Przeczytaj
Wzrost gospodarczy a rozwój gospodarczy (społeczno‑gospodarczy)
Wzrost gospodarczy to wzrost produkcji dóbr i usług. Pojęcie to służy do opisania zmian ilościowych, a nie jakościowych w gospodarce. Jego tempo zależy od zasobów czynników produkcji (pracy, ziemi, kapitału) i postępu technicznego. Jeżeli wzrost gospodarczy osiągany jest przez zwiększanie zasobów (np. przez wzięcie pod uprawę większej powierzchni ziemi), mówi się o ekstensywnym wzroście gospodarczym. Natomiast w przypadku zwiększania efektywności wykorzystania zasobów, np. przez wzrost wydajności z hektara gruntów rolnych, mówi się o intensywnym wzroście gospodarczym.
Pojęciem szerszym niż wzrost gospodarczy jest rozwój gospodarczy (społeczno‑gospodarczy), ponieważ jest następstwem wzrostu gospodarczego. Obejmuje bowiem zmiany jakościowe i strukturalne w gospodarce. Charakteryzuje zatem nie tylko wzrost produkcji dóbr i usług, ale także zwiększanie poziomu zamożności społeczeństwa i poprawę jakości życia ludności. W związku z tym do określenia poziomu rozwoju społeczno‑gospodarczego stosuje się szereg mierników społeczno‑ekonomicznych.
Podział mierników społeczno‑ekonomicznych
Istnieje wiele mierników społeczno‑ekonomicznych. Wśród nich można wyróżnić m.in.: mierniki ekonomiczne, gospodarcze, demograficzne i społeczne. Dzięki nim możemy scharakteryzować dokładnie poszczególne płaszczyzny działalności państwa, jednak nie jesteśmy w stanie ocenić jego ogólnego poziomu rozwoju społeczno‑gospodarczego. Przykłady takich mierników zostały przedstawione poniżej.
Produkt krajowy brutto
Jest to jeden z podstawowych mierników ekonomicznych. Wskaźniki z nim związane określają poziom wzrostu gospodarczego kraju, regionu itd., ponieważ dotyczą one płaszczyzny ilościowej. Produkt krajowy brutto (PKB, ang. gross domestic product, GPD) jest to wytworzona w ciągu roku w danym kraju (bądź regionie), zarówno przed podmioty krajowe, jak i zagraniczne, wartość dóbr i usług finalnych (pozostających po odliczeniu zużycia pośredniego). Liczony jest on w cenach rynkowych (bieżących)cenach rynkowych (bieżących) i przedstawiany na całym świecie (w celu ujednolicenia i porównywalności) w dolarach amerykańskich (USD).
Z produktem krajowym brutto związanych jest kilka wskaźników, na przykład:
udział krajów w światowym PKB,
PKB na jednego mieszkańca,
PKB na jednego mieszkańca według parytetu siły nabywczej,
PNB na jednego mieszkańca,
udział poszczególnych sektorów gospodarki w tworzeniu PKB.
Większość z nich została omówiona w tym materiale, natomiast ostatniemu z nich poświęcono materiały „Struktura PKB państw o różnych poziomach rozwoju gospodarczego” oraz „Struktura PKB Polski na tle innych krajów”.
Udział krajów w światowym PKB
Największy udział w światowym PKB mają kraje rozwinięte gospodarczo oraz dynamicznie się rozwijające (zasobne w surowce i o dużej liczbie ludności). Pierwszą światową gospodarką są Stany Zjednoczone. Na drugim miejscu są Chiny, a na trzecim Japonia.
Przeanalizuj dane zawarte w poniższej tabeli, a następnie oceń rolę krajów Unii Europejskiej w kształtowaniu światowego PKB.
