bg‑red

Umiejscowienie serca człowieka

RD3eiprINYiBK
Grafika przedstawia sylwetkę człowieka i umiejscowienie w jego ciele układu krwionośnego. Serce znajduje się w śródpiersiu, jest lekko odsunięte od jego centrum w lewą stronę. Wyglądem przypomina stożek, którego podstawa jest skierowana jest ku górze i w prawo, natomiast wierzchołek – ku dołowi i w lewo. Na prawo do góry od serca odchodzi oznaczona kolorem niebieskim szeroka i długa żyła główna centralna, rozchodząc się na prawo i lewo do kończyn górnych, szyi i głowy. Natomiast na prawo w dół schodzi szeroka, oznaczona kolorem niebieskim żyła główna dolna prowadząc do kończyn dolnych. Aorta, czyli główna tętnica (oznaczona kolorem czerwonym) ma swój początek w sercu, z którego odchodzi lekko w lewo i na dół, doprowadzając krew do kończyn dolnych. W śródpiersiu, wokół serca ukazana jest sieć niebieskich żył i czerwonych tętnic.
Serce człowieka znajduje się w jamie klatki piersiowej i jest oddzielone od innych narządów podwójną błoną zwaną osierdziem lub workiem osierdziowym.
Źródło: BruceBlaus, Wikimedia Commons, licencja: CC BY 3.0.
bg‑red

Budowa i działanie serca człowieka

R13VheESEdLnW1
Grafika przedstawia przekrój ludzkiego serca. Ma ono stożkowaty kształt, a jego podstawa jest skierowana ku górze i w prawo, natomiast wierzchołek – ku dołowi i w lewo. Serce można podzielić na dwie podobne do siebie połowy: prawą, gdzie krąży krew żylna i lewą, gdzie krąży krew tętnicza. Zaokrąglony łuk aorty oznaczony jest na przekroju kolorem czerwonym, to największa tętnica w ciele człowieka (ok. 28 mm średnicy), której trzy rozgałęzienia doprowadzają krew tętniczą do narządów i tkanek. Wyprowadza krew z lewej komory serca, jest od niej oddzielona zastawką półksiężycowatą aortalną. Żyła główna górna to szerokie, oznaczone na niebiesko naczynie, które zbiera krew z górnej (znajdującej się ponad przeponą) połowy ciała. Wyprowadzona jest na prawo od aorty. Krew z żył krążenia wielkiego (układowego) dopływa do prawego przedsionka serca przez zastawkę trójdzielną, z którego jest następnie wyrzucana do prawej komory serca, a stąd poprzez pień płucny do płuc. Żyła główna dolna zbiera krew z dolnej połowy ciała; uchodzi do prawego przedsionka serca. Pień płucny rozpoczyna się w ujściu prawej komory serca, oddzielony od niej zastawką półksiężycowatą płucną, następnie dzieli się na tętnicę płucną prawą i tętnicę płucną lewą, które kierują odtlenowaną krew do płuc. Żyły płucne to krótkie naczynia żylne, którymi płynie krew utlenowana z płuc do lewego przedsionka serca. Krew powraca do serca do jego lewego przedsionka przez żyły płucne. Następnie przepływa z lewego przedsionka serca przez zastawkę dwudzielną (mitralną) do lewej komory, a następnie do aorty. Oba przedsionki serca odpowiadają za nieprzerwany dopływ krwi żylnej do serca.
Budowa ludzkiego serca.
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
bg‑azure

Przedsionki i komory serca

SerceserceSerce podzielone jest na cztery jamy: dwa przedsionkiprzedsionekprzedsionki (prawy i lewy) oraz dwie komorykomorakomory (prawą i lewą). Przedsionki oddziela od siebie przegroda międzyprzedsionkowa, a komory – przegroda międzykomorowa.

bg‑azure

Naczynia doprowadzające krew do serca

Naczynia doprowadzające krew do serca uchodzą do przedsionków:

  • prawego – dwie żyłyżyłażyły główne (górna i dolna) transportujące krew zebraną z całego ciała, pozbawioną tlenukrew odtlenowanapozbawioną tlenu;

  • lewego – cztery żyły płucne transportujące krew bogatą w tlenkrew natleniona (utlenowana)bogatą w tlen z płuc: dwie żyły z płuca prawego i dwie z płuca lewego.

bg‑azure

Naczynia wyprowadzające krew z serca

Naczynia wyprowadzające krew z serca odchodzą z komór:

  • lewejtętnicatętnicatętnica główna zwana aortąaortaaortą;

  • prawej – pień płucny.

bg‑azure

Układ bodźcotwórczo‑przewodzący serca

Układ ten jest ośrodkiem stymulującym pracę serca, zbudowanym ze zmodyfikowanych włókien mięśniowych zdolnych do samoistnego samopobudzania się (niezależnego od pobudzenia układu nerwowego). Dzięki niemu możliwa jest rytmiczna praca serca.

