Struktura warstwowa społeczeństwa

Struktura warstwowa społeczeństwa przejawia się tym, że członkowie warstw społecznychwarstwa społecznawarstw społecznych uznają, że łączy ich status społeczny. Wyznacznikiem tej pozycji jest styl życia, obyczaje, stosunek do kultury czy poglądy polityczne.

Historycy wyróżnili na przestrzeni dziejów różne warstwy społeczne, z których każda mogła być wewnętrznie zróżnicowana.

Inteligencja

Termin inteligencjainteligencjainteligencja pochodzi z łacinskiego słowa intelligentia i oznacza sprawność umysłową, umiejętność polegającą na rozumieniu danych sytuacji.

Inteligencją nazywa się warstwę społeczną powstałą w XIX w. w Europie Wschodniej i Środkowej z zubożałej szlachty, części mieszczaństwa, rzadziej podupadłej arystokracji lub bogatego chłopstwa. Charakteryzowała się tym, że jej przedstawiciele żyli z pracy umysłowej. Zaliczano do nich prawników, lekarzy, nauczycieli, artystów, inżynierów i urzędników. Niektórzy naukowcy uważają inteligencję wschodnioeuropejską za odpowiednik zachodnioeuropejskiego drobnomieszczaństwa. Odróżniali też inteligencję od intelektualistów, nazywając tych ostatnich producentami dóbr kulturalnych (Pierre Bourdieu).

Inteligencja, jako warstwa społeczna, przetrwała okres obu wojen, istniała nadal w PRL. Jednak nie była ona liczna. W kraju liczącym 23 mln ludzi tylko 1,5% (ok. 350 tys.) miało wykształcenie średnie lub wyższe.

Społeczeństwo PRL

R13eVyYdIPYH5

Grafika przedstawia schemat blokowy. Na samej górze znajduje się blok elita polityczna (rządząca państwem). Następnie, poniżej, dyrektorzy przedsiębiorstw państwowych (wykonujący polecenia elity politycznej), inteligencja (wykształcona, wykonująca zawody wymagające wysokich kwalifikacji), robotnicy, pracownicy umysłowi niskiego szczebla (osoby wykonujące prace odtwórcze), chłopi i robotnicy rolni.

Społeczeństwo PRL zakładało równość obywateli. W teorii każdy miał równe szanse życiowe, gwarantowaną pracę, dostęp do opieki zdrowotnej itp. W praktyce awans społeczny zależał od powiązań z elitą władzy. Bez tego trudno było dostać się na studia, uzyskać tytuł naukowy czy otrzymać dobrze płatną pracę. Stanowiska obsadzano według klucza partyjnego, w wyniku czego często ludzie nieprzygotowani merytorycznie piastowali odpowiedzialne stanowiska.

Inteligencja była traktowana przez władzę po macoszemu. W jej szeregi wchodziło się ze względu na styl życia, szczególnie zwracając uwagę na korzystanie z dóbr kultury. Zarobki tej warstwy często były niższe niż zarobki robotników, była więc to warstwa raczej zubożała. Jednak inaczej ubierała się i mówiła. W inny sposób też spędzała czas. Jej członkowie wyróżniali się znajomością historii i literatury. Inteligencja podejmowała również walkę z reżimem komunistycznym. Jak pisze Ewa Wilk:

Społeczeństwo III RP

R1Rvd3YQ6AhVH

Grafika przedstawia schemat blokowy. Na samej górze znajduje się blok klasa wyższa (właściciele i prezesi dużych firm, politycy, menadżerowie wyższego szczebla, osoby zamożne). Poniżej znajdują się po kolei bloki: wyższa klasa średnia (wysoko kwalifikowani specjaliści, eksperci), klasa średnia (właściciele małych i średnich przedsiębiorstw, prowadzący własną działalność gospodarczą, służba zdrowia, nauczyciele i wykładowcy akademiccy), klasa niższa (osoby wykonujące niskopłatne prace, bezrobotni), podklasa (ludzie pozostawieni poza nawiasem społecznym).

Po transformacji systemowej w Polsce społeczeństwo polskie uległo zmianie. Zmieniła się także inteligencja. W kapitalizmie inteligencja została wchłonięta przez nową klasę średniąklasa średniaklasę średnią. Zmalała ilość osób zatrudnionych w rolnictwie i przemyśle, a wzrosła rola pracowników umysłowych oraz zatrudnionych w usługach. 10–12% społeczeństwa to obecnie specjaliści, eksperci, kierownicy wyższego szczebla często nieutożsamiający się z dawną inteligencją. Według Ewy Wilk:

Słownik