świat: 85,804 bln USD | ||
|---|---|---|
1 | USA | 23,9% |
- | Unia Europejska | 21,9% |
2 | Chiny | 15,9% |
3 | Japonia | 5,8% |
4 | Niemcy | 4,7% |
5 | Wielka Brytania | 3,3% |
6 | Francja | 3,2% |
7 | Indie | 3,2% |
8 | Włochy | 2,4% |
9 | Brazylia | 2,2% |
10 | Kanada | 2,0% |
... | ||
21 | Polska | 0,7% |
Indeks dolny Źródło danych: data.worldbank.org Indeks dolny koniecŹródło danych: data.worldbank.org
PKB na 1 mieszkańca
Kolejnym miernikiem ekonomicznym związanym z PKB jest jego wartość przypadająca na jednego mieszkańca danego kraju (lub regionu). Umożliwia on porównanie poziomu zamożności mieszkańców krajów o różnej liczbie ludności.
Przeanalizuj poniższy wykres, a następnie wskaż na mapie pierwszą i ostatnią dziesiątkę krajów w rankingu PKB per capita w 2018 roku.
Zapoznaj się z opisem wykresu, a następnie opisz, gdzie leży pierwsza i ostatnia dziesiątka krajów w rankingu PKB per capita w 2018 roku.
Poniższa mapa przedstawia państwa o różnym poziomie rozwoju gospodarczego na podstawie wartości PKB per capita. Przeanalizuj ją, a następnie wypisz w zeszycie grupy krajów należących do odpowiednich grup. Możesz je przedstawić w tabeli. Postaraj się nie używać nazw konkretnych krajów, lecz większych regionów, np. kraje Europy Zachodniej, kraje naftowe Półwyspu Arabskiego, Ameryka Łacińska itd. Ćwiczenie to ma zadanie ułatwić Ci zapamiętanie tej klasyfikacji.
Zapoznaj się z opisem mapy przedstawiającej państwa o różnym poziomie rozwoju gospodarczego na podstawie wartości PKB per capita. Następnie wypisz grupy krajów należących do odpowiednich grup. Możesz je przedstawić w tabeli. Postaraj się nie używać nazw konkretnych krajów, lecz większych regionów, np. kraje Europy Zachodniej, kraje naftowe Półwyspu Arabskiego, Ameryka Łacińska itd. Ćwiczenie to ma zadanie ułatwić Ci zapamiętanie tej klasyfikacji.
PKB według parytetu siły nabywczej na 1 mieszkańca
Często zdarza się, że w danym kraju za 1 USD można kupić więcej niż w innym. Parytet siły nabywczej (ang. purchasing power parity, PPP) uwzględnia siłę nabywczą waluty w danym kraju. Metoda ta lepiej oddaje względne nierówności w poziomie życia ludności, ponieważ porównuje ceny dóbr i usług w innych krajach wyrażonych w dolarach amerykańskich.
Przeanalizuj poniższy wykres, a następnie wskaż na mapie pierwszą i ostatnią dziesiątkę krajów w rankingu PKB per capita według parytetu siły nabywczej w 2018 roku. Porównaj je z rankingiem PKB per capita według cen rynkowych.
Zapoznaj się z opisem wykresu, a następnie opisz, gdzie leży pierwsza i ostatnia dziesiątka krajów w rankingu PKB per capita według parytetu siły nabywczej w 2018 roku. Porównaj je z rankingiem PKB per capita według cen rynkowych.
PNB na jednego mieszkańca według parytetu siły nabywczej
Produkt narodowy brutto wyraża sumę wartości wyprodukowanych towarów i świadczonych usług na terenie danego kraju oraz wartości dochodów uzyskanych przez podmioty zagraniczne w kraju i podmioty krajowe za granicą. W tym przypadku uwzględniono parytet siły nabywczej.
Przeanalizuj poniższy wykres, a następnie wskaż na mapie pierwszą i ostatnią dziesiątkę krajów w rankingu PNB per capita według parytetu siły nabywczej w 2018 roku. Porównaj je z rankingiem PKB per capita według cen rynkowych oraz uwzględniającym parytet siły nabywczej. Jakie wnioski Ci się nasuwają?
Zapoznaj się z opisem wykresu, a następnie opisz, gdzie leży pierwsza i ostatnia dziesiątka krajów w rankingu PNB per capita według parytetu siły nabywczej w 2018 roku. Porównaj je z rankingiem PKB per capita według cen rynkowych oraz uwzględniającym parytet siły nabywczej. Jakie wnioski Ci się nasuwają?
