Przeczytaj
Leje są formami charakterystycznymi dla krajobrazów krasowych. Mają kolisty lub owalny zarys i zwykle występują w skupiskach. Najczęściej spotykanymi lejami są te o łagodnie nachylonych zboczach i średnicy do kilkudziesięciu metrów. Ich występowanie urozmaica krajobraz, zwykle nie stanowiąc zagrożenia. Jednak w niektórych miejscach na Ziemi mogą tworzyć się megaleje krasowe, których średnica oraz głębokość osiągają nawet po kilkaset metrów. Ich nagłe pojawienie się może mieć katastrofalne skutki i zaliczane jest do geozagrożeń.geozagrożeń.
Występowanie lejów krasowych
Leje obserwowane są na powierzchniach zbudowanych ze skał węglanowych, gipsowych lub siarczanowych (wapień, dolomit, gips czy halit). Od rodzaju tych skał zależy tempo formowania się oraz rozmiary lejów. Te tworzące się na gipsach czy halicie powstają szybciej, ale są zwykle mniej trwałe niż ich odpowiedniki utworzone na wapieniach. Istotnymi czynnikami odpowiedzialnymi za tworzenie się lejów są warunki hydrometeorologiczne. Wyjątkowo duże formy spotykane są w strefach klimatów tropikalnych oraz wszystkich miejscach cechujących się wysokimi opadami. Nagłe pojawienie się lejów krasowych może być również wynikiem uwarunkowań hydrogeologicznychhydrogeologicznych. Gwałtowne podwyższenie lub obniżenie zwierciadła wód gruntowych może zaburzyć przepływ wód podziemnych i zainicjować powstawanie lejów w nowych miejscach. Przykładem takiego procesu było uaktywnienie się lejów krasowych na wybrzeżach Morza Martwego po obniżeniu się poziomu wód tego jeziora.
Występowanie skał krasowiejących jest bardzo powszechne, dlatego leje występują w wielu regionach świata. Są jednak takie miejsca, gdzie formy te powstają wyjątkowo często lub wyróżniają się swoimi rozmiarami. Spektakularne formy występują w Brazylii, Wenezueli, Belize, Meksyku, Stanach Zjednoczonych, a także w Indonezji, Chinach czy Japonii.
Jednym z krajów najbardziej narażonych na występowanie lejów krasowych są Stany Zjednoczone. Ze względu na budowę geologiczną ponad 20% powierzchni tego państwa cechuje się warunkami sprzyjającymi powstawaniu tych form. Wśród zagrożonych stanów jest m.in. Floryda. Leje krasowe mogą powodować zagrożenia, dlatego ich formowanie się podlega tam stałemu monitoringowi służb geologicznych. Dzięki temu mieszkańcy oraz władze miast i hrabstw mogą ograniczać zabudowę na niektórych terenach, zapobiegając w ten sposób potencjalnym szkodom.
Powstanie lejów krasowych
Powstawanie lejków krasowych jest związane z szeregiem procesów, które mogą występować samodzielnie, najczęściej jednak obserwuje się ich współdziałanie. W zależności od rodzaju procesów, leje krasowe mogą powstawać powoli lub mieć charakter zjawisk dynamicznych.
Słownik
dział geologii badający właściwości fizyczne i chemiczne wód podziemnych, a także ich ruch oraz zmiany wielkości zasobów
zjawiska geodynamiczne związane z działalnością antropogeniczną, procesami osuwiskowymi, erozją czy podtopieniami, których wystąpienie może wywołać poważne zniszczenia oraz zagrożenie dla życia lub zdrowia