Biografia

Krótko przed śmiercią John Stuart Mill (1806‑1873) ukończył pisanie Autobiografii – jest ona do tej pory podstawowym źródłem informacji o życiu i działalności angielskiego filozofa. Poznajemy dzięki niej niezwykle ciekawy eksperyment wychowawczy (przypominający nieco wychowanie Witkacego), któremu poddany został przyszły myśliciel przez swego ojca: filozofa, zwolennika psychologii asocjacyjnej, Johna Milla. Wychowywał on syna na liberałaliberalizmliberała i empirykaempiryzmempiryka – od najwcześniejszego dzieciństwa John Stuart uczony był przez ojca greki, a nieco później łaciny. Poznawał dzieła antycznych filozofów i poetów, ale również teksty angielskich historyków. Wśród jego nauczycieli był Jeremy Bentham, współtwórca angielskiego utylitaryzmu.

R1bKO0pTKHx0S1

Obraz przedstawia portret starszego mężczyzny. Mężczyzna jest lekko łysiejący. Po bokach głowy ma falujące, półdługie włosy. Twarz mężczyzny jest pociągła. Widać na niej liczne zmarszczki. W brodzie mężczyzna ma charakterystyczny dołek. Mężczyzna jest ubrany w surdut. Ma koszulę ze stójką.

W 1820 r. John Stuart Mill wysłany został do Francji – wyjazd ten miał istotne znaczenie z powodu nawiązania przez niego kontaktu z Jeanem‑Baptistem Sayem, słynnym ekonomistą francuskim i Claude de Saint‑Simonem, jednym z najważniejszych socjalistów utopijnych.

Mill debiutował jako kilkunastoletni autor w 1822 r., od tej pory często publikował artykuły o historii i ekonomii politycznej. Druga połowa dekady XIX w. przyniosła kryzys wiary w dotychczas wyznawane zasady, zwłaszcza utylitaryzmutylitaryzmutylitaryzm. Filozof odsunął się wówczas od dotychczasowych przyjaciół, zbliżył natomiast do romantyków Coleridge’a i Carlyle’a, czytał Goethego i Byrona. Dzięki temu przezwyciężył wychowanie intelektualistyczne, rozwinął się emocjonalnie.

R14azJuh440le

Grafika przedstawiająca cytat autorstwa Johna StuartaMilla. Czyny są dobre, jeśli przyczyniają się do szczęścia, złe, jeśli przyczyniają się do czegoś przeciwnego. Przez szczęście rozumie się przyjemność i brak cierpienia; przez nieszczęście - cierpienie i brak przyjemności.

Najistotniejsze wydarzenia w życiu Milla, bo decydujące o jego przyszłej twórczości, miały miejsce na przełomie lat 20. i 30. – przeczytał wówczas pierwsze prace Augusta Comte’a i poznał Harriet Taylor, którą uważał za inspiratorkę i współautorkę swych prac (dedykował jej esej O wolności). Poślubił ją w roku 1851 (gdy została wdową), po ponad dwudziestu latach przyjaźni. Z Comtem nawiązał korespondencję w latach 40., po przeczytaniu Kursu filozofii pozytywnej – ta intelektualna przyjaźń, bliskość i wspólnota zainteresowań zakończyła się zerwaniem po duchowym przełomie francuskiego filozofa. Jego nowe poglądy Mill określił jako najcałkowitszy system duchowego i świeckiego despotyzmu, jaki pojawił się od czasów Loyoli.

Mill nie prowadził wykładów uniwersyteckich, choć pod koniec życia mianowany został rektorem Uniwersytetu St. Andrews. Odpowiadał za funkcjonowanie centralnego zarządu Indii, był członkiem Izby Gmin w latach 1865‑1868.

Ostatnie lata, po wczesnej śmierci żony, spędził w osamotnieniu. Zmarł we Francji w 1873 r.

Najważniejsze dzieła

Rozległość zainteresowań Milla znajduje odzwierciedlenie w bibliografii jego pism. Wśród jego książek można bowiem wyróżnić prace poświęcone filozofii, ekonomii, doktrynom politycznym i teorii religii. Znaczenie najpopularniejszego dzieła – wydanego w 1861 r. zbioru artykułów pod tytułem Utylitaryzm, dzięki któremu zyskał międzynarodowe, powszechne uznanie i uznany został za jednego z „ojców” pozytywizmu (szczególnie z polskiej perspektywy) – jest przez współczesnych historyków filozofii pomniejszane. Podkreśla się natomiast istotną rolę wydanego w roku 1843 Systemu logiki dedukcyjnej. Wykład teorii poznania zawarł John Stuart Mill w An Examination of W. Hamilton’s Philosophy (Rozbiór filozofii W. Hamiltona, nietłumaczona na język polski), będącej w istocie sporem z czołowym przedstawicielem tzw. filozofii zdrowego rozsądku. Umieścił w niej również rozprawę Auguste Comte and Positivism. Książka została wydana w roku 1865.

R1eAbNU3vXs18

Grafika przedstawia cytat autorstwa Johna Stuarta Milla. Lepiej być niezadowolonym Sokratesem niż zadowolonym głupcem.

RsGgwzQJDYJkN

Grafika przedstawia cytat autorstwa Johna Stuarta Milla. Geniusz ludzki może oddychać swobodnie tylko w atmosferze wolności.

Słownik