Przeczytaj
Droga rozwoju artystycznego
Jarosław Iwaszkiewicz - pisarz, poeta i tłumacz. Urodził się 20 lutego 1894 roku we wsi Kalnik koło Kijowa. Był synem Bolesława, powstańca z 1863 roku i Marii z Piątkowskich.
Debiutował na początku 1915 roku w jedynym numerze kijowskiego czasopisma „Pióro” sonetem Lilith. Jego pierwszy tomik poetycki, Oktostychy, ukazał się cztery lata później.
Młody Iwaszkiewicz fascynował się filozofią Friedricha NietzschegoFriedricha Nietzschego i Arthura SchopenhaueraArthura Schopenhauera. Znał twórczość Oscara Wilde’aOscara Wilde’a, parnasistyparnasisty Teofila Gautiera, Fiodora DostojewskiegoFiodora Dostojewskiego oraz symbolistycznąsymbolistyczną poezję Arthura RimbaudaArthura Rimbauda.
W czasach licealnych i na początku studiów pracował jako korepetytor, poznając środowisko dworów szlacheckich. Doświadczenia te stały się kanwą późniejszych utworów. W 1918 roku zamieszkał w Warszawie, wkrótce przyłączył się do grupy młodych poetów odczytujących swe wiersze w kawiarni „Pod Picadorem”. Grupa ta przybrała nazwę SkamanderSkamander.
Twórczość prozatorska
Jarosław Iwaszkiewicz jest także autorem realistycznych i silnie naznaczonych egzystencjalizmemegzystencjalizmem opowiadań, jak Panny z Wilka i Brzezina. W tych niezwykle wysmakowanych utworach, których bohaterowie przeżywają najczęściej „ból istnienia”, erotyce towarzyszy lęk przed przemijaniem, a subtelna zmysłowość znajduje swe dopełnienie w metafizycznej wrażliwości i głębokiej refleksji.
Opowiadanie Panny z Wilka powstało w 1932 roku, kiedy autor przebywał w Syrakuzach. Badacze dopatrują się w dziele kontekstu biograficznego. Iwaszkiewicz pisząc je, był wówczas rówieśnikiem głównego bohatera opowiadania Wiktora Rubena. Znaczenie mają także fascynacje samego Iwaszkiewicza egzystencją człowieka i jej przemijalnością, dlatego i bohaterowie jego opowiadania:
O twórczości Jarosława Iwaszkiewiczaposzukują pełnej i wyczerpującej wiedzy o życiu, poszukują nieraz bolesnej i tragicznej prawdy o człowieku. Dlatego właśnie proza Iwaszkiewicza odsłania dramatyzm, a zarazem olśniewające bogactwo ludzkiej egzystencji. Bohaterowie jego opowiadań poznają miłość, piękno natury, ale także, dzięki tym doświadczeniom, odkrywają gorycz przemijania i tragizm śmierci. Pragnieniu życia i fascynacji nim towarzyszy dojmująca świadomość nieuchronego zmierzchu wszelkich marzeń i dążeń człowieka.
Opowiadania Iwaszkiewicza wiążą polską prozę lat trzydziestych z kontekstem europejskim. Nawiązują bowiem do nowatorskich poszukiwań Marcela Prousta i Tomasza Manna, dostrzec w nich można literackie echa wielkich od kryć Alberta Einsteina oraz psychoanalitycznychpsychoanalitycznych doświadczeń Zygmunta Freuda.
Źródło: Tomasz Wroczyński, O twórczości Jarosława Iwaszkiewicza , „Rocznik Towarzystwa Literackiego imienia Adama Mickiewicza ” 1994, t. 29, s. 91–92.
Motywacja Wiktora Rubena
Wiktor Ruben po wojnie powraca do Wilka, w którym przeżywał fascynacje miłosne - niespełnione i niepewne. W gruncie rzeczy nie przyjeżdża tam w celu dokończenia swoich spraw, lecz by poczuć żal niespełnienia - co jak zauważa Filip Żelichowski - jest dla Wiktora głęboko oczyszczającym i metafizycznym przeżyciem:
Sens egzystencji Wiktora z „Panien z Wilka" Jarosława IwaszkiewiczaPojawia mu się na koniec bardzo ważna myśl, która może też decydować o tym, że Wiktor w jakimś stopniu osiągnął to, co chciał.
„Ogarnął go prosty i jaskrawy żal. Żal za wszystkim, co mija i odpływa. Za wszystkim, co można ujrzeć dopiero z perspektywy, jak łódź oddalająca się na zakręcie rzeki”.
