Belgijski system partyjny

R132LENVtgEO3

Zdjęcie przedstawia mapę z konturem Belgii. Jej północna część to Flandria z okręgiem Brukseli. Cześć południowa to Walonia.

Współczesny belgijski system partyjny można zakwalifikować jako model rozbicia wielopartyjnego. Charakteryzuje go znaczna liczba ugrupowań politycznych uzyskujących mandaty parlamentarne. Wpływ na taką formę systemu partyjnego ma federalny charakter państwa i pojawienie się po II wojnie światowej partii regionalnych o charakterze nacjonalistycznym. Powstawały one zarówno we Flandrii, jak i w Walonii. Kolejnym etapem kształtowania się współczesnego systemu partyjnego Belgii były podziały narodowościowe w ramach dotychczasowych partii ogólnokrajowych. Zmiany te nastąpiły w partiach chadeckich, socjalistycznych i liberalnych. W rezultacie trzy partie, różniące się doktrynalnie w kwestiach społeczno‑gospodarczych, przekształciły się w sześć partii. Te z kolei poszerzyły swoje programy o ochronę praw Flamandów lub Walonów. W latach 70. na belgijskiej scenie politycznej pojawiły się kolejne ugrupowania o różnej trwałości i odmiennej pozycji w systemie. Były to np. partie ekologiczne, związane z odrębnymi grupami narodowościowymi. Pod koniec lat 70. powstał również skrajnie prawicowy Blok Flamandzki.

Specyfiką belgijskiego systemu partyjnego są ugrupowania o różnym profilu politycznym. Poza tradycyjnym podziałem na prawicę i lewicę podstawowe znaczenie dla kształtowania się systemu partyjnego w Belgii ma rozłam narodowościowy, wiążący się ze wzrostem akcentowania przez Flamandów i Walonów odrębności etnicznych. Podziały narodowe pogłębiane były zróżnicowaniem poziomu rozwoju gospodarczego obu części federacji belgijskiej. W konsekwencji podziału partyjnego powstały koalicje rządowekoalicja rządowakoalicje rządowe, które łączyły ugrupowania flamandzkie i walońskie, a także reprezentowały różne rodziny partii politycznych. Skutkiem tych rozwiązań była krótkotrwałość gabinetów. Do dziś trwa podobna sytuacja, czyli rozdrobnienie systemu partyjnego Belgii. Charakterystyczne jest również podobne poparcie wyborców dla różnych ugrupowań politycznych oraz porównywalna liczba uzyskiwanych przez kilka partii mandatów parlamentarnych. W konsekwencji trudno stworzyć stabilny rząd federalny. Coraz częściej możemy zaobserwować sytuację długotrwałego braku rządu federalnego lub rządów mniejszościowychrząd mniejszościowyrządów mniejszościowych, co spowodowane jest trudnościami w rozmowach koalicyjnych. Przykładem może być sytuacja po wyborach w 2011 roku, kiedy rząd federalny powstał 535 dni po ich przeprowadzeniu. Od 2019 r. w Izbie Reprezentantów (niższej izbie parlamentu federalnego Belgii) zasiadają przedstawiciele następujących partii:

• Nowy Sojusz Flamandzki (N‑VA);

• Interes Flamandzki (VB);

• Partia Socjalistyczna (Walonia) (PS);

• Chrześcijańscy Demokraci i Flamandowie (CD&V);

• Robotnicza Partia Belgii (PTB/PvdA);

• Flamandzcy Liberałowie i Demokraci (Open VLD);

• Ruch Reformatorski (MR);

• Partia Socjalistyczna (Flandria) (sp.a);

• Ecolo;

• Groen;

• Centrum Demokratyczno‑Humanistyczne (CDH);

• Démocrate Fédéraliste Indépendant (DéFI).

System partyjny Hiszpanii

RCS7nG0VkpOhh

Mapa przedstawia Półwysep Iberyjski. Jest na nim zaznaczony podział administracyjny Hiszpanii i wspólnoty autonomiczne: Galicja, Asturia, Kantabria, Kraj Basków, Nawarra, Aragonia, Katalonia, Kastylia‑León, La Rioja, Estremadura, Madryt, Kastylia‑La Mancha, Walencja, Murcja, Andaluzja. Na mapie wskazana jest także Portugalia.

