Dane osobowe oraz dane wrażliwe w dobie cyfryzacji

Wyobraź sobie sytuację, w której poznajesz przypadkową osobę. Po krótkiej rozmowie jesteś może w stanie znać jej imię, pamiętać ton głosu, a także ogólnie opisać jej wygląd. Ale czy te informacje wystarczą, by potem na ich podstawie odszukać tę osobę? Jeśli było to zupełnie losowe spotkanie (a nie na przykład zorganizowana impreza u wspólnych znajomych) – zapewne nie.

Aby mieć jakiekolwiek szanse na odszukanie jakiejś osoby (choćby za pośrednictwem serwisu społecznościowego), potrzebne są dokładniejsze informacje, które w ten czy inny sposób określają jej tożsamość wśród tysięcy innych.

Dane osobowe

Dane osobowedane osoboweDane osobowe to wszelkie informacje, przy pomocy których możliwe jest zidentyfikowanie osoby fizycznej. Należą do nich m.in.:

• imię i nazwisko,

• adres zamieszkania,

• numer dowodu tożsamości/paszportu,

• numer PESEL,

• identyfikator internetowy (adres IP),

• szczególne czynniki określające społeczną tożsamość osoby fizycznej (aspekty fizyczne, fizjologiczne, genetyczne czy też kulturowe).

Są to więc wszystkie informacje, które – jeśli wejdziemy w posiadanie choćby jednej z nich (np. numeru PESEL) – umożliwią nam zidentyfikowanie osoby fizycznej, a także zdobycie pozostałych danych osobowych.

Dane wrażliwe

Szczególnym typem danych osobowych są dane wrażliwedane wrażliwedane wrażliwe, gdyż obejmują one wszystkie informacje dotyczące obszaru prywatności osoby fizycznej. Są to m.in.:

• pochodzenie rasowe lub etniczne,

• poglądy polityczne oraz przekonania religijne,

• informacje na temat przynależności do związków zawodowych,

• dane dotyczące orientacji seksualnej,

• dane genetyczne oraz informacje o przebytych chorobach i stanie zdrowia,

• dane biometryczne (odciski palców, wzór podpisu, cechy siatkówki oka).

Bezpodstawne przetwarzanie danych wrażliwych może być szczególnie niebezpieczne w stosunku do osób publicznych (np. funkcjonariuszy państwowych, polityków, artystów), gdyż wyciek takich informacji może zaważyć na ich wizerunku.

Dane wrażliwe mogą być również przyczyną dyskryminacji, szykanowania lub mobbingu wobec pracowników (np. kiedy pracodawca obniża pensję lub w ogóle nie przyjmuje do pracy osób o innym pochodzeniu rasowym lub etnicznym).

RODO i jego znaczenie dla ochrony danych osobowych

W roku 2016 Parlament Europejski wprowadził w życie rozporządzenie (zwane w skrócie RODORODORODO), na mocy którego wszystkie firmy i instytucje działające na terenie Unii Europejskiej zobowiązane są do szczególnej ochrony danych osobowych swoich pracowników oraz klientów.

Oprócz konieczności zadbania o bezpieczeństwo tych danych na polu technicznym, czyli wprowadzenie odpowiednich zabezpieczeń cyfrowych oraz dokumentacji zgromadzonych informacji, firmy zobligowane są m.in. do uzyskiwania pisemnej zgody na przetwarzanie danych osobowych.

Sam termin przetwarzanie danych osobowych odnosi się w tym ujęciu do wszelkich czynności związanych z ich użyciem, tj. zapisywaniem, kopiowaniem, przesyłaniem, a także samym przechowywaniem tych danych w formie cyfrowej.

W klauzuli RODO powinna się również znajdować informacja dotycząca celu przetwarzania naszych danych oraz określenie, przez jaki okres będą się one znajdowały w rękach firmy. W przypadku niezastosowania się do tych wymogów spółki zobligowane są do płacenia wysokich kar grzywny, które – w zależności od skali naruszeń – mogą osiągnąć kwotę nawet 20 mln euro.

Zagrożenia związane z gromadzeniem danych osobowych

Sprzedaż danych

Chyba każdy z nas zastanawiał się czasem, jak to możliwe, że dzwonią do nas telemarketerzy lub przedstawiciele firm, oferując różnego rodzaju pożyczki, kredyty, ubezpieczenia czy też zaproszenia na prezentację garnków. W naszej głowie pojawia się pytanie: „Skąd oni w ogóle mają mój numer?” – zwłaszcza, że nigdy wcześniej z tego typu firmą nie mieliśmy do czynienia albo nawet nie wiedzieliśmy o jej istnieniu.

