Krótka historia felietonu

Felieton (fr. feuilleton; feuille - liść, kartka, arkusz) pojawił się już w XVIII w. na łamach francuskiego „Journal des Débats” i brytyjskiego „Spectatora”. Jako gatunek dziennikarski rozwijał się i kształtował wraz z rozwojem wysokonakładowej prasy w XIX wieku.

Początkowo nazwą tą określano dział pisma, w którym publikowane były powieści w odcinkach, nowele i opowiadania, artykuły na różne tematy. Teksty umieszczano na dole kolumny i wyodrębniano graficznie, np. odcinając je kreską. Z czasem uformował się odrębny gatunek o charakterystycznych cechach. Początkowo na określenie felietonu używano również terminów: „kartka”, „list”, „odcinek”. Odmianą felietonu była kronika.

Felieton jako gatunek

O charakterze felietonu decydują przede wszystkim: cykliczność ukazywania się, dowolność tematyki, aktualność, subiektywizm ujęcia. Autor felietonu posługuje się literackimi środkami ekspresji, np. metaforą, porównaniem, dygresjądygresjadygresją.

W felietonie zawierają się różne formy dziennikarskie i literackie – stosuje się w nim dowcip, można odnależć elementy satyrysatyrasatyry, ironiiironiaironii.

Gatunek ten pełni często funkcję perswazyjną, skierowany jest do szerokiego grona odbiorców, stąd jego lekkość, zwięzła forma oraz różnorodność tematyczna. Ponadto utrwala związek czytelnika z konkretnym tytułem - to właśnie od felietonu ulubionego autora zaczyna on lekturę czasopisma.

Cechy felietonu

Felietoniści i ich teksty

Bolesław Prus, autor publikowanych od 1874 roku na łamach „Kuriera Warszawskiego” czy „Nowin” felietonów, stał się z czasem klasykiem polskiej felietonistyki. Swoje zajęcie autor Lalki traktował bardzo poważnie, a za najważniejsze zadanie stawiał przed oczyma felietoniście (jako kronikarzowi codzienności) badanie aktualnej rzeczywistości i kształtowanie opinii publicznej.

Bolesław Prus radził.

• Obserwować życie i naturę.

• Gromadzić najrozmaitsze fakty.

• Układać je w kombinacje dające efekt komizmu, operować kontrastem, dowcipem, wzniosłością i lekkością.

• Czytywać arcydzieła literatury.

• Rzeczy przedstawiać historycznie i wyczerpująco.

• Nadążać za najwybitniejszymi potrzebami kraju.
  (Za: Józef Bachórz, Wstęp, [w:] Bolesław Prus, Kroniki, Wrocław 1994, s. XXV.)

Kroniki Prusa dotyczą spraw politycznych, społecznych i gospodarczych. Autor interesował się także sportem i kulturą. W tekstach wykorzystywał motywy krótkiej rozmowy (jak w reportażu), parodie wywiadów, dialogi, listy, raporty i sprawozdania cudzoziemców, ogłoszenia, slogany, pastiszepastiszpastisze.

Wśród polskich klasyków felietonistyki można również wymienić Tadeusza Boya Żeleńskiego (1874–1941), Antoniego Słonimskiego (1895–1976), Stefana Kisielewskiego (1911–1991), Jana Zbigniewa Słojewskiego (1934–2017), czy **Wisławę Szymborską **(1923–2012).

Lektury nadobowiązkowe Wisławy Szymborskiej drukowane były w „Życiu Literackim”, potem, w latach osiemdziesiątych, w krótko istniejącym miesięczniku „Pismo” i w „Odrze”. Poniższy felieton pochodzi z materiałów, które ukazywały się od kwietnia 1997 do czerwca 2002 roku na łamach „Gazety Wyborczej”.

Słownik