Po wyborach w listopadzie 2019 r. najważniejsze partie na scenie politycznej Hiszpanii to:

• Hiszpańska Socjalistyczna Partia Robotnicza (PSOE) – należy do głównego nurtu europejskiej socjaldemokracji;

• Partia Ludowa (PP) – ugrupowanie umiarkowanie konserwatywne, nawiązujące również do doktryny liberalizmu i chrześcijańskiej demokracji;

• Obywatele – Partia Obywatelska (Ciudadanos) – oficjalną doktryną programową partii jest postępowy liberalizm;

• Zjednoczeni Możemy (Unidas Podemos) –  koalicja lewicowych partii politycznych;

• VOX – partia radykalnej prawicy.

Poza partiami ogólnopaństwowymi w hiszpańskich wspólnotach autonomicznych funkcjonują również partie narodowe i regionalne. Większość z nich na poziomie ogólnokrajowym ma znaczenie regionalne.

System partyjny Austrii

RfRKwQcQJCpcG

Mapa przedstawia podział administracyjny Austrii. Na jej obszarze wyodrębnione są kraje związkowe: Vorarlberg, Tyrol, Salzburg, Karyntia, Styria, Górna Austria, Dolna Austria i w jej obrębie wydzielony Wiedeń, Styria, Burgenland.

Współczesny system partyjny w Austrii ukształtował się w dwóch etapach. Pierwszy etap to czas od 1918 roku, czyli od upadku monarchii austro‑węgierskiej do Anschlussu w 1938 roku. Druga faza jego kształtowania zaczęła się w 1945 roku, a zmiany trwają do dziś. W okresie międzywojennym najważniejsze partie polityczne w Austrii to Socjalistyczna Partia Austrii i Partia Chrześcijańsko‑Społeczna. Pozostałe były kontrolowane ideologicznie przez Związek Niemieckich Narodowców, czyli zwolenników Anschlussu. Działania partii w tej formie zakończyły się wraz z włączeniem Austrii do Rzeszy w 1938 r., kiedy stała się ona częścią NSDAP. W listopadzie 1945 roku zostały przeprowadzone wybory do Rady Narodowej. Wyniki tych wyborów doprowadziły do odbudowy głównych partii z okresu dwudziestolecia międzywojennego. Mandaty parlamentarne zostały podzielone pomiędzy Socjalistyczną Partię Austrii i Austriacką Partię Ludową, które uzyskały ponad 90% głosów. Spowodowało to ukształtowanie się systemu dwupartyjnego. Trzecią siłą stała się Komunistyczna Partia Austrii, ale zdobyła tylko cztery mandaty parlamentarne. W 1955 roku pojawiła się na scenie politycznej Partia Wolności. Równocześnie rywalizacyjny model systemu partyjnego sprzed II wojny światowej, polegający na wzajemnym zwalczaniu się chadeków i socjalistów, zmienił się na model konsensualny, polegający na współpracy, który dawał możliwość utworzenia tzw. „wielkiej koalicji”.

