Choroby nowotworowe zaliczane są do chorób cywilizacyjnychchoroby cywilizacyjnechorób cywilizacyjnych, a na ich występowanie ma wpływ wiele czynników. Rocznie w wyniku tych schorzeń umiera na świecie ponad 8 mln osób. W Polsce nowotwory powodują blisko 100 tys. zgonów rocznie, stanowiąc główną przyczynę umieralności przed 65. rokiem życia. W większości przypadków nowotwory są diagnozowane w zaawansowanej fazie, co zmniejsza powodzenie leczenia.

W obrębie mikrośrodowiska guza można wyróżnić dwa rodzaje odpowiedzi układu odpornościowego. Odpowiedź przeciwnowotworowa zależy od możliwości rozpoznania komórek nowotworowych. Biorą w niej udział limfocyty cytotoksycznelimfocyty T cytotoksycznelimfocyty cytotoksyczne (Tc, ang. T cytotoxic), komórki NK (ang. natural killer) oraz komórki prezentujące antygen (APC, ang. antigen‑presenting cell). Wraz z rozwojem choroby wykształca się odpowiedź pronowotworowa, podczas której dochodzi do tzw. ucieczki immunologicznej nowotworu (immunoredagowania), w wyniku czego komórki układu odpornościowego nie zwalczają komórek nowotworowych, a nawet inicjują i promują ich rozwój oraz umożliwiają rozsiew.

Pierwszym etapem odpowiedzi układu odpornościowego przeciwko komórkom nowotworowym jest rozpoznanie ich antygenów przez komórki APC – przede wszystkim komórki dendrytycznekomórki dendrytycznekomórki dendrytyczne (DC, ang. dendritic cells) – oraz aktywacja komórek cytotoksycznychkomórki cytotoksycznekomórek cytotoksycznych. DC pobierają i transportują antygeny komórek nowotworowych do węzłów chłonnych. Komórki te muszą otrzymać sygnał aktywacyjny do dojrzewania, aby różnicowały się w kierunku promowania odporności, a nie tolerancji antygenów (większość immunogennych białek nowotworowych to autoantygenyautoantygenyautoantygeny). Następnie zróżnicowane DC prezentują antygeny limfocytom Tlimfocyty T, komórki Tlimfocytom T, w wyniku czego dochodzi do stymulacji limfocytów T pomocniczychlimfocyty T pomocniczelimfocytów T pomocniczych (Th, ang. T helper), pełniących rolę mediatorów w reakcji unieszkodliwiania zmian nowotworowych, oraz Tc, które są zdolne do niszczenia zmian przedinwazyjnychzmiana przedinwazyjnazmian przedinwazyjnych i inwazyjnychzmiana inwazyjnainwazyjnych.

Komórki APC

Limfocyty Tc powodują lizęlizalizę komórek nowotworowych lub wydzielają ziarna cytolityczneziarna cytolityczneziarna cytolityczne, powodując apoptozęapoptozaapoptozę komórek nowotworowych.

Komórki NK

Komórki NK rozpoznają prawidłowe komórki dzięki obecności cząsteczki głównego układu zgodności tkankowej (MHC) klasy I. Na powierzchni komórek zakażonych drobnoustrojami lub zmienionych nowotworowo nie występuje cząsteczka MHC I, będąca ligandemligandligandem dla receptora hamującego NK, natomiast obecny jest ligand receptora aktywującego. Związanie liganda do receptora aktywującego przy jednoczesnym braku przyłączenia MHC I do receptora hamującego prowadzi do aktywacji komórek NK, uwolnienia przez nie cząsteczek cytotoksycznych (magazynowanych wcześniej w cytoplazmie w postaci ziaren) i zabicia nieprawidłowych komórek.

Pomimo reakcji obronnej organizmu nowotwory wymykają się spod kontroli immunologicznej. Dysfunkcja układu odpornościowego w chorobie nowotworowej zależy od wielu czynników, np. immunomodulacji, zwiększonej liczby limfocytów Treglimfocyty T regulatorowelimfocytów Treg i innych.

Słownik