Przeczytaj
Rośliny jednoliścienne (Liliopsida/Monocotyledoneae) to klasa roślin okrytozalążkowych, u których zarodek nasiona kiełkuje jednym liścieniem.
Cechy roślin jednoliściennych
Przegląd roślin jednoliściennych
Do jednoliściennych zalicza się ok. 63 tys. gatunków, których większość występuje w strefach międzyzwrotnikowej i podzwrotnikowych. Są to rośliny zielne (np. trawy, lilie – Lilium, tulipany – Tulipa, storczyki – Orchis), a nieliczne drzewiaste (np. palmy).
Wybrane najliczniejsze rodziny jednoliściennych zostały omówione poniżej.
Wiechlinowate (trawy – Poaceae/Gramineae)
Rodzina ta obejmuje 850 rodzajów i ok. 11 tys. gatunków, występujących na lądach całej kuli ziemskiej, w różnych typach siedlisk.
Największe znaczenie gospodarcze mają wiechlinowate zbożowe (np. pszenica – Triticum, żyto – Secale, proso – Panicum, kukurydza – Zea mays, ryż – Oryza, sorgo – Sorghum) i wiechlinowate pastewne (np. życica – Lolium, wiechlina – Poa, kostrzewa – Festuca). W krajach strefy międzyzwrotnikowej różnorodne zastosowanie mają drzewiaste gatunki bambusa (Bambusoideae), uprawia się też trzcinę cukrową (Saccharum officinarum).
Liliowate (Liliaceae)
Obecnie do liliowatych zalicza się 10 rodzajów i 470 gatunków bylinbylin cebulowych, występujących w regionach klimatu umiarkowanego i strefie podzwrotnikowej półkuli północnej.
Przedstawicielem liliowatych we florze Polski jest np. lilijka alpejska (Lloydia serotina) – roślina o białych, pojedynczych kwiatach. Występuje w Tatrach.
Rodzaje zaliczane to tej rodziny to m.in. lilia (Lilium), chroniona szachownica (Fritillaria), tulipan (Tulipa) i psiząb (Erytronium; nierosnący dziko w Polsce). Są one cenionymi roślinami ozdobnymi.
Arekowate (palmy – Arecaceae/Palmeae)
Arekowate (zwane też palmami) obejmują ok. 2700 gatunków, głównie z obszarów międzyzwrotnikowych i podzwrotnikowych (w południowej Europie występuje karłatka – Chamaerops humilis).
Arekowate mają ogromne znaczenie gospodarcze. Dostarczają m.in. owoców (np. daktylowiec/feniks – Phoenix, palma kokosowa – Cocos nucifera), nasion na olej (np. olejowiec – Elaeis), jadalnej mączki z rdzenia pnia (np. sagownica – Metroxylon), soku na wino (tzw. winne palmy), liści na włókno (np. rafia – Raphia). Wiele arekowatych (np. daktylowca, palmę królewską – Roystonea) uprawia się jako rośliny ozdobne. Ponadto, ich drewno jest lekkie, twarde, elastyczne i odporne na wilgoć. Ze względu na te cechy, drewno arekowatych bywa używane jako materiał budowlany oraz surowiec do produkcji sprzętów i narzędzi.
Storczykowate (Orchidaceae)
Storczykowate to najliczniejsza rodzina roślin jednoliściennych. Obejmuje ok. 20 tys. gatunków bylin (samożywnych i saprofitycznych), występujących głównie w strefie międzyzwrotnikowej (epifityepifity i lianyliany), rzadziej w strefie klimatu umiarkowanego (głównie na łąkach i leśnych polanach). Wiele gatunków żyje w symbiozie z grzybami (mikoryzamikoryza). W Polsce, w stanie dzikim, występuje 50 gatunków z 23 rodzajów (np. storczyk – Orchis, obuwik – Cypripedium) – z wyjątkiem pospolitych, czerwono kwitnących wszystkie są chronione. Ze względu na piękne, oryginalne kwiaty, trwałe i silnie pachnące, w szklarniach (zwłaszcza w Wielkiej Brytanii i Belgii) uprawia się liczne ozdobne gatunki i ich mieszańce w wielu odmianach, zwane storczykami lub orchideami. Znaczenie gospodarcze ma natomiast wanilia (Vanilla).