R16Cx0UflBiGF1
Grafika przedstawia przekrój ludzkiego serca i układ przewodzący serca. Serce ma stożkowaty kształt, a jego podstawa jest skierowana ku górze i w prawo, natomiast wierzchołek – ku dołowi i w lewo. Budowa serca jest czterojamowa: znajdują się w nim dwa przedsionki i dwie komory. Węzeł zatokowo-przedsionkowy (SA) jest pierwszym ośrodkiem generowania impulsu, znajdującym się w ścianie prawego przedsionka serca. Ośrodek ten inicjuje impuls elektryczny i jest głównym rozrusznikiem serca. Węzeł przedsionkowo-komorowy (AV) jest drugorzędnym ośrodkiem, znajdującym się w ścianie między prawym przedsionkiem a prawą komorą. Impuls elektryczny przechodzi z jednego ośrodka do drugiego, ale pobudzenie obu węzłów nie zachodzi jednocześnie. Przerwa, która oddziela dotarcie impulsu, wynosi około 0,1 s. Fala depolaryzacyjna przemieszcza się pęczkami z bardzo dużą prędkością i rozchodzi po kolejnych strukturach serca. Pęczki służą synchronizacji pobudzenia. Skurcz komór wywołuje sygnał podążający przez pęczek Hisa (pęczka przedsionkowo-komorowego, z którego rozgałęziają się włókna Purkiniego. Od pęczka Hisa do lewej komory serca odchodzą prawa odnoga pęczka Hisa, wiązka tylna lewej odnogi pęczka Hisa oraz wiązka przednia lewej odnogi pęczka Hisa.
Układ przewodzący serca.
Źródło: Englishsquare Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
bg‑azure

Praca serca

Cykl pracy serca trwa ok. 0,83 s. Składają się na niego trzy fazy:

I faza – skurcz przedsionków

W tej fazie komory biernie się obkurczają, krew przepychana jest z przedsionków i całkowicie wypełnia komory. Zastawki przedsionkowo‑komorowe są otwarte, natomiast półksiężycowate – zamknięte. Faza ta trwa 0,11 s.

II faza – skurcz komór

Przedsionki rozkurczają się, a wypełnione krwią komory kurczą. W komorach wzrasta ciśnienie, co powoduje zamknięcie zastawek przedsionkowo‑komorowych (dwudzielnej i trójdzielnej) i otwarcie zastawek półksiężycowatych. Faza ta trwa 0,32 s.

III faza – rozkurcz serca

Przedsionki oraz komory rozkurczają się i napływa do nich krew. Zastawki przedsionkowo‑komorowe są otwarte, a półksiężycowate – zamknięte. Faza ta trwa 0,40 s.

Skurczom i rozkurczom komór i przedsionków towarzyszą zjawiska akustyczne słyszalne jako tony serca, czyli dźwięki wysłuchiwane na powierzchni klatki piersiowej za pomocą słuchawki lekarskiej.

bg‑azure

Krążenie wieńcowe

RAy07hhQaaT2B1
Na grafice przedstawiono schemat serca z zaznaczonymi naczyniami wchodzącymi w skład krążenia wieńcowego serca. Od aorty wychodzi prawa tętnica wieńcowa, która wraz ze swoimi odgałęzieniami okala prawą stronę serca oraz lewa tętnica wieńcowa, od której odchodzą dwie główne gałęzie: gałąź okalająca oraz gałąź międzykomorowa przednia. Obok gałęzi międzykomorowej przedniej biegnie żyła wielka serca również posiadająca liczne odgałęzienia.
Krążenie wieńcowe serca.
Źródło: Servier Medical Art HEART VASCULARIZATION, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.

Za zaopatrywanie serca w tlen i substancje odżywcze oraz odprowadzanie COIndeks dolny 2 i produktów ubocznych metabolizmu odpowiadają naczynia wieńcowe.

W ich skład wchodzą:

  • tętnice wieńcowe, które odchodzą od początkowego odcinka aorty;

  • żyły wieńcowe, które uchodzą do prawego przedsionka serca.

bg‑azure

Zastawki

Pomiędzy przedsionkiem a komorą znajduje się zawór przedsionkowo‑komorowy, zaopatrzony w utworzone z tkanki łącznej płatki i określany mianem zastawkizastawkazastawki. U ujścia prawego przedsionka do prawej komory znajduje się zastawka trójdzielna, zbudowana z trzech płatków, a między lewym przedsionkiem i lewą komorą leży dwupłatowa zastawka dwudzielna (mitralna).

