Organizacje międzynarodoweorganizacje międzynarodoweOrganizacje międzynarodowe dzielą się na dwie kategorie: organizacje międzynarodowe międzyrządowe (międzypaństwowe), których członkami są państwa, oraz organizacje międzynarodowe pozarządowe, gdzie członkami nie są państwa, lecz związki, instytucje, osoby prawne i fizyczne z różnych krajów. W trakcie tej lekcji skupimy się na różnych przykładach organizacji międzynarodowych o charakterze międzypaństwowym.

Organizacje międzynarodowe międzyrządowe (międzypaństwowe) to trwałe związki państwowe tworzone na podstawie umów międzynarodowych (zwanych też statutami lub konstytucjami) w celu osiągnięcia określonych w nich założeń. Organizacje międzynarodowe powstawały od drugiej połowy XIX w., a ich liczba stale wzrastała, zwłaszcza po II wojnie światowej. Wśród organizacji międzynarodowych międzyrządowych wyróżnia się: organizacje międzynarodowe o charakterze powszechnym (uniwersalnym) zmierzające do objęcia wszystkich państw (np. ONZ), a także organizacje międzynarodowe o charakterze regionalnym, które zrzeszają państwa regionu, części świata, ustroju lub kultury (Unia Afrykańska, Organizacja Państw Amerykańskich).

Funkcjonuje również podział na organizacje międzynarodowe o charakterze ogólnym, których działalność obejmuje różne dziedziny stosunków międzynarodowych, jak również organizacje międzynarodowe o charakterze specjalnym ograniczające się do określonych dziedzin (np. jednostki wyspecjalizowane ONZ). Są to organizacje międzynarodowe o charakterze powszechnym, działające w różnych dziedzinach (np. gospodarczej, społecznej, kulturalnej, oświatowej, zdrowia publicznego, transportu). Związane są z ONZ umowami określającymi zasady ich współpracy, a ich działalność koordynuje Rada Gospodarczo‑Społeczna ONZ. Należą do nich m.in. Międzynarodowa Organizacja Pracy (ILO), Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa (FAO), Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Oświaty, Nauki i Kultury (UNESCO), Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), Międzynarodowy Fundusz Walutowy (IMF), Międzynarodowa Organizacja Morska (IMO).

Szczególnym rodzajem organizacji międzynarodowych są organizacje o charakterze integracyjnym. Mają one znacznie szersze kompetencje w stosunku do państw członkowskich. Należą do nich przede wszystkim: Unia Europejska czy Europejska Wspólnota Energii Atomowej (EURATOM). Organizacje międzynarodowe działają poprzez organy: zgromadzenie, radę i sekretariat (biuro). Ich działalność opiera się na statutach, które nie mają charakteru umów międzynarodowych (np. Liga Stowarzyszeń Czerwonego Krzyża, Światowa Federacja Związków Zawodowych, Instytut Prawa Międzynarodowego, Międzynarodowa Helsińska Federacja Praw Człowieka). Niektóre z nich współpracują ściśle z organizacjami międzynarodowymi międzyrządowymi, mają przy nich tzw. status konsultacyjny. Polska w 2018 roku była aktywnym członkiem 350 organizacji międzynarodowych, na poczet których opłacała składki w wysokości 600 mln zł rocznie.

Organizacje polityczno‑militarne

Organizacja Narodów Zjednoczonych (ONZ) - główna siedziba znajduje się w Nowym Jorku (USA), Genewie (Szwajcaria), Wiedniu (Austria) i Nairobi (Kenia). Polska stała się członkiem od 24 października 1945 r. (jako jedno z państw założycielskich). Główne  cele i zadania ONZ:

• zapewnienie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa,

• rozwijanie przyjaznych stosunków między narodami,

• rozwiązywanie światowych problemów poprzez międzynarodową współpracę.

R1eF7YNDCo9J3

Ilustracja przedstawia flagę ONZ. Jest na niej kula ziemska pokryta siatką kartograficzną, na której znajdują się białe kontynenty. Kulę ziemską na dole po lewej i prawej stronie otaczają gałązki oliwne. Tło jest niebieskie.

Korzyści wynikające z członkostwa Polski w ONZ:

• gwarancja bezpieczeństwa i wsparcia podczas konfliktu,

• wpływ na międzynarodową politykę,

• inwestycje militarne na terenie kraju.

