Alternatywa Davida Hume’a

Z wszystkich możliwych stwierdzeń jedne wydają się nam mniej prawdopodobne, inne bardziej, a jeszcze inne całkowicie pewne. „Warszawa leży nad Wisłą” albo „2 + 2 = 4” to przykłady takich stwierdzeń pewnych. „Odpowiednie szczepienie zabezpiecza przed zachorowaniem na grypę” – to przykład zdania, któremu przypisujemy duży stopień prawdopodobieństwa. Co jednak, jeśli mnie coś się wydaje bardzo prawdopodobne lub nawet pewne, ale mojemu rozmówcy już nie?

Pierwszym naszym odruchem jest zazwyczaj uzasadnienie bezpośrednieuzasadnienie bezpośrednieuzasadnienie bezpośrednie. Najbardziej adekwatne i skuteczne jest uzasadnienie bezpośrednie zewnętrzne w postaci obserwacji lub eksperymentu. Często jednak nie mamy możliwości ani powołać się na obserwację, ani przeprowadzić odpowiedniego eksperymentu. Wtedy sięgamy po wnioskowanie, czyli uzasadnienie pośrednieuzasadnienie pośrednieuzasadnienie pośrednie.

David Hume, wybitny szkocki filozof zaliczany do nurtu empirystycznegoempiryzmempirystycznego w filozofii, był pierwszym, który jasno stwierdził istnienie wyłącznie tych dwóch dróg uzasadniania. W jednym ze swoich najważniejszych dzieł, w Badaniach dotyczących rozumu ludzkiego konkluduje:

R5MYeoEJrSbAo1

Obraz przedstawia portret mężczyzny w średnim wieku. Jego twarz jest owalna, widać zarysowany drugi podbródek. Mężczyzna ma wyraziste brwi i jasne oczy. Ubrany jest w czerwony surdut z dużymi złotymi guzikami, spod którego wystaje koszula z koronką.

Przez fakty Hume rozumiał dane pochodzące z naszego doświadczenia zmysłowego. Powołując się na nie przedstawiamy uzasadnienie o charakterze bezpośrednim zewnętrznym. Natomiast przez idee Hume rozumiał nasz obraz świata wyrażający się w pojęciach i relacjach między nimi, powstały na podstawie doświadczenia zmysłowego. W ten sposób określenie „może” wyraża pewną zrodzoną z doświadczenia ideę, która, jeśli ją dobrze zrozumiem, pozwoli mi wykazać, czy poprawne jest użycie tego określenia w zdaniu trzy razy obok siebie. W tym celu nie muszę się odnosić do żadnego doświadczenia zmysłowego, wystarczy, że dobrze uchwycę i wyjaśnię znaczenie tej idei i następnie wydedukuję z niej poszukiwaną przeze mnie odpowiedź.

Słownik