Piramida wieku i płci

Każda grupa osób czy mieszkańcy danego kraju posiadają określoną strukturę wieku i płci. Przykładowo w Polsce w 2018 roku mieszkało 38 411,1 tys. osób, w tym 18 581,9 tys. mężczyzn i 19 829,2 tys. kobiet. Oznacza to, że kobiety stanowiły 51,6% ludności Polski. W tym samym roku na terytorium Polski mieszkało 6 935,5 tys. osób w wieku przedprodukcyjnym, 23 269,7 tys. osób w wieku produkcyjnym i 8 205,9 tys. osób w wieku poprodukcyjnym. Oznacza to, że najstarsi mieszkańcy kraju stanowili 23,4%, a najmłodsi 18,1% społeczeństwa.

Struktura wieku i płci ludności jest zmienna w czasie i przestrzeni. Jest ona ściśle związana z poziomem rozwoju społeczno‑gospodarczego, ten natomiast determinuje liczbę urodzeń, liczbę zgonów i poziom migracji. Struktura płci wiąże się zaś ze strukturą zawodową. W miastach udział kobiet w liczbie ludności jest większy niż na obszarach wiejskich, a na obszarach, gdzie dominuje zatrudnienie w zawodach np. górniczych czy związanych z przemysłem, odsetek mężczyzn jest wyższy niż gdzie indziej. Na strukturę płci wpływają również działania wojenne angażujące przede wszystkim męską część społeczeństwa.

Strukturę wieku i płci można przedstawić także łącznie i pokazać udział osób w danym wieku wśród mężczyzn i wśród kobiet. Graficzna prezentacja omawianej struktury nazywana jest piramidą wieku i płcipiramida wieku i płcipiramidą wieku i płci.

RI64NLZEQ5jEs

Ilustracja przedstawia piramidę wieku ludności Polski w 2017 roku. Od narodzin do osiemnastego roku życia jest wiek przedprodukcyjny, w przypadku mężczyzn powyżej sześćdziesiątego piątego roku życia i w przypadku kobiet powyżej sześćdziesiątego roku życia zaznaczono wiek poprodukcyjny. Pomiędzy wiekiem przedprodukcyjnym i poprodukcyjnym jest wiek produkcyjny, czyli od osiemnastego roku życia do sześćdziesiątego roku życia przypadku kobiet i sześćdziesiątego piątego roku życia w przypadku mężczyzn. Piramida jest najszersza w przedziale wiekowym od 30 do 35 lat - około 320 000 dla kobiet i mężczyzn. Następnie jest stosunkowo szeroka około sześćdziesiątego roku życia. Na dole piramida rozpoczyna się od wartości około 200 000 urodzeń zarówno w przypadku chłopców, jak i dziewczyn. Niewielka nadwyżka liczby mężczyzn nad liczbą kobiet jest od zera do czterdziestego piątego roku życia, od pięćdziesiątego roku życia aż do końca piramidy jest znaczna nadwyżka liczby kobiet nad liczbą mężczyzn.

Jak skonstruowana jest piramida wieku i płci?

Piramida wieku i płci jest specyficznym rodzajem wykresu. Na osi poziomej zaznaczone są liczebności poszczególnych grup wiekowych lub ich wartości procentowe, a na osi pionowej (znajdującej się pośrodku wykresu) zaznaczony jest wiek ludności. Prawa część piramidy przedstawia zwykle liczebność kobiet, a lewa –  mężczyzn. Dzięki podziałowi prezentacji danych na kobiety i mężczyzn można dostrzec różnice w liczebności lub udziale procentowym obu płci w powiązaniu z wiekiem. I tak na przykładzie Polski widać przewagę liczebną mężczyzn nad kobietami w wieku 0–45 lat oraz przewagę liczebną kobiet nad mężczyznami powyżej 50. roku życia, a szczególnie po 75. roku życia. Interpretować można również kształt samej piramidy – jej szerokość, zmianę szerokości, występowanie wcięć i wybrzuszeń, które odzwierciedlają wyże i niże demograficzne.

Aby skonstruować piramidę wieku, należy najpierw zgromadzić dane statystyczne dotyczące liczby kobiet i mężczyzn w poszczególnych, jak najmniejszych przedziałach wiekowych, a jeśli jest to możliwe, to nawet dla poszczególnych lat życia. Wykres taki można przygotować także za pomocą programu Excel. Należy pamiętać, że jedna piramida wieku i płci prezentuje dane tylko dla jednego roku (momentu czasowego).

Słownik