Wątpliwości co do istnienia odrębnego bytu pod nazwą kultury ludowej nie są obce współczesnym badaczom, choć wiążą się one z kwestionowaniem podziałów tworzących idealne typy różnych kultur.
Ludwik StommaPolskie złudzenia narodowe
Musimy zdać sobie jasno sprawę, iż kultura stricte ludowa, acz szczerze wierzyli w nią chłopomani XIX w., a i po dziś dzień krąży po pracach licznych etnografów jej widmo pod nazwą tradycyjnej kultury ludowej, w rzeczywistości nigdy nie istniała. Podobnie jak nie istniało i nie istnieje żadne czyste wcielenie jej przeciwieństwa – „kultury elitarnej”, „światopoglądu naukowego” itp. Typy kultur przenikają się nawzajem i ich rozróżnienie ma zawsze charakter zabiegu statystycznego. W tym sensie nie można więc też mówić o „zaniku” czy „kryzysie” kultury ludowej, ale co najwyżej (bo to też trzeba wykazać – być może pozory mylą) wolno wnosić o słabnięciu w kulturze chłopów udziału pierwiastków typu ludowego.
1 Źródło: Ludwik Stomma, Polskie złudzenia narodowe, Poznań 2006, s. 57.
RcTd6vwm0Okph1
Uwzględniając wątpliwości autora, powiedzmy zatem, że kultura chłopów w Polsce, w której dominują pierwiastki ludowe (w skrócie: kultura ludowa), wytworzyła się w długim okresie. W czasach feudalizmu była już względnie odrębną całością odróżniającą się od kultury mieszczańskiej czy szlacheckiej. Jej rozkwit przypada na wiek XIX, czyli na upadek feudalizmu i wchodzenie społeczności wiejskich w kapitalistyczne realia gospodarcze.
Lud
Lud. Jego zwyczaje, sposób życia, mowa, podania, przysłowia, obrzędy, gusła, zabawy, pieśni, muzyka i tańce – wielotomowe dzieło Oskara Kolberga.
R1UImoPl5zro9
Być może kultura ludowa, jak twierdzi Ludwik Stomma, nie istnieje. Ale z drugiej strony epoka romantyzmu bezapelacyjnie przyniosła zainteresowanie ludem i jego kulturą. Kultura ludowa w przekonaniu romantyków zawierała w sobie niezmienione przez stulecia najcenniejsze treści kultury etnicznej (narodowej). Rozbudzone w tym okresie zainteresowania dotyczyły przede wszystkim ludowej kultury symbolicznej: literatury ustnej, muzyki, tańców itp., czyli folklorufolklorfolkloru. Najwybitniejszym zbieraczem wytworów symbolicznej kultury ludowej był Oskar Kolberg (1814–1890), etnografetnografiaetnograf i folklorysta, który w swym fundamentalnym dziele LudLudLud udokumentował regionalne zróżnicowanie kultury ludowej.
Odkładając na bok dyskusję związaną z wzajemnym przenikaniem się treści kulturowych, wymienić należy kilka cech odróżniających kulturę ludową od innych typów kultury konkretnego społeczeństwa.
R12h7Gr3n1ApY
Na los kultury ludowej we współczesnym społeczeństwie polskim wpłynęło kilka czynników związanych z modernizacją wsi i rolnictwa, która jest procesem obejmującym wszystkie sfery życia jednostek i zbiorowości wiejskich.
REuAkQ79ThStg1
Wymienione czynniki sprawiają, że kultura określana kulturą chłopską, czyli kulturą ludową przestaje organizować życie codzienne mieszkańców wsi. Kody tej kultury są w coraz większym stopniu niezrozumiałe dla użytkowników gospodarstw rolnych (nie mówiąc o innych mieszkańcach wsi niezwiązanych z rolnictwem). Elementy kultury ludowej, nawet jeśli są obecne w życiu mieszkańców, najczęściej są pozbawione treści symbolicznych, na przykład święcenie pól mające uchronić przed przyrodniczymi kataklizmami czy święcenie obejść gospodarskich chroniące przed pożarami.
RFN7Tyvrio4Eo
bg‑azure
Jak zatem funkcjonuje kultura ludowa? Pomyśl o Cepelii.
R11mc98WV88xD
Słownik
etnografia
etnografia
dyscyplina naukowa zajmująca się całościowym opisem i analizą kultur ludowych, społeczności i grup etnicznych
folklor
folklor
symboliczno‑artystyczna dziedzina kultury ludowej
folklorystyka
folklorystyka
samodzielna dyscyplina naukowa, której przedmiotem są zwyczaje, obrzędy i wierzenia wraz z kulturą artystyczną obejmującą literaturę ustną, muzykę, taniec i inne treści symbolicznej kultury ludowej
folkloryzm
folkloryzm
przenoszenie, adaptacja elementów kultury ludowej do obszaru kultury elitarnej, popularnej, przez twórców niezwiązanych z kulturą ludową; zespoły muzyczne, malarstwo, muzyka poważna itp.
ludoznawstwo
ludoznawstwo
amatorskie badania folkloru i kultury ludowej; zbieranie, porządkowanie, systematyzacja zebranych w terenie materiałów źródłowych