Większość protistów to organizmy jednokomórkowe – istnieją również formy kolonijne i wielokomórkowe. Niektóre mają bardzo skomplikowaną budowę uwzględniającą elementy nieobecne u innych wielokomórkowców. Więcej informacji na temat charakterystyki protistów znadziesz tutaj.

Protisty wykazują duże zróżnicowanie w sposobie odżywiania się. Część z nich to fotoautotrofyfotoautotroffotoautotrofy, inne zalicza się do heterotrofówheterotrofheterotrofów. Z kolei miksotrofymiksotrofmiksotrofy odżywiają się samożywnie lub cudzożywnie w zależności od warunków środowiska i dostępności pokarmu.

Protisty różnią się również sposobami rozmnażania się, które może być u nich bezpłciowe, płciowe lub mieszane.

Grupa ta jest niejednorodna, a ocena pokrewieństwa pomiędzy różnymi gatunkami wymaga często zastosowania metod inżynierii genetycznej.

Zdecydowana większość gatunków protistów spotykana jest w środowisku wodnym. Są to zarówno formy jedno-, jak i wielokomórkowe. Występują w wodach słodkich i słonych, często wchodzą w skład planktonuplanktonplanktonu. Wykazują szereg zróżnicowanych przystosowań do życia w takim środowisku, co ułatwia im poruszanie się i sprawne funkcjonowanie.

Bruzdnice zaliczane są do protistów roślinopodobnych ze względu na zdolność do przeprowadzania fotosyntezy. Ich nazwa wzięła się od specyficznej budowy: otoczone są błoną komórkową, nad którą znajduje się pancerzyk zbudowany z płytek celulozowych. Między płytkami widoczne są bruzdy.

Organizmy te żyją w różnych rodzajach wód, ale szczególnie licznie w oceanach. Niektóre z nich są symbiotyczne. Poruszają się za pomocą dwóch wici, które wprawiają je w ruch przypominający wirującą zabawkę – bąka.

Euglena, również zaliczana do protistów roślinopodobnych, żyje głównie w wodach słodkich, rzadziej w morzach. Występuje też niekiedy na powierzchni śniegu czy gleby. Ma dwie wici:  długą – lokomocyjną, która ułatwia jej poruszanie się – oraz krótką - szczątkową. Elastyczna pellikulapellikulapellikula (błona białkowo‑lipidowa) umożliwia jej nieustanne zmiany kształtu komórki i przemieszczanie się.

Jednak nie wszystkie protisty wodne wykazują aktywny ruch w wodzie. Niektóre preferują osiadły tryb życia, np. orzęski przyczepiają się za pomocą stylików do dna i obiektów zanurzonych w wodzie.

Roślinopodobne protisty - okrzemki, występujące w wodach słodkich i słonych, mogą wchodzić w skład planktonu, ale równie często osiedlają się na dnach zbiorników wód. Ich ściany komórkowe wysycone są krzemionką – stąd pochodzi ich nazwa – i tworzą pancerzyki podobne do pudełeczek, zbudowane z denka i wieczka.

Brunatnice to duża grupa wodnych roślinopoodbnych protistów. Ich ciała tworzą wielokomórkowe plechyplechaplechy przypominające kształtem liście, spłaszczone gałęzie lub sznury. Organizmy te prowadzą osiadły tryb życia, przyczepiając się do dna za pomocą chwytnikówchwytniki (ryzoidy)chwytników.

RIuhiHKZmYIT2

Grafika przedstawia brunatnicę. Ma ona kształt przypominający gałęzie drzewa. Składa się z wielu nici o zabarwieniu od białego, przez żółty i pomarańczowy do brunatnego. Na końcach nici można zauważyć drobne, kuliste struktury.

Pantofelek (Paramecium) to jeden z najbardziej znanych gatunków protistów zwierzęcych. Żyje w niewielkich zbiornikach wód słodkich, w stawach, kałużach. Zaliczany jest do orzęsek ze względu na obecność rzęsek pokrywające pellikulę. Umożliwiają mu one sprawne poruszanie się w wodzie – ich ruch wytwarza też prąd wody, co ułatwia pantofelkowi zdobywanie pokarmu.

