Przeczytaj
Tkanka nabłonkowa
Nabłonki (łac. epithelium) oddzielają organizm od otaczającego środowiska, wyścielają narządy i jamy ciała, zapewniają wymianę gazową, a także ułatwiają odbiór informacji ze środowiska zewnętrznego. U kręgowców lądowych dodatkowo chronią przed utratą wody.
Wszystkie komórki tkanki nabłonkowej ściśle do siebie przylegają, tworząc zwarty układ. Utrzymywany jest on m.in. dzięki różnego rodzaju połączeniom międzykomórkowympołączeniom międzykomórkowym oraz błonie podstawnejbłonie podstawnej – substancji międzykomórkowej zlokalizowanej na granicy nabłonka i tkanki łącznej.
Budowa tkanki nabłonkowej
Komórki nabłonkowe są zdolne do podziałów, więc tkanka nabłonkowa posiada duże zdolności regeneracyjne. Komórki nabłonkowe nie są unaczynione, a substancje pokarmowe i tlen pobierają z leżących pod nimi tkanek (najczęściej jest to tkanka łączna) dzięki przepuszczalnej błonie podstawnej. Nabłonek może być wyspecjalizowany w jednej funkcji lub pełnić równocześnie kilka.
Funkcje nabłonków
U kręgowców tkanki nabłonkowe rozwijają się ze wszystkich typów listków zarodkowychlistków zarodkowych. Nabłonek jamy ustnej i odbytu powstaje z ektodermy, nabłonek wyścielający światło układu oddechowego i przewodu pokarmowego – z endodermy, a wyścielający naczynia krwionośne, jamy ciała oraz układ moczowo‑płciowy – z mezodermy.
Rodzaje tkanek nabłonkowych
Tkanka nabłonkowa może składać się tylko z jednej warstwy komórek (zarówno u bezkręgowców, jak i kręgowców) albo być wielowarstwowa (jedynie u kręgowców). Nabłonek jednowarstwowy występuje tam, gdzie zachodzi dyfuzja, wydzielanie lub wchłanianie substancji, nabłonek wielowarstwowy zaś – w miejscach wymagających ochrony.
Komórki budujące nabłonek mogą być płaskie o wielokątnym kształcie, sześcienne (kostkowe, brukowe) o wielokątnej podstawie – przypominające kształtem kostkę do gry, a także walcowate (cylindryczne) – przypominające słupki lub kolumny.
Budowa i lokalizacja różnych rodzajów nabłonków
Śródbłonek (endothelium) jest wysoce wyspecjalizowaną wyściółką naczyń krwionośnych i limfatycznych, utworzoną z jednej warstwy płaskich komórek nabłonka. W naczyniach krwionośnych komórki śródbłonka spoczywają na kolagenowej błonie podstawnej i są ściśle ułożone dzięki połączeniom zamykającym. Komórki śródbłonka naczyń chłonnych leżą na nieciągłej błonie podstawnej i mają znacznie luźniejszą strukturę. Dzięki temu naczynia limfatyczne są przepuszczalne nawet dla dużych cząsteczek chemicznych, w odróżnieniu od naczyń krwionośnych, które nie przepuszczają żadnych substancji.
Połączenia międzykomórkowe w tkankach zwierzęcych
Komórki wielokomórkowych organizmów zwierzęcych kontaktują się przez wyspecjalizowane obszary błony komórkowej, czyli połączenia międzykomórkowe. Tworzą one silne połączenia fizyczne pomiędzy błonami, co umożliwia komórkom wymianę substancji i informacji.
Typy połączeń międzykomórkowych w nabłonku zwierząt
Typy połączeń międzykomórkowych
Słownik
cienka warstwa substancji zewnątrzkomórkowej oddzielająca warstwę komórek nabłonkowych od tkanki łącznej; przytwierdza nabłonek do podłoża, ukierunkowuje migrację komórek nabłonkowych w procesach rozwoju i regeneracji, zapewnia transport substancji między nabłonkiem a tkankami pod nim leżącymi (dzięki temu możliwe jest jego odżywianie)
wewnątrzkomórkowy system białkowych struktur zapewniający przestrzenną i dynamiczną organizację cytoplazmy
składniki cytoszkieletu zbudowane z różnych białek, w nabłonku głównie z keratyn; zapewniają wytrzymałość mechaniczną połączeń międzykomórkowych
białko o strukturze włókienkowej należące do skleroprotein, występuje w dwóch formach: alfa‑keratyny (jej cząsteczki mają zwartą strukturę alfa‑helisy, tworząc nierozciągnięte włókienka) i beta‑keratyny (jej cząsteczki mają strukturę beta‑harmonijki, zbudowaną z rozciągniętych włókienek)
kompleks białkowy, który otacza kanał cytoplazmatyczny łączący dwie komórki; umożliwia przekazywanie informacji za pomocą np. jonów; występuje m.in. w synapsach elektrycznych
warstwy komórek pojawiające się we wczesnym rozwoju zarodkowym na etapie gastrulacji
połączenia występujące między komórkami, utworzone przez sąsiadujące błony komórkowe oraz białkowe struktury cytoplazmatyczne; zapewniają integralność tkanek i ich właściwe funkcjonowanie
miejsce styku zakończenia aksonu jednego neuronu z dendrytem lub ciałem innego neuronu bądź z komórką narządu wykonawczego (efektor); pośredniczy w przekazywaniu stanów czynnościowych