Ważne pojęcia

Zróżnicowanie rasowe, językowe czy religijne ludności, obok konsekwencji pozytywnych, posiada również aspekty negatywne. Zalicza się do nich dyskryminacjędyskryminacjadyskryminację, ksenofobięksenofobiaksenofobię i nietolerancjęnietolerancjanietolerancję, które mogą prowadzić do aktów przemocy, zbrodni, a nawet działań wojennych.

Czym dokładnie są? Dyskryminacja to według Słownika języka polskiego PWN prześladowanie poszczególnych osób lub grup społecznych albo ograniczanie ich praw ze względu na rasę, narodowość, wyznanie, płeć itp..

Dyskryminacja występuje zarówno w skali mikro, jak i makro. Może dotyczyć jednostkowych zachowań, kiedy np. w pracy czy w przestrzeni publicznej jakaś osoba jest dyskryminowana ze względu na swoje pochodzenie lub wyznawaną religię. To negatywne zachowanie występuje też na znacznie większą skalę, kiedy np. w danym kraju przepisy prawa wykluczają pewne grupy z dostępu do dóbr i praw ze względu na narodowość, kolor skóry, płeć czy wyznanie.

Rodzaje dyskryminacji

• Dyskryminacja bezpośrednia

Dotyka grupy lub jednostki, która jest traktowana w mniej korzystny sposób niż inna osoba/grupa będąca w podobnej sytuacji. Do dyskryminacji bezpośredniej dochodzi w sposób jawny.

• Dyskryminacja pośrednia

Dotyka osoby lub grupy. Jest następstwem pozornie nieszkodliwego kryterium, postępowania lub działania, na skutek którego wystąpiły dysproporcje pomiędzy grupami w tej samej sytuacji, ale o określonych cechach i różnicach.

R1OTBzlG3Avfp

Zdjęcie przedstawia kobietę i mężczyznę wchodzących do budynku. Kobieta jest czarnoskóra. Fotografuje ich kilka osób. Po lewej stronie przy wejściu do budynku stoją mężczyźni w garniturach.

Dyskryminacja a praca zawodowa

Dyskryminacja w pracy jest zjawiskiem dość powszechnym i coraz częściej zauważanym i eliminowanym.

• Dyskryminacja w ogłoszeniach o pracę i na rozmowie kwalifikacyjnej

Z przejawami dyskryminacji zawodowej można spotkać się już na etapie ogłoszeń o pracę. Bardzo często na określone stanowiska szuka się atrakcyjnych kobiet, osób posiadających status studenta lub osób młodych. Sformułowania dotyczące wyglądu zewnętrznego, płci, wieku czy niepełnosprawności w świetle przepisów prawa są bezwzględnie zabronione. Podobnie jest z rozmowami kwalifikacyjnymi, potencjalni pracodawcy, weryfikując kandydata na dane stanowisko, zadają pytania, które mają charakter dyskryminacyjny, np. pytają młode kobiety o plany związane z założeniem rodziny. Narusza to zasady równego traktowania ze względu na płeć.

• Dyskryminacja w pracy

Przejawy dyskryminacji w pracy są niestety bardzo częste i czasami trudne do zdefiniowania. Dyskryminacją może być posłanie na szkolenie pracownika młodszego niż pracownik na tym samym stanowisku, ale zbliżający się do wieku emerytalnego. Szczególną formą dyskryminacji jest mobbing oraz molestowanie seksualne. Mobbing jest procesem długotrwałym, mającym na celu upokorzenie danego pracownika. Mobbing wpływa negatywnie na zdrowie psychiczne pracownika oraz jego wydajność, w dłuższej perspektywie może być powodem zwolnienia.

Przyczyny dyskryminacji

Dyskryminacja, czyli niesprawiedliwe i krzywdzące traktowanie danej osoby w porównaniu do innych, ma swoje źródło w stereotypizacji, która zamienia się w uprzedzenia. Uprzedzenia w połączeniu z władzą zamieniają się w dyskryminację.

