natomiast zdecydowanymi zwolennikami demokracjidemokracjademokracji, a więc ustroju, w którym wszyscy obywatele mają jednakowe uprawnienia polityczne i jednakowy dostęp do władzy (mogą wybierać jej przedstawicieli lub sami być wybierani i ją sprawować).
Słownik
demokracja
demokracja
(gr. dḗmos — lud, krátos — władza), rządy ludu, ubogich, rząd większości
legislatywa
legislatywa
(łac. lex, legis — prawo, latio — przyniesienie), zgodnie z koncepcją podziału władz jest to jedna z 3 władz obok egzekutywy i władzy sądowniczej; także nazwa nadawana parlamentowi (np. we Francji) w przeciwieństwie do egzekutywy władzy wykonawczej rządu
liberalizm
liberalizm
(łac. liberalis — dotyczący wolności), koncepcja teoretyczna i postawa światopoglądowa oparta na indywidualistycznej koncepcji człowieka i społeczeństwa, głosząca, że wolność i nieskrępowana przymusem politycznym działalność jednostek mają wartość nadrzędną i są najpewniejszym źródłem postępu we wszystkich sferach życia zbiorowego
moralność
moralność
(łac. moralis — dotyczący obyczajów), ogół ocen i norm moralnych przyjętych w danej zbiorowości społecznej (zbiorowości, klasie lub grupie społecznej, środowisku) w określonej epoce