Najprawdopodobniej doszło w tym wypadku do sprzedaży danych osobowych firmom marketingowym. A co gorsze – możliwe, że doszło do tego za naszą zgodą.

Obecnie bardzo częstym zjawiskiem są konkursy internetowe, które oferują nagrody lub bonusy w zamian za zapisanie się na newsletter oraz podanie kilku informacji: imienia, nazwiska, adresu e‑mail oraz numeru telefonu. W tym wypadku, aby wziąć udział w losowaniu, konieczne jest również wyrażenie zgody na przetwarzanie naszych danych w celach marketingowych, co oznacza, że zgadzamy się na sprzedaż naszych danych innym podmiotom.

Ile jesteśmy warci?

Same informacje dotyczące naszego imienia, nazwiska oraz numeru telefonu są zazwyczaj dosyć tanie. Ceny wahają się bowiem od 10 gr do 1 zł za osobę. Dużo większym popytem cieszą się natomiast dane sprecyzowane, czyli informacje mogące przynieść realny zysk firmie, która je skupuje.

Tak wyselekcjonowane kontakty do osób, które wcześniej w jakiś sposób wyraziły zainteresowanie specyficzną usługą lub produktem, potrafią kosztować nawet 100 zł za osobę! Tego typu informacje pozwalają bowiem zaoszczędzić czas potrzebny na szukanie klientów oraz umożliwiają przedstawienie szczegółowej oferty już podczas pierwszej rozmowy telefonicznej.

Należy jednak wyraźnie podkreślić, że handel danymi osobowymi jest niezgodny z prawem, a za nielegalny obrót tego typu informacjami może grozić kara nawet 2 lat pozbawienia wolności.

Kradzież tożsamości

O ile sprzedaż danych do celów czysto marketingowych możemy jeszcze uznać za wykroczenie, o tyle sprzedaż tożsamości nosi już znamiona poważnego przestępstwa.

W przypadku kradzieży naszej tożsamości osoba trzecia posiada bowiem nie tylko informacje na temat imienia, nazwiska, telefonu czy też adresu, ale zna również np. numery naszej karty kredytowej lub dowodu tożsamości. Wykorzystując takie dane, oszuści mogą podszywać się pod naszą tożsamość m.in. w celu:

• podrobienia dowodu osobistego lub paszportu,

• zaciągnięcia kredytu lub pożyczki,

• zapłacenia za kosztowny lub – co gorsze – nielegalny towar za pomocą naszej karty kredytowej.

Głównymi przyczynami trafienia naszej tożsamości w niepowołane ręce są zainstalowane na komputerze oprogramowania szpiegowskie (np. Spyware) lub inne programy śledzące (np. Keylogger), które zapisują informacje dotyczące loginów i haseł.

Niestety, zdarza się również, że to my sami przekazujemy nasze dane oszustom. W internecie roi się bowiem od stron, które oferują np. pewną ilość kryptowaluty za założenie konta w serwisie, gdzie weryfikacja następuje dopiero po potwierdzeniu tożsamości, tj. wysłaniu skanu dowodu osobistego oraz swojego zdjęcia – a te dane pozwalają na zaciągnięcie pożyczki internetowej.

Inwigilacja

O tym, że wielkie korporacje, takie jak Facebook lub Google, zbierają dane na nasz temat, wiadomo nie od dziś. W końcu sami przecież im te informacje podajemy oraz akceptujemy zgodę na ich przetwarzanie przy okazji rejestracji w serwisach społecznościowych. W czym więc problem?

Głównym zarzutem wobec największych serwisów internetowych jest ich polityka reklamowa. Za tym niegroźnie brzmiącym hasłem, które w założeniu miało jedynie ułatwić dobieranie spersonalizowanych reklam dla użytkowników, kryje się współczesne ujęcie masowej cybernetycznej inwigilacji, czyli przede wszystkim profilowanieprofilowanieprofilowanie na podstawie zdobytych danych.

Rzecz w tym, że wśród danych użytkowników, gromadzonych przez takie platformy, jak Facebook czy Google, znajdziemy również dane wrażliwe, m.in.  informacje o aktualnej lokalizacji, pochodzeniu etnicznym, dochodach, poglądach politycznych, działalności charytatywnej czy o przeglądanych stronach internetowych.

Są to więc informacje daleko wykraczające poza główne założenia tychże serwisów, zaś przy użyciu tych danych możliwe jest nawet manipulowanie opinią publiczną w celach politycznych lub ekonomicznych, czego jaskrawym przykładem może być choćby wynik wyborów prezydenckich w USA z roku 2016.

Słownik