Przeczytaj
Rola żywienia w życiu człowieka
Rozwój człowieka, stan jego zdrowia, kondycja fizyczna i psychiczna, a także długość życia są ściśle powiązane ze sposobem żywienia. Niezależnie od wieku, miejsca zamieszkania, pory roku, stylu życia czy mody każdy organizm wraz z pożywieniem powinien otrzymywać właściwą ilość:
substancji energetycznychsubstancji energetycznych niezbędnych do funkcjonowania narządów, pracy mięśni i utrzymania stałej temperatury ciała (węglowodany, tłuszcze);
substancji budulcowychsubstancji budulcowych potrzebnych do tworzenia nowych komórek i ciągłej odbudowy komórek zużytych, a także do syntezy związków o ważnym znaczeniu biologicznym, takich jak hormony, enzymy, przeciwciała (białko, sole mineralne);
substancji regulującychsubstancji regulujących odpowiedzialnych za prawidłowy przebieg przemian metabolicznych (witaminy, składniki mineralne).
Poniższa tabela przedstawia wskazane wartości dziennego spożycia (GDA) białka, węglowodanów i tłuszczów dla dorosłych, przeciętnie zdrowych kobiet i mężczyzn, mających prawidłową masę ciała i zachowujących normalny poziom aktywności fizycznej. Wartości te zostały obliczone przy założeniu, że dzienne zapotrzebowanie energetyczne kobiet wynosi 2000 kcal, a mężczyzn – 2500 kcal.
Składnik odżywczy | Wskazane Dzienne Spożycie (GDA) – wartości określone dla kobiet | Wskazane Dzienne Spożycie (GDA) – wartości określone dla mężczyzn |
Białko | 50 g | 60 g |
Węglowodany | 270 g | 340 g |
Tłuszcz | nie więcej niż 70 g | nie więcej niż 80 g |
Zaspokojenie potrzeb pokarmowych przez dostarczenie wszystkich niezbędnych składników odżywczychskładników odżywczych we właściwych ilościach można osiągnąć przez stosowanie odpowiedniej diety. DietaDieta to sposób odżywiania, czyli stosowanie określonego zestawu posiłków w całodobowym żywieniu. Jeśli jest niewłaściwa, we wczesnym wieku hamuje rozwój fizyczny i umysłowy oraz obniża odporność na choroby. U dorosłych może przyczyniać się do wielu chorób, które ograniczają wydolność organizmu, powodując przedwczesne starzenie się, a nawet zgon. Prawidłowy sposób odżywiania może pomóc w zapobieganiu chorobom lub ich leczeniu. W takich przypadkach, w porozumieniu z lekarzem lub dietetykiem, dokonuje się modyfikacji składu i konsystencji posiłków oraz wyklucza stosowanie określonych produktów. Choć znanych jest bardzo wiele typów diet, w profilaktyce zdrowotnej i leczeniu zalecane jest stosowanie diety odpowiedniej dla wieku i kondycji zdrowotnej.
Charakterystyka wybranych rodzajów diet
1. Dieta podstawowa
Pokrywa dobowe zapotrzebowanie organizmu na wszystkie składniki odżywcze. Jest lekkostrawna i zbilansowana pod względem kalorycznym. Jej stosowanie zapewnia dobry stan zdrowia. Często służy za podstawę planowania diet leczniczych.
2. Dieta zdrowotna (lecznicza)
Jest stosowana w profilaktyce i leczeniu chorób. W zależności od rodzaju schorzenia stosuje się dietę wysokobłonnikową, niskobiałkową, bogatobiałkową, niskotłuszczową itp. Niekiedy dietę zdrowotną stosuje się tylko przez ściśle określony czas, np. po operacji. W chorobach przewlekłych, takich jak cukrzyca, zaleceń diety zdrowotnej należy przestrzegać do końca życia.
3. Dieta eliminacyjna
Polega na wykluczeniu jednego lub kilku składników, wywołujących niepokojące objawy, np. wysypki czy biegunki. W takich wypadkach eliminuje się z diety wszystkie produkty, które zawierają szkodliwe substancje w swoim składzie. Ten rodzaj diety jest najczęściej stosowany przez osoby z alergią lub nietolerancją pokarmową.
4. Dieta monoskładnikowa
Polega na spożywaniu wyłącznie jednego typu produktów, np. jabłek, jaj, grejpfrutów lub kapusty. Najczęściej jest stosowana, aby schudnąć lub oczyścić organizm. Dietetycy ostrzegają przed dietami tego typu, gdyż nie zawierają one wszystkich składników odżywczych i mogą być niebezpieczne dla zdrowia.
5. Dieta białkowa
Jej podstawowym założeniem jest znaczne ograniczenie spożywania węglowodanów i zwiększenie ilości białka. W diecie tej znaczny udział mają bogate w białko produkty pochodzenia zwierzęcego, takie jak mleko, nabiał, ryby, chude mięso cielęce, wieprzowe i drobiowe. Dieta wysokobiałkowa zalecana jest w okresie rekonwalescencji i stanach pooperacyjnych. Jej długotrwałe stosowanie może jednak prowadzić do nadmiernego obciążenia nerek i zwiększonego wydalania wapnia z kości.
