Rośliny jednoliścienne (Liliopsida/Monocotyledoneae) to klasa roślin okrytozalążkowych, u których zarodek nasiona kiełkuje jednym liścieniem.

Do jednoliściennych zalicza się ok. 63 tys. gatunków, których większość występuje w strefach międzyzwrotnikowej i podzwrotnikowych. Są to rośliny zielne (np. trawy, lilie – Lilium, tulipany – Tulipa, storczyki – Orchis), a nieliczne drzewiaste (np. palmy).

Wybrane najliczniejsze rodziny jednoliściennych zostały omówione poniżej.

Rpvo91Lr8o0QQ1

Zdjęcie przedstawia zieloną, wysoką roślinę o pierzastym zakończeniu. Jej łodyga jest nierozgałęziona. Źdźbło u dołu nagie, z pierścieniami blizn po liściach, u góry okryte zachodzącymi na siebie pochwami liściowymi. Posiada długie i wąskie liście naprzemianległe z szerokim i jasnym nerwem środkowym oraz ostrym brzegiem blaszki. Na szczycie łodygi znajdują się niepozorne kwiaty w biało owłosionych kłoskach zebranych setkami w piramidalną wiechę.

Rodzina ta obejmuje 850 rodzajów i ok. 11 tys. gatunków, występujących na lądach całej kuli ziemskiej, w różnych typach siedlisk.

Największe znaczenie gospodarcze mają wiechlinowate zbożowe (np. pszenica – Triticum, żyto – Secale, proso – Panicum, kukurydza – Zea mays, ryż – Oryza, sorgo – Sorghum) i wiechlinowate pastewne (np. życica – Lolium, wiechlina – Poa, kostrzewa – Festuca). W krajach strefy międzyzwrotnikowej różnorodne zastosowanie mają drzewiaste gatunki bambusa (Bambusoideae), uprawia się też trzcinę cukrową (Saccharum officinarum).

Obecnie do liliowatych zalicza się 10 rodzajów i 470 gatunków bylinbylinabylin cebulowych, występujących w regionach klimatu umiarkowanego i strefie podzwrotnikowej półkuli północnej.

Przedstawicielem liliowatych we florze Polski jest np. lilijka alpejska (Lloydia serotina) – roślina o białych, pojedynczych kwiatach. Występuje w Tatrach.

Rodzaje zaliczane to tej rodziny to m.in. lilia (Lilium), chroniona szachownica (Fritillaria), tulipan (Tulipa) i psiząb (Erytronium; nierosnący dziko w Polsce). Są one cenionymi roślinami ozdobnymi.

Rc2zsZvRozAAe

Zdjęcie przedstawia drobną roślinę. Jego łodyga jest ulistniona, naga i prosta. Posiada 2 nagie i odgięte cienkie liście. Kwiat znajdujący się na szczycie łodygi jest biały z zewnątrz działki i posiada żółtą nasadę. Wewnątrz dolnej części działek można zauważyć 3 różowe smugi.

R1OqdHtFbNmhj

Zdjęcie przedstawia roślinę o obficie ulistnionej, wzniesionej, prostej i grubej łodydze. Posiada lancetowate, zaostrzone liście. Ich pęk znajduje się na szczycie łodygi, nad kwiatami. Natomiast jego kwiaty są dzwonkowate na długich szypułkach, zwisłe, zebrane pod szczytem łodygi w okółek. Ich okwiat jest pomarańczowy.

RT9toqVB14MMO1

Zdjęcie przedstawia roślinę o długich, zielonych, pierzastych i sztywnych liściach. Pojedynczy liść składa się z lancetowatych, ostro zakończonych listków

Arekowate (zwane też palmami) obejmują ok. 2700 gatunków, głównie z obszarów międzyzwrotnikowych i podzwrotnikowych (w południowej Europie występuje karłatka – Chamaerops humilis).

Arekowate mają ogromne znaczenie gospodarcze. Dostarczają m.in. owoców (np. daktylowiec/feniks – Phoenix, palma kokosowa – Cocos nucifera), nasion na olej (np. olejowiec – Elaeis), jadalnej mączki z rdzenia pnia (np. sagownica – Metroxylon), soku na wino (tzw. winne palmy), liści na włókno (np. rafia – Raphia). Wiele arekowatych (np. daktylowca, palmę królewską – Roystonea) uprawia się jako rośliny ozdobne. Ponadto, ich drewno jest lekkie, twarde, elastyczne i odporne na wilgoć. Ze względu na te cechy, drewno arekowatych bywa używane jako materiał budowlany oraz surowiec do produkcji sprzętów i narzędzi.

RMLRMBWWJ5ekF1

Zdjęcie przedstawia roślinę o wysokiej łodydze. Posiada kilka liści siedzących, szerokoeliptycznych, podłużnie sfałdowanych i pochwiasto obejmujących łodygę. Na szczycie wyrastają duże kwiaty na szypułkach. Listki okwiatu są czerwonobrunatne i odstające. Środkowy listek skierowany jest ku górze, dwa pozostałe listki okółka zewnętrznego zrosły się, tworząc jeden listek skierowany w dół. W okółku wewnętrznym dwa listki skierowane są do dołu i spiralnie skręcone. Warżka jest trzewikowato skręcona i krótsza od pozostałych listków okwiatu. W nasadzie ma czerwone plamki i posiada wąskie wejście o cytrynowożółtej barwie.

Storczykowate to najliczniejsza rodzina roślin jednoliściennych. Obejmuje ok. 20 tys. gatunków bylin (samożywnych i saprofitycznych), występujących głównie w strefie międzyzwrotnikowej (epifityepifityepifity i lianylianyliany), rzadziej w strefie klimatu umiarkowanego (głównie na łąkach i leśnych polanach). Wiele gatunków żyje w symbiozie z grzybami (mikoryzamikoryzamikoryza). W Polsce, w stanie dzikim, występuje 50 gatunków z 23 rodzajów (np. storczyk – Orchis, obuwik – Cypripedium) – z wyjątkiem pospolitych, czerwono kwitnących wszystkie są chronione. Ze względu na piękne, oryginalne kwiaty, trwałe i silnie pachnące, w szklarniach (zwłaszcza w Wielkiej Brytanii i Belgii) uprawia się liczne ozdobne gatunki i ich mieszańce w wielu odmianach, zwane storczykami lub orchideami. Znaczenie gospodarcze ma natomiast wanilia (Vanilla).

R13UGBMnezl3K1

Zdjęcie przedstawia rośliny o krótkiej łodyżce. Posiada kilka sinozielonych, równowąskich liści oraz biały kwiat pojedynczy, zwisający na szypułce wyrastającej ze szczytu łodygi.

Rodzina ta liczy ponad 65 rodzajów i ok. 760 gatunków, występujących głównie w rejonach tropikalnych i subtropikalnych obu półkul, także w obszarze śródziemnomorskim i strefie klimatu umiarkowanego półkuli północnej. W Polsce występują dwa gatunki: śnieżyczka przebiśnieg (Galanthus nivalis) i śnieżyca wiosenna (Leucoium vernum).

Inne rośliny należące do rodziny amarylkowatych to m.in.: kliwia (Clivia), amarylis (Amarillis), hipeastrum (inaczej zwartnica, Hipeastrum; błędnie zwany amarylisem) oraz narcyz (Narcissus).

Słownik