Mimo pełnego oddzielenia prawej i lewej części serca oraz różnych rodzajów pompowanej przez nie krwi serce jest całością pod względem czynnościowym. Skurcze i rozkurcze obydwu części zachodzą równocześnie. Objętość wyrzutowa sercaobjętość wyrzutowa sercaObjętość wyrzutowa serca to objętość krwi tłoczonej do tętnic w czasie jednego cyklu pracy serca. U dorosłego mężczyzny objętość ta wynosi w przybliżeniu od 70 do 80 ml.

Objętość krwi wypchniętą w czasie jednej minuty nazywamy pojemnością minutową sercapojemność (objętość) minutowa sercapojemnością minutową serca (objętość wyrzutowa × liczba skurczów serca na minutę – ok. 70). W ciągu minuty serce wyrzuca ok. 6 litrów krwi, w ciągu doby ok. 400 litrów, a w ciągu przeciętnego życia – ok. 250 mln litrów.

Pojemność minutowa serca może ulegać zmianom. Wzrasta przy wykonywaniu intensywnej pracy lub ćwiczeń fizycznych, w stanach emocjonalnych, przy wysokiej temperaturze otoczenia, po posiłku czy też po wypiciu filiżanki kawy. Wynika to ze zwiększonego zapotrzebowania intensywnie kurczących się mięśni na krew niosącą tlen.

Objętość wyrzutowa i pojemność minutowa serca mogą się również zmniejszać. Dzieje się tak np. w przebiegu niewydolności serca, w której zaburzona zostaje kurczliwość tego narządu. Jednym z badań pomocniczych w diagnozie tej choroby jest elektrokardiografia (EKG), które pozwala na zaobserwowanie cech niedokrwienia mięśnia sercowego. Kurczliwość serca może też zostać zaburzona w wyniku nadciśnienia tętniczego czy zawału.

Wprawianie krwi w ruch nie jest jedynym zadaniem serca. Narząd ten musi ponadto nadać krwi takie ciśnienie, by mogła dopłynąć do wszystkich, nawet najbardziej oddalonych od niego tkanek organizmu, a następnie wrócić. I choć w podtrzymywaniu fali ciśnienia uczestniczą elastyczne ściany naczyń krwionośnych, to i tak jego źródłem pozostaje serce.

Takie rytmiczne odkształcanie się ścian tętnic wywołane skurczami (wzrost ciśnienia) i rozkurczami serca (spadek ciśnienia) nazywamy tętnemtętnotętnem. Jeżeli główny rozrusznik serca ulega depolaryzacji około 70 razy na minutę, to tyle samo lekkich uderzeń w ciągu minuty odczujemy, uciskając palcami wewnętrzną powierzchnię nadgarstka (w tych miejscach tętnice są łatwo wyczuwalne). Pomiar tętna jest więc łatwą metodą skontrolowania częstości i rytmiczności uderzeń serca.

Aby dokonać pomiaru ciśnienia tętniczego krwi metodą Korotkowa, należy założyć mankiet ciśnieniomierza od 2 do 3 cm powyżej zgięcia łokciowego. Następnie przykłada się stetoskop w dole łokciowym lub powyżej tętnicy ramiennej i napompowuje mankiet. W dalszej kolejności powoli zwalnia się zawór powietrza w ciśnieniomierzu i nasłuchuje pierwszego oraz ostatniego wyraźnego tonu odpowiadającego uderzeniu serca. Należy odczytać wartość ciśnienia, przy której wystąpiły oba tony.

RQKC0dRBvByVc

Na zdjęciu przedstawiony jest pomiar ciśnienia u kobiety. Na jej przedramieniu owinięty jest mankiet, od którego odchodzą gumowe przewody. Łączą one mankiet ze słupkiem przymocowanym do podziałki, znajdującym się w skrzynce, ukazującym poziom ciśnienia. Do przegubu ręki kobiety przyłożona jest głowica stetoskopu.

Wynik pomiaru ciśnienia tętniczego krwi wykonanego za pomocą sfigmomanometrusfigmomanometrsfigmomanometru składa się z dwóch liczb. Pierwsza to tak zwane ciśnienie skurczowe, które mierzone na tętnicy ramiennej wynosi u zdrowego, młodego człowieka około 120 mm Hg. Druga to ciśnienie rozkurczowe – o prawidłowej wartości około 80 mm Hg. Liczby te podaje się w postaci ułamka, np. 120/80. Ciśnienie skurczowe to ciśnienie, jakie krew wywiera na ściany tętnic podczas skurczu serca. Ciśnienie rozkurczowe to ciśnienie, jakie krew wywiera na ściany tętnic w fazie rozkurczu serca. Pomiar ciśnienia tętniczego krwi jest jednym z podstawowych badań układu krążenia. Osoby po osiągnięciu wieku dojrzałego należy regularnie poddawać temu badaniu w ramach profilaktyki chorób sercowo‑naczyniowych. Nadciśnienie tętnicze wiąże się z ryzykiem wystąpienia niewydolności nerek, zaburzeń funkcjonowania siatkówki oka, przerostu lewej komory i niewydolności serca, a nawet uszkodzenia serca i mózgu.

Słownik