6. Dieta warzywno-owocowa
Polega na wykluczeniu wszystkich produktów poza warzywami i niskocukrowymi owocami. Bywa traktowana jako dieta odchudzająca lub zalecana w niektórych chorobach nowotworowych i autoimmunologicznych. Należy pamiętać, że jej stosowanie przez dłuższy czas jest bardzo niekorzystne dla zdrowia ze względu na duże niedobory podstawowych składników odżywczych.
7. Diety wykluczające produkty pochodzenia zwierzęcego
Należą do nich diety wegetariańska i wegańska. Pierwsza polega na wykluczeniu mięsa i produktów odzwierzęcych pochodzących z uboju, druga – na wyeliminowaniu wszelkich produktów pochodzenia zwierzęcego. Diety te najczęściej stosuje się z powodów etycznych. Niegdyś uważano, że są szkodliwe dla zdrowia, obecnie jednak większość organizacji żywieniowych uznaje je za bezpieczne na wszystkich etapach życia, pod warunkiem, że są odpowiednio zbilansowane.
8. Dieta śródziemnomorska
Polega na spożywaniu lokalnych produktów i jak najmniej przetworzonej żywności. Zakłada ograniczenie spożywania czerwonego mięsa na korzyść dużej ilości ryb i owoców morza, używanie ziół i naturalnych przypraw oraz oliwy z oliwek. Dieta ta bazuje na warzywach i owocach w każdym posiłku. Dozwolone jest umiarkowane spożycie czerwonego wina.
![Zdjęcie przedstawia serce ułożone z owoców czereśni.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/RcrKRTbBaKVuS/1647509138/RgZktaZcvBPzbGxpG9RiEFxIGuzTpMVG.jpg)
Platforma internetowa amerykańskiego tygodnika polityczno‑ekonomicznego „US News & World Report” corocznie przeprowadza ranking najlepszych diet świata. Od wielu lat pierwsze miejsce w tym rankingu zajmuje dieta DASH, którą uznaje się za dietę najbardziej korzystną dla zdrowia i dietę najlepszą dla zdrowego serca.
Zasady zdrowego żywienia i stylu życia
Aby osiągnąć pełnię rozwoju, utrzymać jak największą odporność na choroby oraz odznaczać się sprawnością fizyczną i intelektualną, należy nie tylko stosować zindywidualizowaną właściwą dietę, ale także prowadzić zdrowy styl życia, uwzględniający niezbędną aktywność fizyczną oraz właściwą ilość snu. Ogólne zasady prowadzące do osiągnięcia tego celu ilustruje poniższa piramida zdrowiapiramida zdrowia. Produkty spożywcze, niezbędne w codziennej diecie, zostały przedstawione w odpowiednich proporcjach: im wyższe piętro piramidy, tym mniejsza zalecana ilość produktów z danej grupy żywności i częstość ich spożywania. Najniższe piętro piramidy przypomina o konieczności podejmowania regularnego wysiłku fizycznego oraz wysypiania się.
![Schemat piramidy zasad właściwego stylu życia. Podstawę piramidy stanowi aktywność ruchowa, sen i utrzymywanie prawidłowej wagi. Kolejny poziom w górę stanowią owoce i warzywa, utrzymywanie higieny zębów. Kolejny poziom w górę stanowią produkty zbożowe i woda. Kolejny poziom w górę stanowią produkty mleczne z wyłączeniem lodów, ciastek z kremem i innych mlecznych słodyczy. Kolejny poziom w górę stanowią produkty mięsne, jaj i ryby z wyłączeniem soli. Na szczycie piramidy znajduje się oliwa i orzechy.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/R1cB8MyhCHCZy/1647509138/2M8TfuWhhUdlzkwIkqbqswtMSUzg7FVq.jpg)
10 zasad zdrowego odżywiania i stylu życia nastolatka
Słownik
(gr. diaita - styl życia) sposób odżywiania się oparty na doborze ilości i jakości pokarmów w zależności od potrzeb organizmu
graficzne przedstawienie zalecanego spożycia różnych grup produktów spożywczych we właściwych proporcjach, ilustrujące także nawyki sprzyjające zdrowiu (aktywność fizyczną, mycie zębów, wysypianie się)
substancje chemiczne dostarczane do organizmu wraz z pokarmem, wykorzystywane jako materiały energetyczne, budulcowe i regulujące, potrzebne do wzrostu, rozwoju i utrzymania czynności życiowych organizmu
substancje dostarczające budulca do tworzenia lub odbudowy komórek, a także do syntezy związków o ważnym znaczeniu biologicznym, takich jak hormony, enzymy czy przeciwciała (białka, składniki mineralne)
substancje wykorzystywane przez organizm jako źródło energii niezbędnej do prawidłowego funkcjonowania (węglowodany, tłuszcze)
substancje odpowiedzialne za prawidłowy przebieg przemian metabolicznych w organizmie (witaminy, składniki mineralne)