Na przełomie lat 70. i 80. austriacki system partyjny ewoluował w stronę systemu dwuipółpartyjnego. Dwóm dużym partiom, socjalistycznej i chadeckiej, towarzyszyła mała Partia Wolności, która stała się „języczkiem u wagi” i mogła decydować o koalicji rządowej. Radykalizacja Partii Ludowej spowodowała jednak rozbicie kształtującego się układu. W latach 90. w skład austriackiego systemu partyjnego wchodziły dwie duże partie: Socjalistyczna Partia Austrii i Austriacka Partia Ludowa, a także mniejsze i pozostające w opozycji wobec rządzącej „wielkiej koalicji” Partia Wolności i Zielona Alternatywa, partia ekologiczna, która w Radzie Narodowej pojawiła się w 1983 roku. Sytuacje wewnętrzne w obu partiach doprowadziły do kryzysu i rozpadu „wielkiej koalicji”. Było to przyczyną przebudowy austriackiej sceny politycznej i powstania systemu partyjnego z przewagą partii prawicowych. W połowie pierwszej dekady XXI w. rozpoczął się proces stopniowego „odmrażania” austriackiego systemu partyjnego. Wielkie partie zaczęły stopniowo tracić dominację. Począwszy od 2006 r., w pięciu kolejnych elekcjach reprezentację parlamentarną uzyskały cztery nowe ugrupowania. Był to radykalnie prawicowy Związek dla Przyszłości Austrii w latach 2006 i 2008, liberalna Nowa Austria od 2013 roku, założony przez biznesmena Franka Stronacha populistyczny Team Stronach für Österreich w 2013 roku, czy wreszcie wywodząca się z ruchu Zielonych Liste Pilz w 2017 roku. Wymienione inicjatywy polityczne nie utrwaliły swojej pozycji na austriackiej scenie politycznej (po ostatnich wyborach w parlamencie pozostała jedynie Nowa Austria), jednak ich pojawienie się świadczyło o tym, że oferta „starych” partii nie zadowala w pełni austriackich wyborców. Powodem, oprócz kryzysu gospodarczego, mogła być niekończąca się seria skandali korupcyjnych, w które zamieszani byli politycy największych partii austriackich. Austriackie partie polityczne działają na podstawie ustawy o zadaniach, finansowaniu i kampanii wyborczej, dlatego pluralizm jest podstawą funkcjonowania demokracji w Austrii. Obecna sytuacja może świadczyć o głębokiej przebudowie austriackiego systemu politycznego w kierunku wielopartyjności. Kolejne wybory 2019 roku wydają się potwierdzać tę tendencję. Wskazują na rozdrobnienie parlamentu i trudności w budowaniu koalicji rządzącej.

System partyjny Czech

RC88DYDW2FMQn

Mapa przedstawia podział administracyjny Czech. Na jej obszarze wyodrębnione są kraje samorządowe (karlowarski, ustecki, liberecki, hradecki, pilzneński, środkowoczeski, pardubicki. Ołomuniecki, morawsko‑śląski, zliński, południowomorawski, Wysoczyzna, południowoczeski oraz miasto wydzielone Praga.

System partyjny Czech zaczął się kształtować w wyniku tzw. aksamitnej rewolucji, czyli zmiany ustrojowej, która rozpoczęła się w listopadzie 1989 roku. Wprawdzie wówczas Czechy były częścią federacji czechosłowackiej, ale systemy partyjne obu państw, które usamodzielniły się w 1993 roku, od początku powstawały oddzielnie. W początkowym okresie system partyjny Czech można określić mianem zatomizowanego. Polaryzacjapolaryzacja sceny politycznejPolaryzacja istniała wyłącznie pomiędzy partią komunistyczną, która była izolowana i resztą opozycji. W pierwszych demokratycznych wyborach do parlamentu dostały się tylko cztery partie polityczne, co mogło stać się podstawą tworzenia wielopartyjnego systemu. Do roku 2013 ukształtował się dość stabilny system partyjnystabilność systemu partyjnegostabilny system partyjny z wyraźną dominacją dwóch partii politycznych: Czeskiej Partii Socjaldemokratycznej i prawicowej Obywatelskiej Partii Demokratycznej. Istotną siłą w parlamencie była tradycyjnie Komunistyczna Partia Czech i Moraw, która w czterech kolejnych wyborach zajęła trzecie miejsce pod względem liczby zdobytych mandatów (w 2010 r. czwarte, zachowując jednak liczbę miejsc w Izbie). Partię tę izolowano jednak na scenie politycznej i nie brano jej pod uwagę w rozmowach koalicyjnych. System ten uzupełniała obecność dwóch (w 1996 r. wyjątkowo trzech) mniejszych partii. Wybory z 2017 roku zepchnęły obie partie lewicowe, Czeską Partię Socjaldemokratyczną i Komunistyczną Partię Czech i Moraw, na odległe pozycje, a Obywatelska Partia Demokratyczna zanotowała drugi najgorszy wynik w swojej historii. Mandaty zdobyło aż dziewięć partii (w tym trzy nowe, niemające dotąd swoich przedstawicieli w parlamencie), co stworzyło najbardziej rozdrobnioną Izbę od wyborów w 1996 roku. Zwycięzcą wyborów była populistyczna partia ANO, założona przez biznesmena Andrieja Babisa. Na skutek decyzji wyborczych obywateli Czech system wyborczy tego państwa stał się jednym z najbardziej niestabilnych w Europie Środkowej. Partie, które odniosły sukces w wyborach w 2017 roku, nie mają określonego charakteru ideowego i trudno je umieścić na klasycznej osi prawica – lewica. Są to partie populistyczne, które wskazują na konieczność zwiększenia transparentności życia publicznego i walkę z korupcją. Brak klarownych ram ideologicznych pomaga w reagowaniu na aktualne problemy i pozwala wprowadzać zmiany programowe na podstawie wyników sondaży.