Amarylkowate (Amaryllidaceae)
Rodzina ta liczy ponad 65 rodzajów i ok. 760 gatunków, występujących głównie w rejonach tropikalnych i subtropikalnych obu półkul, także w obszarze śródziemnomorskim i strefie klimatu umiarkowanego półkuli północnej. W Polsce występują dwa gatunki: śnieżyczka przebiśnieg (Galanthus nivalis) i śnieżyca wiosenna (Leucoium vernum).
Inne rośliny należące do rodziny amarylkowatych to m.in.: kliwia (Clivia), amarylis (Amarillis), hipeastrum (inaczej zwartnica, Hipeastrum; błędnie zwany amarylisem) oraz narcyz (Narcissus).
Słownik
tkanka miękiszowa spichrzowa, powstająca w woreczku zalążkowym nasion roślin okrytonasiennych, zawierająca substancje zapasowe, gł. skrobię, białka i tłuszcze
wieloletnia roślina zielna o zimujących pąkach, corocznie odnawiająca pęd nadziemny z zimujących pąków podziemnych (np. rabarbar, konwalia, krwawnica) lub przyziemnych (np. lebiodka zwyczajna, zimotrwałe złocienie)
forma ekologiczna roślin korzystająca z innej rośliny jako podpory, przystosowana do życia w środowiskach cienistych i wilgotnych; zwykle samożywna, rzadziej pasożytnicza
pojedynczy, mięsisty owoc o soczystej owocni, zazwyczaj wielonasienny, np. porzeczka, pomidor, winogrono
typ kwiatostanu z bezszypułkowymi kwiatami osadzonymi na wydłużonej osi, dojrzewającymi w kolejności doszczytowej; oś kwiatostanu może być wiotka albo silnie zgrubiała
typ kwiatostanu, kłos o silnie zgrubiałej osi; występuje np. u kukurydzy zwyczajnej
pnącza o zdrewniałych lub częściowo zdrewniałych łodygach, stosunkowo cienkich i bardzo długich (nawet do 100 m); osiągają koronę drzew i dopiero tu, gdzie jest najwięcej światła, rozgałęziają się, tworzą liście, kwiaty i owoce
zjawisko symbiotycznego, niepasożytniczego współżycia grzybów z organami podziemnymi roślin (korzeniami; chwytnikami u psylotowych); oba organizmy czerpią korzyści z tej symbiozy (wzajemna wymiana substancji odżywczych); rozróżnia się: mikoryzę ektotroficzną (zewnętrzną), w której strzępki grzyba oplatają korzonki roślin, tworząc opilśń, endotroficzną (wewnętrzną), w której grzyb wnika do tkanek rośliny, oraz ektendotroficzną (mieszaną), w której grzyb jest obecny w tkankach rośliny oraz tworzy opilśń
typ owocu jednonasiennego, suchego, niepękającego, o owocni skórzastej, niezrośniętej z nasieniem; powstający z górnej lub dolnej zalążni; u owocni często występują przystosowania w budowie służące do rozsiewania (np. aparaty lotne u mniszka)
pojedynczy, mięsisty owoc o częściowo soczystej owocni, której wewnętrzna część jest zdrewniała i wraz z nasionem tworzy pestkę, np. czereśnia
pojedynczy, pękający po wyschnięciu owoc wielonasienny, występujący np. u maku
typ kwiatostanu groniastego; oś kwiatostanu wytwarza boczne rozgałęzienia, zakończone bądź pojedynczymi kwiatkami w wiesze prostej bądź gronami lub kłoskami w wiesze złożonej
pojedynczy, suchy owoc o skórzastej owocni; jednonasienny i niepękający, właściwy np. dla pszenicy