Przeczytaj
Aby dowiedzieć się więcej na temat Johna Stuarta Milla, zapoznaj się z poniższymi materiałami:
John Stuart Mill. Część druga: poglądyJohn Stuart Mill. Część druga: poglądy
John Stuart Mill. Część trzecia: wpływ i recepcjaJohn Stuart Mill. Część trzecia: wpływ i recepcja
Liberalizm: B. Constant, J.S. MillLiberalizm: B. Constant, J.S. Mill
Wolność w utylitaryzmie J.S. Milla. Definicja wolności w utylitaryzmieWolność w utylitaryzmie J.S. Milla. Definicja wolności w utylitaryzmie
Biografia
Krótko przed śmiercią John Stuart Mill (1806‑1873) ukończył pisanie Autobiografii – jest ona do tej pory podstawowym źródłem informacji o życiu i działalności angielskiego filozofa. Poznajemy dzięki niej niezwykle ciekawy eksperyment wychowawczy (przypominający nieco wychowanie Witkacego), któremu poddany został przyszły myśliciel przez swego ojca: filozofa, zwolennika psychologii asocjacyjnej, Johna Milla. Wychowywał on syna na liberałaliberała i empirykaempiryka – od najwcześniejszego dzieciństwa John Stuart uczony był przez ojca greki, a nieco później łaciny. Poznawał dzieła antycznych filozofów i poetów, ale również teksty angielskich historyków. Wśród jego nauczycieli był Jeremy Bentham, współtwórca angielskiego utylitaryzmu.
W 1820 r. John Stuart Mill wysłany został do Francji – wyjazd ten miał istotne znaczenie z powodu nawiązania przez niego kontaktu z Jeanem‑Baptistem Sayem, słynnym ekonomistą francuskim i Claude de Saint‑Simonem, jednym z najważniejszych socjalistów utopijnych.
Mill debiutował jako kilkunastoletni autor w 1822 r., od tej pory często publikował artykuły o historii i ekonomii politycznej. Druga połowa dekady XIX w. przyniosła kryzys wiary w dotychczas wyznawane zasady, zwłaszcza utylitaryzmutylitaryzm. Filozof odsunął się wówczas od dotychczasowych przyjaciół, zbliżył natomiast do romantyków Coleridge’a i Carlyle’a, czytał Goethego i Byrona. Dzięki temu przezwyciężył wychowanie intelektualistyczne, rozwinął się emocjonalnie.
Najistotniejsze wydarzenia w życiu Milla, bo decydujące o jego przyszłej twórczości, miały miejsce na przełomie lat 20. i 30. – przeczytał wówczas pierwsze prace Augusta Comte’a i poznał Harriet Taylor, którą uważał za inspiratorkę i współautorkę swych prac (dedykował jej esej O wolności). Poślubił ją w roku 1851 (gdy została wdową), po ponad dwudziestu latach przyjaźni. Z Comtem nawiązał korespondencję w latach 40., po przeczytaniu Kursu filozofii pozytywnej – ta intelektualna przyjaźń, bliskość i wspólnota zainteresowań zakończyła się zerwaniem po duchowym przełomie francuskiego filozofa. Jego nowe poglądy Mill określił jako najcałkowitszy system duchowego i świeckiego despotyzmu, jaki pojawił się od czasów Loyoli
.
Mill nie prowadził wykładów uniwersyteckich, choć pod koniec życia mianowany został rektorem Uniwersytetu St. Andrews. Odpowiadał za funkcjonowanie centralnego zarządu Indii, był członkiem Izby Gmin w latach 1865‑1868.
Ostatnie lata, po wczesnej śmierci żony, spędził w osamotnieniu. Zmarł we Francji w 1873 r.
Najważniejsze dzieła
Rozległość zainteresowań Milla znajduje odzwierciedlenie w bibliografii jego pism. Wśród jego książek można bowiem wyróżnić prace poświęcone filozofii, ekonomii, doktrynom politycznym i teorii religii. Znaczenie najpopularniejszego dzieła – wydanego w 1861 r. zbioru artykułów pod tytułem Utylitaryzm, dzięki któremu zyskał międzynarodowe, powszechne uznanie i uznany został za jednego z „ojców” pozytywizmu (szczególnie z polskiej perspektywy) – jest przez współczesnych historyków filozofii pomniejszane. Podkreśla się natomiast istotną rolę wydanego w roku 1843 Systemu logiki dedukcyjnej. Wykład teorii poznania zawarł John Stuart Mill w An Examination of W. Hamilton’s Philosophy (Rozbiór filozofii W. Hamiltona, nietłumaczona na język polski), będącej w istocie sporem z czołowym przedstawicielem tzw. filozofii zdrowego rozsądku. Umieścił w niej również rozprawę Auguste Comte and Positivism. Książka została wydana w roku 1865.
Słownik
(łac. utilis – użyteczny) doktryna etyczna, która za jedyny element ludzkiego dobra uznaje przyjemność lub zaspokojenie dobra; w utylitaryzmie indywidualistycznym najwyższą wartość stanowi użyteczność osobista, a więc dostarczanie najwyższych przyjemności jednostce; utylitaryzm społeczny postuluje staranie o cudzą przyjemność, oderwanie się od korzyści osobistych; do takich poczynań powinien zdążać człowiek moralny
(gr. empeiría – doświadczenie) kierunek filozoficzny w teorii poznania, który wywodzi wszelkie poznanie z doświadczenia zewnętrznego lub wewnętrznego
(łac. liberalis – wolnościowy; łac. liber – wolny) ogólna nazwa doktryn opartych na racjonalistycznej koncepcji człowieka i społeczeństwa; głosi, że warunkiem szczęścia człowieka jest wolność, która stanowi również warunek postępu i pokoju społecznego