Smog jest rodzajem zanieczyszczenia powietrza związanym z obecnością różnych substancji powstających w wyniku spalania stałych i ciekłych paliw, np. węgla, miału i mułu węglowego, drewna itp. Należą do nich pyły o różnej granulacji, gazy (np. dwutlenek siarki i tlenki azotu), niemetanowe lotne związki organiczne, wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (np. benzopiren) i wiele innych. Ich źródłem są przede wszystkim indywidualne paleniska domowe, piece, kotłownie i inne instalacje grzewcze, wyposażone w kotły niskiej klasy, ogrzewające domy jednorodzinne i wielorodzinne kamienice niepodłączone do sieci ciepłowniczej. Nic więc dziwnego, że smog powstaje głównie w miastach, gdzie dodatkowo duże nagromadzenie emitorów oraz gęsta, hamująca ruch powietrza i utrudniająca przewietrzanie zabudowa, stwarzają sprzyjające warunki jego występowaniu.

Drugim czynnikiem warunkującym powstawanie smogu jest pogoda wyżowa, z którą związana jest inwersja temperaturyinwersja temperaturyinwersja temperatury oraz bardzo mała prędkość wiatru lub cisza. W takich warunkach niezwykle utrudnione jest przewietrzanie i rozpraszanie zanieczyszczeń, tak więc masa zanieczyszczonego powietrza może zalegać przy powierzchni ziemi przez wiele dni. Jeżeli wystąpi przy tym mgła, ryzyko katastrofalnego smogu znacząco wzrasta. Nie bez przyczyny używany dziś powszechnie termin „smog” powstał z połączenia dwóch angielskich słów: smoke, czyli „dym”, oraz fog, czyli „mgła”, idealnie określając powstające wskutek zanieczyszczenia powietrza zjawisko.

W zależności od struktury zanieczyszczeń powietrza oraz uwarunkowań klimatycznych powstają różne rodzaje smogu – smog kwaśnysmog kwaśnysmog kwaśny, zwany też zimowym, siarkowym lub mgłą przemysłową, oraz fotochemicznysmog fotochemicznyfotochemiczny, nazywany też smogiem letnim lub utleniającym.

Smog, który wystąpił w Londynie w 1952 roku, był smogiem kwaśnym. Powstaje on w sytuacji, gdy w powietrzu atmosferycznym obecny jest dwutlenek siarki (SOIndeks dolny 2₂), tlenek węgla (CO), dwutlenek węgla (COIndeks dolny 2₂), dwutlenek azotu (NOIndeks dolny 2₂), pył zawieszony o średnicy mniejszej od 10 μmum, sadza, węglowodory i in. Cząsteczki dwutlenku siarki mają tendencję do łączenia się z mgłą, co prowadzi do powstania aerozolu kwasu siarkowego w powietrzu. Ten typ smogu jest powszechny w miastach strefy umiarkowanej, w chłodnym półroczu (od listopada do marca).

R15bX9AvoKIAv

Zdjęcie przedstawia gęstą zabudowę miejską. Nad miastem unosi się smog - przypomina mgłę. Niebo ma kolor szarożółty.

To właśnie smog kwaśny był przyczyną jednej z największych w historii katastrof ekologicznych wywołanych zanieczyszczeniem powietrza, która miała miejsce w Londynie w 1952 roku. Wtedy to, w pierwszych dniach grudnia, nastąpił raptowny spadek temperatury powietrza powodujący wzrost zużycia węgla do ogrzania domów. Zwiększyło to w sposób znaczący emisję pyłów i gazów, której poziom w Londynie był i tak już wysoki z powodu oddziaływania zakładów przemysłowych. Koncentracja dwutlenku siarki przekraczała wartość 3,5 mg/mIndeks górny 3³ powietrza. Wzrosła wilgotność powietrza i pojawiło się zamglenie, a jednocześnie utrzymująca się inwersja temperatury stworzyła niekorzystne warunki aerosanitarne. Splot tych czynników wywołał w dniach 5–9 grudnia 1952 roku katastrofalny wzrost stężenia zanieczyszczeń w powietrzu, który spowodował śmierć ponad 4 tysięcy mieszkańców Londynu w czasie zaledwie pięciu dni. Przyczyną zgonów była na ogół niewydolność płuc, niedotlenienie lub silne uszkodzenie układu oddechowego. 150 tysięcy londyńczyków trafiło do szpitali. W kolejnych tygodniach z powodu ostrej niewydolności oddechowej lub powikłań zmarło kolejne 8 tysięcy osób. Łączna liczba ofiar smogu szacowana jest dziś na około 12 tysięcy. Wydarzenie to przyczyniło się do uchwalenia w 1956 roku ustawy o czystości powietrza (Clean Air Act), która umożliwiła redukcję emisji pyłów i gazów w brytyjskich miastach.

RiDiNwOomzVB9

Wykres przedstawia trzy krzywe. Dotyczą dymu, dwutlenku siarki i zgonów. Między 6 a 9 grudnia 1952 roku gwałtownie wzrosło stężenie dymu, w tym dwutlenku siarki oraz liczba zgonów. Stężenie dymu wyniosło 7 grudnia 1600 mikrogramów na metr sześcienny. Dwutlenek siarki 8 grudnia wyniósł 700 ppb. W szczycie w dniach od 7 do 8 grudnia zmarło dziennie 900 osób. Od 10 do 15 grudnia dziennie umierało od 450 do 550 osób.

Słownik