Przeczytaj
Ze względu na swoje znaczenie dla organizmu centralny układ nerwowy zaopatrzony jest w specjalne bariery chroniące go przed czynnikami uszkadzającymi. Są nimi, patrząc od zewnątrz, struktury kostne głowy osłaniające mózgowie, kręgosłup zabezpieczający rdzeń kręgowy i trzy opony mózgowo‑rdzeniowe, których zadaniem jest izolacja CUN oraz zapewnienie ochrony mechanicznej. Dodatkową ochronę od wewnątrz zapewniają płyn mózgowo‑rdzeniowy i bariera krew–mózg.
Struktury kostne
Za zabezpieczenie mózgowia i rdzenia kręgowego od zewnątrz odpowiadają twarde elementy kostne: kości czaszki (mózgoczaszki) oraz kanał rdzenia kręgowego (kanał kręgowy).
Kanał kręgowy ma kształt rury. Tworzą go otwory kręgów kręgosłupa. Przebiegający w środku rdzeń kręgowy jest chroniony od strony brzusznej trzonami kręgu, a z boku i od strony grzbietowej łukami kręgu.
Opony mózgowo‑rdzeniowe
Pod elementami kostnymi znajdują się trzy błony łącznotkankowe zwane oponami mózgowo‑rdzeniowymi: opona twarda, opona pajęcza oraz opona miękka.
Płyn mózgowo‑rdzeniowy
Płyn mózgowo‑rdzeniowy wypełnia przestrzeń podpajęczynówkową, komory mózgu, a także kanał środkowy rdzenia kręgowego. Stanowi on przesącz osocza krwi krążącej w systemie naczyń włosowatych mózgowia, stąd też jego skład jest podobny do składu osocza krwi.
Wewnątrz mózgowia znajduje się system połączonych ze sobą przestrzeni tworzących komory mózgowia. Są one zaopatrzone w gęste sieci naczyń włosowatych, które tworzą sploty naczyniówkowe.
Płyn mózgowo‑rdzeniowy produkowany jest przez cały czas. Krążąc w systemie komór mózgowia, kanale rdzenia kręgowego i przestrzeni pajęczynówkowej, jest resorbowany za pośrednictwem ziarnistości pajęczynówki i odprowadzany do zatok żylnych opony twardej. Stąd przechodzi do układu naczyń żylnych.
W układzie komorowym mózgu jest wytwarzane w ciągu doby około 500 ml płynu mózgowo‑rdzeniowego (od 450 do 700 ml). Ponieważ jest on stale wchłaniany do naczyń żylnych, jednorazowo znajduje się go w organizmie około 150 ml. Utrzymywanie niezmiennej ilości płynu mózgowo‑rdzeniowego zapewnia stałe ciśnienie śródczaszkowe.
Punkcja lędźwiowa (nakłucie przez powłoki skórne kanału kręgosłupa na wysokości kręgów lędźwiowych) jest najczęstszą, najbezpieczniejszą i najprostszą dla lekarzy metodą pozyskiwania płynu mózgowo‑rdzeniowego do badań.
Bariera krew–mózg
Śródbłonek naczyń włosowatych mózgowia i splotów pajęczynówki wraz z towarzyszącymi komórkami glejowymikomórkami glejowymi (astrocytamiastrocytami) stanowią szczelną barierębarierę nieprzepuszczalną dla substancji (np. leków) mogących zakłócić funkcjonowanie neuronówneuronów. Mogą ją pokonywać jedynie związki niezbędne do prawidłowego funkcjonowanie komórek nerwowych, w tym woda, tlen, glukoza i aminokwasy. Substancje drobnocząsteczkowe i rozpuszczalne w tłuszczach mogą przenikać barierę krew–mózg na drodze dyfuzji. Większe (np. glukoza, aminokwasy, niektóre hormony) są przenoszone przez specjalne transportery swoiste dla danej substancji.
Rola płynu mózgowo‑rdzeniowego
Słownik
największe komórki tkanki glejowej, o gwiaździstym kształcie, zaopatrzone w długie, rozgałęziające się wypustki tworzące barierę krew–mózg
fizyczna i chemiczna bariera pomiędzy naczyniami krwionośnymi a tkanką nerwową, która umożliwia selektywny transport substancji z krwi do płynu mózgowo‑rdzeniowego
komórki glejowe; składnik tkanki nerwowej, towarzyszący komórkom nerwowym; odpowiada między innymi za odżywianie neuronów i regulację składu płynu krążącego pomiędzy komórkami nerwowymi
komórka nerwowa; stanowi podstawową jednostkę strukturalną i czynnościową układu nerwowego