Inne wskaźniki
Należy mieć na uwadze, że nie wszystkie wskaźniki pomocne w opisie rozwoju społeczno‑ekonomicznego są w danym kraju spełnione na takim samym poziomie. Uzupełnieniem informacji o rozwoju społeczno‑gospodarczym są dane o zróżnicowaniu wewnątrz państw. Opisuje je współczynnik Giniego (wskaźnik nierówności społecznej). Przyjmuje on wartości od 0 do 100, przy czym wyższa wartość w danym kraju wskazuje na większe rozwarstwienie społeczne.
Przeanalizuj poniższy wykres i zapisz wniosek, jaki nasuwa Ci się podczas analizy wartości wskaźnika Giniego i poziomu rozwoju gospodarczego (np. na podstawie PKB per capita).
Zapoznaj się z opisem wykresu i zapisz wniosek, jaki nasuwa Ci się podczas analizy wartości wskaźnika Giniego i poziomu rozwoju gospodarczego (np. na podstawie PKB per capita).
Jak widać z powyższego wykresu, wskaźnik Giniego w pewnym stopniu nawiązuje do poziomu rozwoju gospodarczego państw. Mniejsze nierówności występują w krajach o wyższym poziomie rozwoju, a większe nierówności - w krajach o niższym poziomie rozwoju. Jednak istnieje wiele wyjątków od tej reguły.
Wyżej przedstawione wskaźniki miały charakter ilościowy. Oprócz nich, w celu analizy sytuacji społeczno‑ekonomicznej ludności, posługujemy się także wskaźnikami jakościowymi. Jednym z takich wskaźników jest zadowolenie z życia (ang. experienced well‑being).
Opiera się on na „czymś niemierzalnym”, w tym wypadku na subiektywnych opiniach ankietowanych. Wskaźnik ten przyjmuje wartości od 0 do 10. Im wyższa wartość, tym większe zadowolenie z życia.
Przeanalizuj poniższy wykres i zapisz wniosek, jaki nasuwa Ci się podczas analizy wartości wskaźnika zadowolenia z życia i poziomu rozwoju gospodarczego (np. na podstawie PKB per capita).
Zapoznaj się z opisem wykresu i zapisz wniosek, jaki nasuwa Ci się podczas analizy wartości wskaźnika zadowolenia z życia i poziomu rozwoju gospodarczego (np. na podstawie PKB per capita).
Jak widać z powyższego wykresu, wskaźnik zadowolenia z życia nie zawsze koresponduje z poziomem rozwoju gospodarczego. Wysokimi wartościami wskaźnika odznaczają się bowiem zarówno kraje europejskie, północnoamerykańskie, Australia, jak i kraje latynoamerykańskie, Tajlandia czy kraje naftowe Półwyspu Arabskiego. Indie natomiast, mimo średniego poziomu rozwoju gospodarczego, odznaczają się jednym z najniższych na świecie wskaźników zadowolenia z życia.
Słownik
cena, po której dobra i usługi sprzedawane są konsumentom
danina publiczna o charakterze podatku; akcyza jest pobierana zazwyczaj od przedsiębiorcy, który wlicza ją lub dolicza do ceny towarów i usług, przerzucając w ten sposób ciężar podatku na konsumenta; akcyzę nakłada się na artykuły powszechnego użytku i luksusowe; akcyzy znane były już w starożytności, rozpowszechniły się w czasach nowożytnych; akcyza jako odrębny podatek konsumpcyjny występuje w krajach wysoko rozwiniętych; w Polsce, w ramach reform gospodarczych, wprowadzona w 1993 r. wraz z podatkiem od towarów i usług (VAT)
Indeks dolny Źródło: Encyklopedia PWN Indeks dolny koniecŹródło: Encyklopedia PWN
specyficzny typ powszechnego (ogólnego) podatku obrotowego o charakterze pośrednim, obciążającego konsumpcję, ostatecznie ponoszony przez finalnego nabywcę towaru, konsumenta, w cenie zakupu
Indeks dolny Źródło: Encyklopedia PWN Indeks dolny koniecŹródło: Encyklopedia PWN