Ze względu na swoje znaczenie dla organizmu centralny układ nerwowy zaopatrzony jest w specjalne bariery chroniące go przed czynnikami uszkadzającymi. Są nimi, patrząc od zewnątrz, struktury kostne głowy osłaniające mózgowie, kręgosłup zabezpieczający rdzeń kręgowy i trzy opony mózgowo‑rdzeniowe, których zadaniem jest izolacja CUN oraz zapewnienie ochrony mechanicznej. Dodatkową ochronę od wewnątrz zapewniają płyn mózgowo‑rdzeniowy i bariera krew–mózg.

Za zabezpieczenie mózgowia i rdzenia kręgowego od zewnątrz odpowiadają twarde elementy kostne: kości czaszki (mózgoczaszki) oraz kanał rdzenia kręgowego (kanał kręgowy).

Kanał kręgowy ma kształt rury. Tworzą go otwory kręgów kręgosłupa. Przebiegający w środku rdzeń kręgowy jest chroniony od strony brzusznej trzonami kręgu, a z boku i od strony grzbietowej łukami kręgu.

Pod elementami kostnymi znajdują się trzy błony łącznotkankowe zwane oponami mózgowo‑rdzeniowymi: opona twarda, opona pajęcza oraz opona miękka.

Płyn mózgowo‑rdzeniowy wypełnia przestrzeń podpajęczynówkową, komory mózgu, a także kanał środkowy rdzenia kręgowego. Stanowi on przesącz osocza krwi krążącej w systemie naczyń włosowatych mózgowia, stąd też jego skład jest podobny do składu osocza krwi.

Wewnątrz mózgowia znajduje się system połączonych ze sobą przestrzeni tworzących komory mózgowia. Są one zaopatrzone w gęste sieci naczyń włosowatych, które tworzą sploty naczyniówkowe.

Płyn mózgowo‑rdzeniowy produkowany jest przez cały czas. Krążąc w systemie komór mózgowia, kanale rdzenia kręgowego i przestrzeni pajęczynówkowej, jest resorbowany za pośrednictwem ziarnistości pajęczynówki i odprowadzany do zatok żylnych opony twardej. Stąd przechodzi do układu naczyń żylnych.

W układzie komorowym mózgu jest wytwarzane w ciągu doby około 500 ml płynu mózgowo‑rdzeniowego (od 450 do 700 ml). Ponieważ jest on stale wchłaniany do naczyń żylnych, jednorazowo znajduje się go w organizmie około 150 ml. Utrzymywanie niezmiennej ilości płynu mózgowo‑rdzeniowego zapewnia stałe ciśnienie śródczaszkowe.

RvGSk9L0rkB9s1

Ilustracja przedstawia komórki śródbłonka naczyń włosowatych mózgowia tworzące szczelne połączenia. Tkanka komórek składa się z warstwy płaskich komórek. Na zdjęciu mikroskopowym tkanka jest przedstawiona w skali 0,1 mikrometra.

Śródbłonek naczyń włosowatych mózgowia i splotów pajęczynówki wraz z towarzyszącymi komórkami glejowymiglejkomórkami glejowymi (astrocytamiastrocytyastrocytami) stanowią szczelną barierębariera krew–mózgbarierę nieprzepuszczalną dla substancji (np. leków) mogących zakłócić funkcjonowanie neuronówneuronneuronów. Mogą ją pokonywać jedynie związki niezbędne do prawidłowego funkcjonowanie komórek nerwowych, w tym woda, tlen, glukoza i aminokwasy. Substancje drobnocząsteczkowe i rozpuszczalne w tłuszczach mogą przenikać barierę krew–mózg na drodze dyfuzji. Większe (np. glukoza, aminokwasy, niektóre hormony) są przenoszone przez specjalne transportery swoiste dla danej substancji.

Słownik