Przy ujściu naczyń z komór również umiejscowione są zastawki, zbudowane z trzech płatków przypominających swoim kształtem półksiężyce. Są to zastawki półksiężycowate. U podstawy aorty wychodzącej z lewej komory znajduje się zastawka półksiężycowata aortalna, a u wyjścia pnia płucnego z prawej komory – zastawka półksiężycowata płucna. Wszystkie cztery zastawki w sercu otwierają się i zamykają rytmicznie i wahadłowo tylko w jednym kierunku: do komór i do naczyń. W ten sposób zapewniają jednokierunkowy przepływ krwi oraz zapobiegają jej cofaniu się do przedsionków i komór.

bg‑azure

Budowa ściany serca

Ściana serca zbudowana jest z trzech warstw: wsierdzia, śródsierdzia i nasierdzia.

R5pOeyOvIC0Ro
Wsierdzie Stanowi wewnętrzną warstwę serca wyścielającą od środka wszystkie jego jamy. Zbudowane jest z tkanki łącznej, zawierającej liczne włókna klejodajne i sprężyste oraz komórki mięśniowe gładkie., Śródsierdzie Najbardziej rozbudowana i najgrubsza warstwa serca. Tworzy je mięsień sercowy poprzecznie prążkowany, którego włókna łączą się z pasmami tkanki łącznej w charakterystycznie ułożone i poprzeplatane wiązki., Nasierdzie Tworzy warstwę przylegającą bezpośrednio do serca, zbudowaną z tkanki łącznej zawierającej liczne włókna sprężyste. W okolicy naczyń wychodzących z serca nasierdzie odgina się i przechodzi w osierdzie.
bg‑azure

Osierdzie

Osierdzie tworzy zamknięty worek otaczający serce. Między nasierdziem a ścianą worka osierdziowego znajduje się wolna przestrzeń wypełniona płynem surowiczym, który zmniejsza tarcie obu ścian podczas skurczów serca.

RGFsL1MOjcNkS
Obraz USG serca przedstawia: lewy przedsionek, (LA) lewą komorę (LV) oraz płyn pomiędzy blaszkami osierdzia (PE).
Źródło: Kalumet, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.

Słownik

aorta
aorta

(z greckiego: aeiro – dźwigam, unoszę w górę) - największa tętnica, odpowiedzialna za odprowadzanie utlenowanej krwi z lewej komory serca

komora
komora

jedna z czterech jam serca zaopatrzona w silnie umięśnione ściany, których skurcz wypycha krew do krwiobiegów – dużego (lewa komora) lub małego (prawa komora)

krew natleniona (utlenowana)
krew natleniona (utlenowana)

krew bogata w tlen, a uboga w dwutlenek węgla; cząsteczki hemoglobiny obecne w krwi łączą się z tlenem, w wyniku czego krew przyjmuje barwę jasnoczerwoną

krew odtlenowana
krew odtlenowana

krew uboga w tlen, a bogata w dwutlenek węgla; cząsteczki hemoglobiny obecne w krwi łączą się z dwutlenkiem węgla, w wyniku czego krew przyjmuje barwę ciemnoczerwoną

krążenie wielkie (układowe)
krążenie wielkie (układowe)

krążenie, którego celem jest doprowadzenie krwi natlenowanej do tkanek i komórek oraz odprowadzenie z nich dwutlenku węgla i produktów przemiany materii; rozpoczyna się w lewej komorze serca, następnie przebiega przez aortę, tętnice, naczynia włosowate, żyły, żyły główne i kończy się w prawym przedsionku serca

przedsionek
przedsionek

jedna z czterech jam serca, do której spływa krew z krwiobiegu dużego (prawy przedsionek) lub małego (lewy przedsionek)

serce
serce

główny narząd układu krwionośnego zbudowany z tkanki mięśniowej poprzecznie prążkowanej; działa jak pompa ssąco‑tłocząca i wymusza krążenie krwi w naczyniach krwionośnych

tętnica
tętnica

naczynie krwionośne transportujące krew (pod dużym ciśnieniem) od serca do tkanek

zastawka
zastawka

błoniasty fałd występujący w przegrodzie serca między przedsionkami i komorami oraz w żyłach i naczyniach limfatycznych; wymusza jednokierunkowy przepływ krwi w sercu i naczyniach krwionośnych

żyła
żyła

naczynie krwionośne zaopatrzone w zastawki; transportuje krew z komórek ciała do przedsionków serca