Organizacja Paktu Północnoatlantyckiego (North Atlantic Treaty Organization, NATO) - siedziba NATO znajduje się w Brukseli (Belgia). Polska przystąpiła do organizacji 12 marca 1999 r. Głównymi celami i zadaniami NATO są: zapewnienie pokoju, wolności i bezpieczeństwa wszystkim państwom członkowskim.

RPg2RXFAoDUlJ

Flaga NATO przedstawia różę kompasową, wskazującą cztery kierunki świata, otoczoną białym pierścieniem. Tło jest granatowe - symbolizuje Ocean Atlantycki oraz zgodę. Biały pierścień symbolizuje jedność, a róża kompasowa dążenie do zapewnienia bezpieczeństwa ze wszystkich stron.

Wraz z przystąpieniem do NATO Polska zyskała:

• gwarancję bezpieczeństwa,

• możliwość szkolenia wojsk w misjach NATO.

Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE)  - jest to organizacja międzynarodowa mająca na celu przeciwdziałanie powstawaniu konfliktów w Europie.

OBWE działa na rzecz bezpieczeństwa oraz współpracy w następujących dziedzinach:

• gospodarczo‑ekologicznych,

• ludzkich,

• polityczno‑wojskowych.

Rada Europy - jest najważniejszym organem unijnym decydującym o polityce zagranicznej, kierunkach rozwoju UE oraz jej poszerzaniu. Celem organu jest integracja państw członkowskich, ochrona praw człowieka, ochrona zdrowia, ochrona środowiska, ochrona spraw społecznych i gospodarczych.

Rada Państw Morza Bałtyckiego - jest to międzynarodowa organizacja mająca na celu zacieśnienie współpracy między krajami znajdującymi się wokół Morza Bałtyckiego.

Rada Państw Morza Bałtyckiego skupia się na następujących działaniach:

• bezpieczeństwo i stabilizacja regionu,

• regionalna tożsamość,

• zrównoważenie i rozwój regionu.

Trójkąt Weimarski (Komitet Wspierania Współpracy Francusko‑Niemiecko‑Polskiej) - jest to organizacja, która powstała w 1991 r. mająca na celu wsparcie Polski w odradzaniu się na arenie międzynarodowej po upadku komunizmu. Działania Trójkąta Weimarskiego polegają na organizowaniu szczytów i spotkań z przywódcami państw i ministrami.

Organizacje gospodarcze

Unia Europejska (UE) - siedziba znajduje się w takich miastach jak Bruksela (Belgia), Strasburg (Francja), Luksemburg (Luksemburg), Frankfurt (Niemcy). Polska przystąpiła do UE 1 maja 2004 r. Każde państwo będące członkiem Unii Europejskiej co pewien czas (przez pół roku) w z góry określonej kolejności przewodniczy posiedzeniom Rady Unii Europejskiej oraz reprezentuje ją na forum międzynarodowym. Okres ten nazywany jest prezydencją. Pierwsza prezydencja Polski przypadła w drugiej połowie 2011 r. Główne cele i zadania Unii Europejskiej:

• zacieśnianie współpracy gospodarczej,

• prowadzenie wspólnej polityki zagranicznej,

• zapewnienie pełnej swobody przepływu ludzi,

• wprowadzenie wspólnych norm prawnych i socjalnych,

• stała poprawa poziomu życia,

• wyrównanie rozwoju gospodarczego.

R2xQixR5RmwtQ

Flaga Unii Europejskiej przedstawia okrąg złożony z dwunastu złotych gwiazd pięcioramiennych umieszczonych na ciemnoniebieskim tle.

Członkostwo w Unii Europejskiej daje Polsce następujące korzyści:

• dzięki członkostwu UE kraj otrzymuje dodatkową gwarancję bezpieczeństwa podczas konfliktu,

• Polska jako jedno z 27 państw ma swój udział w tworzeniu polityki zagranicznej,

• likwidacja granic między państwami członkowskimi,

• wzrost rozwoju gospodarczego,

• rozwój infrastruktury technicznej,

• rozwój rolnictwa,

• dostęp do dużego rynku zbytu,

• ochrona wewnętrznego rynku UE przed towarami i usługami pochodzącymi spoza wspólnoty w postaci ceł.

Światowa Organizacja Handlu (WTO) - główna siedziba znajduje  się w Genewie (Szwajcaria). Polska została członkiem organizacji od stycznia 1995 r. (jako jedno z państw założycielskich). Główne cele i zadania organizacji:

• liberalizacja międzynarodowego handlu,

• prowadzenie polityki inwestycyjnej wspierającej handel,

• rozstrzyganie sporów związanych z międzynarodową wymianą handlową,

• dbałość o przestrzeganie praw własności intelektualnej.