System partyjny Węgier

ReKKkm4mreYdS

Mapa przedstawia podział administracyjny Węgier. Na ich obszarze wyodrębnione są obszary: zachodni kraj zadunajski, środkowy kraj zadunajski, środkowe Węgry, północne Węgry, północna Wielka Nizina, południowa Wielka Nizina, południowy kraj zadunajski.

Podobnie jak w większości państw postsowieckich, system partyjny Węgier zaczął kształtować się w 1989 roku. Już wówczas partie polityczne zaczęły odgrywać rolę głównych aktorów węgierskiego życia politycznego. Szybkiemu wzrostowi znaczenia partii w systemie politycznym nie towarzyszyło zakorzenienie ich w społeczeństwie. Na Węgrzech utrzymuje się stosunkowo niska liczba partii, choć od początku stały się one głównym kreatorem elit politycznych. Niemal od momentu swojego powstania węgierski system partyjny wykazywał się dużą stabilnością. W XX wieku do parlamentu wchodziło sześć wciąż tych samych partii politycznych. Po wyborach w 2002 roku weszły tylko cztery partie, ale w dalszym ciągu system można było określić jako wielopartyjny. Prawie wszystkie ugrupowania, funkcjonujące na przełomie wieków w węgierskim systemie partyjnym, powstały w 1989 roku. W początkowym okresie kształtowania się węgierskiego systemu partyjnego istniały trzy typy ugrupowań:

Partie, które próbowały reaktywować tradycję, nie utrzymały się na scenie politycznej Węgier. Ich wspólną cechą były konflikty wewnętrzne wynikające często z prób autorytarnego kierowania partią, a spory te często znajdowały finał na sali sądowej. Spośród partii założonych po 1989 roku pewne sukcesy odnosiły tylko te, które powstały w wyniku secesji, ale również one miały problemy z trwałością i wprowadzaniem swoich przedstawicieli do parlamentu. W konsekwencji tych sporów zaczął kształtować się dwubiegunowy (dwublokowy) system partyjny. Linia podziału biegła wzdłuż linii prawica – lewica. Sytuacja zmieniła się po wyborach w 2006 roku, kiedy ówczesny premier przyznał, że sytuacja gospodarcza państwa jest dużo gorsza, niż było to przedstawiane w kampanii wyborczej. Nagranie wyciekło i doprowadziło to do protestów społecznych, których skutkiem był upadek koalicji i przesunięcie poparcia społecznego na partie prawicowe, w tym uznawany za partię skrajną Jobbik. Te tendencje potwierdziły wybory do Parlamentu Europejskiego z 2009 roku, gdzie przewagę uzyskały partie prawicowe Fidesz i Jobbik. Zmiany na scenie politycznej Węgier umocniły się w wyborach parlamentarnych w 2010 roku. Fidesz w tych wyborach uzyskał rekordowy wynik, uzyskując większość konstytucyjną. Od tych wyborów Fidesz i jego lider Victor Orban umacniają swoją pozycję polityczną, a sama partia stała się hegemonicznasystem partii hegemonicznejhegemoniczna.

Słownik