R9lRAxHdTKwa51

Schemat przedstawia komórkę pantofelka w kształcie podłużnego, ostro zakończonego bucika: 1 − wodniczka tętniąca koloru żółtego w kształcie okręgu, 2 − kanały doprowadzające ułożone koncentrycznie dookoła wodniczki tętniącej, 3 − wodniczka pokarmowa w kształcie zbitych w zwartą masę kul otoczonych okręgiem 4 – makronukleus, duży, niebieski, owalny twór wklęsły z jednej strony znadjujący się w centrum komórki; 5 – mikronukleus, mniejszy, pomarańczowy, owalny twór; 6 – rzęski okalające na zewnątrz całe ciało pantofelka; 7 − zagłębienie okołogębowe znajdujące się wzdłuż całego długiego boku organizmu; 8 – lejek w kształcie wklęsłego z obu stron prostokąta; 9 – cytostom, jeden z dwóch obszarów błony komórkowej orzęska, na którym nie występują rzęski. Na schemacie znajduje się tuż przy lejku; 10 − cytopyge (nibyodbyt) znajdujący się na zewnętrznej ścianie pantofelka.

Orzęski zamieszkują wody słodkie oraz słone. Można je znaleźć także w glebie. Te żyjące w wodach słodkich są hipertoniczneroztwór hipertonicznyhipertoniczne w stosunku do otaczającej je wody, a więc na drodze osmozy bezustannie napływa ona do ich wnętrza. Organizmy te wykształciły wodniczki tętniące, które kurcząc się, usuwają jej nadmiar (więcej informacji na temat osmoregulacji tutaj). Protisty morskie nie są izotoniczneroztwór izotonicznyizotoniczne względem otoczenia, woda nie napływa do ich komórek. Nie mają one wodniczek tętniących.

Ameby zasiedlają środowiska wodne i lądowe. Poruszanie się w glebie ułatwiają im nibynóżki, czyli wypustki cytoplazmatyczne o asymetrycznym kształcie. Ruch odbywa się poprzez wysunięcie nibynóżki, do której przesuwa się cytoplazma. Powoduje to wydłużenie ciała, które następnie kurczy się, dosuwając tył do przodu. Nibynóżki ułatwiają też chwytanie pokarmu, otaczając ofiarę, którą zwierzę następnie wchłania do organizmu.

RPADifHiRTpI7

Grafika przedstawia śluzowca. Ma on nieregularną strukturę przypominającą podziurawioną gąbkę. Ma jasnożółtą barwę.

Śluzowce to kolejna grupa protistów spotykanych na lądzie, określanych jako protisty grzybopodobne. Żyją na wilgotnych pniach lub w ściółce leśnej. Ich ciało nazywane jest śluźnią. Pełzają po podłożu, pochłaniając bakterie i rozkładając szczątki organiczne. W przypadku niedogodnych warunków środowiska śluzowce wytwarzają zarodnie z zarodnikami, które rozsiewają się w trakcie wysychania śluźni. Zarodniki są oporne na niekorzystne warunki – kiełkują po ich ustąpieniu.

Wiele gatunków protistów to pasożyty roślin i zwierząt. Przystosowały się do pasożytniczego trybu życia, dostosowując swój cykl życiowy do odpowiedniego żywiciela. Wiele z nich oddycha beztlenowo.

Ogoniastek jelitowy (nazywany też lamblią jelitową, Giardia lamblia), zaliczany do wiciowców zwierzęcych, wywołuje chorobę zwaną lambliozą. Wyposażony jest w specjalny dysk czepny, za pomocą którego przytwierdza się do mikrokosmków jelitowych. Oddycha beztlenowo, uzyskując energię z glikolizy. Wytwarza cysty, wydzielane wraz z kałem żywiciela, które są bardzo wytrzymałe na warunki środowiska.

Świdrowiec gambijski (Trypanosoma gambiense) broni się przed działaniem układu odpornościowego żywiciela, wytwarzając miliony kopii antygenów pokrywających pellikulę. Zanim odporność gospodarza rozpozna dany antygen i wyprodukuje przeciwko niemu przeciwciała, kolejne pokolenia pasożyta zmieniają budowę molekularną tego białka. To uniemożliwia żywicielowi skuteczne zwalczenie pasożyta.

RRDJOHvRDEDlc

Zdjęcie przedstawia lambie jelitową. Formą przypomina nieco meduzę, o kilku, średniej długości wiciach.

Protisty wykształciły wiele sposobów przystosowania do warunków otoczenia – zasiedlają wiele środowisk; są też bardzo niejednorodną taksonomicznie grupą. Każdy gatunek ma swoje cechy morfologiczne i metaboliczne, które ułatwiają mu przeżycie w danych okolicznościach.

Słownik