R1enByH0u7JTl

Logo World Trade Organization to sześć łuków graficznych symbolizujących światowy handel z krajami członkowskimi. Łuki leżą jeden pod drugim, mają różne długości i kolory - czerwony, granatowy, zielony.

Korzyści wynikające z członkostwa Polski w WTO:

• zwiększenie dostępu do rynków handlu międzynarodowego,

• inwestycje handlowe,

• ochrona przedsiębiorców podczas sporów handlowych,

• zwiększenie ochrony praw intelektualnych.

Międzynarodowy Fundusz Walutowy (IMF) - główna siedziba znajduje się w Waszyngtonie (USA). Polski jest członkiem od 24 października 1945 r. (jako jedno z państw założycielskich). Główne cele i zadania funduszu:

• ustanawianie norm i wzorców działania w zakresie międzynarodowych stosunków finansowych,

• dostarczanie pomocy finansowej krajom członkowskim,

• prowadzenie usług konsultacyjnych dla państw mających problemy gospodarcze.

Korzyści wynikające z członkostwa Polski w IMF:

• dostęp do kredytów,

• możliwość konsultacji problemów gospodarczych (np. Plan Balcerowicza).

Współpraca transgraniczna - Zgodnie z definicją Europejskiej konwencji ramowej o współpracy transgranicznej między wspólnotami i władzami terytorialnymi, „współpracą transgraniczną jest każde wspólne działanie skierowane na umocnienie i rozwój dobrosąsiedzkich stosunków między wspólnotami i organami władzy znajdującymi się pod jurysdykcją dwóch lub kilku umawiających się stron, jak również zawarcie w tym celu koniecznych umów lub porozumień”.

Szczególną formą takiej współpracy są tzw. euroregiony, czyli stałe struktury obejmujące reprezentantów dwóch lub więcej państw położonych w swoim bliższym lub dalszym sąsiedztwie. Reprezentantami są pojedyncze samorządy, związki gmin lub władze lokalne jednostek administracyjnych usytuowanych w pobliżu granic państwowych. Prawną podstawą dla takiej współpracy są przede wszystkim dwa dokumenty opracowane w ramach działań Rady Europy i Unii Europejskiej:

• Europejska konwencja ramowa o współpracy przygranicznej między wspólnotami i władzami terytorialnymi,

• Europejska Karta Samorządu Terytorialnego.

Działalność unijnych euroregionów koordynuje Komitet Regionów Unii Europejskiej.

Korzyści wynikające z członkostwa Polski we współpracy transgranicznej:

• rozwijanie dobrosąsiedzkiej współpracy,

• przeciwdziałanie bezrobociu,

• usprawnienie ruchu granicznego,

• podnoszenie poziomu życia mieszkańców,

• integracja ludności,

• rozwój gospodarczy,

• dbanie o bogactwo zasobów przyrody i ochrona środowiska.

Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD, ang. Organization for Economic Cooperation and Development) - wspieranie państw członkowskich w osiągnięciu jak najwyższego poziomu wzrostu gospodarczego i stopy życiowej obywateli.

Głównymi zadaniami OECD jest:

• wspieranie gospodarki wewnętrznej państw,

• międzynarodowa polityka gospodarcza,

• wspieranie krajów biednych,

• walka z bezrobociem,

• przełamywanie barier w handlu międzynarodowym.

Grupa Wyszehradzka - jest to organizacja składająca się z czterech państw: Polski, Czech, Słowacji oraz Węgier. Ma na celu zacieśnianie współpracy między tymi krajami. Do głównych zadań Grupy Wyszehradzkiej należą:

• rozwijanie współpracy z zachodnimi krajami,

• współpraca w aspektach gospodarczych, społecznych i politycznych,

• promocja regionu państw członkowskich,

Współpraca na poziomie lokalnym - partnerstwo miast i gmin (ang. town‑twinning) - jest to współpraca polegająca na wymianie wspólnych praktyk, podczas współpracy dochodzi często do wymian szkolno‑studenckich oraz działań na rzecz gospodarki, kultury, edukacji, turystyki czy sportu. Omawiana współpraca ma na celu również pomoc podczas klęsk żywiołowych (np. podczas powodzi lub trzęsień ziemi). Przykładem miasta współpracującego jest Rotterdam, Brema oraz Gdańsk.

Słownik