Pojęcie patologii władzy

Patologie władzy to wszelkie zjawiska związane ze sprawowaniem władzy, które odbiegają od ogólnie przyjętych norm. Patologie przyjmują najróżniejsze formy, inaczej też w różnych państwach definiuje się w przepisach działania, które za takie patologie będą uznawane – na przykład niektóre formy finansowania działalności politycznej, legalne w jednym państwie, mogą być nielegalne w innym.

Nadużyciom sprzyja przyznawanie urzędnikom państwowym bardzo szerokich uprawnień i nie dość jasne ich określanie. Patologie władzy prowadzą do licznych negatywnych konsekwencji dla funkcjonowania dotkniętych nimi państw. Konsekwencje te dotyczyć mogą wielu obszarów, np. życia politycznego, gospodarki, pomocy humanitarnejpomoc humanitarnapomocy humanitarnej, dostępu do edukacji czy ochrony zdrowia.

Konsekwencje patologii w życiu politycznym

Korupcji politycznej często towarzyszy nasilenie działalności przestępczej, którą skorumpowani urzędnicy ułatwiają. Nierzadko również patologiczne zachowania przedstawicieli władzy mają na celu represje wobec przeciwników politycznych, także wśród obywateli, przyczyniają się zatem do degeneracji ustroju demokratycznego.

W obszarze polityki patologie władzy zagrażają demokracji i dobrej administracji ze względu na ich negatywny wpływ na formalne procedury i procesy. Oszustwa wyborcze zakłócają zasadę reprezentacji i możliwości egzekwowania odpowiedzialności przedstawicieli poprzez kontrolną funkcję wyborówkontrolna funkcja wyborówkontrolną funkcję wyborów. Korupcja w sądownictwie wypacza rządy prawa, a w administracji publicznej powoduje nieefektywne świadczenie usług. Zmniejszają się instytucjonalne zdolności administracji, procedury są lekceważone, a zasoby – marnotrawione.

Patologie władzy podważają też zaufanie obywateli do instytucji publicznych. Mogą również powodować, że niepotrzebnie rosną koszty dóbr i usług dostarczanych społeczeństwu przez państwo. Powodują także spadek wydajności działania administracji – w sytuacji normalnej inwestycje publiczne finansowane są według ich rzeczywistych kosztów, ale po uwzględnieniu kosztów korupcji projekty mogą okazać się w ogóle nieopłacalne lub nadmiernie obciążać podatników.

Gospodarcze konsekwencje patologii władzy

W sektorze prywatnym korupcja zwiększa koszty prowadzenia działalności gospodarczej poprzez cenę nielegalnych płatności, koszty zarządzania negocjacjami z urzędnikami oraz ryzyko naruszenia umów lub wykrycia działań korupcyjnych. W niektórych państwach finansowanie korumpowania urzędników jest większym obciążeniem finansowym dla przedsiębiorstw niż obciążenia podatkowe. Oznacza to, że zyski przedsiębiorstw w takich państwach w większym stopniu zasilają prywatną kieszeń urzędniczą, niż przeznaczane są na działalność państwa dla dobra obywateli. Chociaż pojawiają się głosy, że korupcja może zmniejszać koszty prowadzenia działalności gospodarczej poprzez ograniczenie biurokracji, trzeba pamiętać, że biurokratyzacja, czyli nadmierna biurokracja, również jest patologią władzy, a chęć uzyskiwania łapówekłapówkałapówek może skłaniać urzędników do dodatkowego, niepotrzebnego komplikowania procedur i przepisów, by dla obywateli rzeczywiście bardziej opłacalne było zapłacenie łapówki niż załatwianie sprawy w normalnym trybie. Dlatego od rządzących powinniśmy oczekiwać redukowania kosztownych i wydłużających czas załatwiania sprawy przepisów, nie zaś potajemnego przyzwolenia na omijanie ich za pomocą łapówek.

Korupcja może być szkodliwa nie tylko z punktu widzenia pojedynczego przedsiębiorcy, ale i z perspektywy całej gospodarki, gdyż umożliwia działanie nieefektywnych przedsiębiorstw i wypacza konkurencję rynkowąkonkurencja rynkowakonkurencję rynkową. Korupcja obniża również zgodność realizowanych projektów z przepisami budowlanymi czy środowiskowymi. W państwach rozwijających się korupcja prowadzi często do wyprowadzania kapitału, który mógłby być inwestowany w tych krajach, ponieważ urzędnicy wpłacają go na swoje osławione prywatne „szwajcarskie” konta, by zabezpieczyć się finansowo na przyszłość w przypadku utraty władzy i wpływów.

Patologie władzy a jakość życia społeczeństwa

Patologie władzy występują niezwykle często w krajach najsłabiej rozwiniętych, o najniższym PKB per capitaPKB per capitaPKB per capita. Ma to ogromny wpływ na skuteczność międzynarodowej pomocy przekazywanej tym państwom. Choć skala tej pomocy systematycznie rośnie, miejscowe władze często wykorzystują ją do umacniania swojej dyktatorskiej pozycji. Szczególnie narażona jest bezpośrednia pomoc żywnościowa. Zdarza się, że władze państw biorców pomocy zamiast przekazywać żywność najbardziej potrzebującym, reglamentują ją i dysponują nią wedle własnego uznania, kierując się wyłącznie możliwościami uzyskania osobistych korzyści. Bywa zatem, że pomimo przekazania państwom najsłabiej rozwiniętym wystarczającej pomocy humanitarnej, warunki życia ich obywateli poprawiają się jedynie w niewielkim stopniu.

Patologie władzy ułatwiają też niszczenie środowiska. W państwach, gdzie patologie są nasilone, mogą nawet istnieć odpowiednie przepisy prawne, których celem jest ochrona środowiska, jednak ich egzekwowanie jest utrudnione, jeśli urzędników można łatwo przekupić. Podobnie trudno eliminować w takich skorumpowanych państwach inne niekorzystne zjawiska, np. pracę dzieci, wyzysk pracowników, handel ludźmi.

Można zatem zauważyć, że patologie władzy prowadzą do naruszania praw człowieka i podstawowych wolności.

Słownik