Myśl ta uzmysławia, jak nieubłagany jest upływ czasu i tego, że wszystko przeminie. Każda egzystencja ma jakiś cel – jedna poszukuje szczęścia w Bogu i religii, druga w prostych czynnościach codziennych czy po prostu w obecności drugiego człowieka. W opowiadaniu Panny z Wilka Wiktor powraca do miejsca, w którym zapisane są wszystkie jego wspomnienia młodości. Stara się tam odnaleźć to, czego nie jest w stanie zrobić gdzie indziej. Mimo że pracuje z ludźmi i dla ludzi, nie odnajduje szczęścia takiego, jakiego by sobie życzył. Powracając we wspomnieniach do dawnych czasów, wspina się po szczeblach egzystencji. Jego istnienie stara się dosięgnąć absolutu, szczęścia w pełnej postaci. Niestety nie odnajduje go w Wilku, ale wyjeżdżając z niego, jest o wiele bardziej świadomy siebie i tego, że to nie w tym miejscu powinien szukać szczęścia, na którym mu tak zależy. Kiedy znika za górą, to prawie tak, jakby całkowicie dla Wilka przestał egzystować. Podjął decyzję świadomie, wiedząc, co traci. Jednak nie pozostał na miejscu. Osiągnął to, czego nigdy wcześniej mu się nie udało zrobić – satysfakcję z tego, kim jest i zaakceptował teraźniejszość, w której się znajduje.
Źródło: Filip Żelichowski, Sens egzystencji Wiktora z „Panien z Wilka" Jarosława Iwaszkiewicza, „Sensus Historiae” 2008, t. 3, s. 64.
Słownik
(łac. existentia – istnienie, byt) - współczesny kierunek filozoficzny występujący również w literaturze pięknej podejmujący tematykę indywidualnego istnienia człowieka w świecie, jego wolności wyborów, samotności, alienacji, świadomości śmierci
(gr. aisthetikos - odczuwający) - pogląd przyznający wartościom estetycznym naczelne miejsce; kierunek w literaturze powstały w Wielkiej Brytanii pod koniec XIX wieku, którego głównym założeniem było postrzeganie sztuki jako wartości wyjątkowej, uważano, że nadrzędną cechą jest nie użyteczność, ale piękno (stąd termin „sztuka dla sztuki”, fr. l'art pour l'art), kierunek ten nie uwzględnia społecznych wartości literatury
grupa poetycka, która powstała w Warszawie po 1918 roku, najpierw skupiona wokół studenckiego pisma ,,Pro Arte et Studio”, następnie miesięcznika ,,Skamander” oraz ,,Wiadomości Literackich”. Zasadniczy skład grupy tworzyło pięciu poetów: Julian Tuwim, Jan Lechoń, Kazimierz Wierzyński, Antoni Słonimski i Jarosław Iwaszkiewicz. Charakterystyczne cechy ich wczesnej twórczości to aktywizm, fascynacja tłumem i nowoczesnym miastem, sięgnięcie po mowę potoczną, unikanie podziału na tematy ,,poetyckie” i ,,niepoetyckie”, kreowanie na bohatera lirycznego zwykłego człowieka, obywatela wielkiego miasta
kierunek w poezji francuskiej XIX wieku, którego nazwa wywodzi się od mitycznego Parnasu - pasma górskiego w środkowej Grecji, siedziby Apolla, patrona sztuki, opierający się na kulcie piękna, harmonii stylu, propagujący kult formy, sztuki dla sztuki, wolnej od akcentów osobistych i uczuciowych. Parnasiści często sięgali po tematykę starożytną i mitologiczną
(gr. psyche - dusza, analuein - rozwiązywać, rozplatać) – nurt w psychologii dwudziestowiecznej zapoczątkowany przez austriackiego psychiatrę Zygmunta Freuda; główne założenie psychoanalizy głosi, że psychiczne i społeczne funkcjonowanie człowieka jest zdeterminowane przez treści zgromadzone w jego nieświadomości, pozostające poza kontrolą rozumu: wyparte traumy, nagromadzone wskutek przeszłych doświadczeń wzorce reagowania, mechanizmy obronne i kompleksy, a także wrodzone popędy
(gr. sýmbolon - znak umowny) - prąd artystyczny w literaturze, malarstwie i muzyce zapoczątkowany w drugiej połowie XIX wieku, dążył do wyrażenia środkami artystycznymi ogólnoludzkich problemów psychologicznych, treści metafizycznych. W literaturze stał w opozycji do myśli filozoficznej pozytywizmu. Symboliści podejmowali filozoficzne zagadnienia absolutu i nieskończoności, interesowali się stanami podświadomości, snu czy halucynacji, nawiązywali do motywów mitycznych. Podstawowym środkiem ekspresji symbolizmu stał się symbol i personifikacja. Odrębność języka symbolistów polegała na aluzyjności, wieloznaczności, muzycznym kształtowaniu wypowiedzi, podkreślaniu jej walorów brzmieniowych