R1c2Zl3cDb0k2

Grafika przedstawia model psychologiczny mechanizmu powstawania dyskryminacji. Wyróżniono: stereotypy (wiedza) i emocje (negatywne nastawienie)=uprzedzenia. Uprzedzenia i władza=dyskryminacja.

Przejawy dyskryminacji

Dyskryminacja może zachodzić na wielu płaszczyznach tematycznych i może dotyczyć każdego. Ludzie są dyskryminowani ze względu na płeć, wiek, narodowość, przynależność do określonej grupy społecznej, wyznanie, orientację seksualną, niepełnosprawność i wiele innych.

Szczególnym rodzajem dyskryminacji jest ksenofobia, czyli niechęć lub wręcz wrogość wobec cudzoziemców i wszystkiego, co obce. Ksenofob to człowiek niechętnie usposobiony do osób o innym pochodzeniu. Za taką postawą bardzo często kryje się strach lub obawa, które niejednokrotnie powodowane są niedostateczną wiedzą o świecie. Postawa ksenofobiczna może prowadzić do zachowań dyskryminacyjnych.

Innym przejawem wrogich postaw jest nietolerancja, czyli brak poszanowania obcych poglądów i upodobań, co również może przekładać się na negatywne zachowanie ludzi wobec nieakceptowanych grup lub cech.

Skutki dyskryminacji

Skutki dyskryminacji dotykają nie tylko osób dyskryminowanych, ale i organizacji czy całych społeczeństw. Są odczuwalne:

Przeciwdziałanie dyskryminacji

Przeciwdziałanie dyskryminacji to jedno z najważniejszych zadań człowieka. Każde działanie podjęte przeciwko dyskryminacji ratuje ludzkie życie. Działania zatrzymujące postawy dyskryminujące powinny skupiać się na:

• edukacji antydyskryminacyjnej i podnoszeniu świadomości społeczeństw,

• reakcji i asertywności,

• znajomości przepisów prawa.

Kluczową rolę w przeciwdziałaniu przejawom nietolerancji odgrywa przede wszystkim edukacja. Niechęć do „obcego” w bardzo wielu przypadkach wynika z niewiedzy, która może rodzić agresję. Z tego też względu powstają kolejne programy (np. kampania Amnesty International ,,Prawa Człowieka Pod Murem Chińskim” czy ,,Świat Wolny od Kary Śmierci”), mające na celu uświadamianie nawet najmłodszym dzieciom tego, że odmienne pochodzenie, wyznanie, płeć czy kolor skóry nie są powodem do gorszego traktowania. Konieczność wdrażania takich antydyskryminacyjnych praktyk do systemu edukacji wynika bezpośrednio z przekonania, że wszyscy ludzie rodzą się wolni i równi pod względem swej godności i swych praw, czyli z zapisu art. 1. Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka.

Szereg działań antydyskryminacyjnych podejmują również rozmaite organizacje. Unia Europejska opracowała komplet zapisów mających chronić wszelkiego rodzaju mniejszości przed dyskryminującymi zachowaniami w państwach członkowskich. Niezastosowanie się do tych dokumentów może spowodować nałożenie sankcji na dane państwo, czego skutkiem mogą być ograniczenia funduszy unijnych lub wykluczenie z umów partnerskich.

Wrogość powodowana nietolerancją to zachowanie skrajnie negatywne i niepożądane.

Walka z dyskryminacją jest bardzo ważna. Jak już wiesz, dyskryminacja wpływa negatywnie na ludzi, organizacje i społeczeństwa. Dyskryminacja pogwałca podstawowe prawa człowieka takie jak równość i wolność oraz umniejsza pokrzywdzonych, a przecież każdy z nas ma prawo czuć się wolnym i bezpiecznym. Jak zapisano w Konstytucji RP w art. 32: ,,Wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne. Nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny”.

Sytuacja w Polsce

W Polsce, podobnie jak i w całej Europie, przejawy zachowań dyskryminacyjnych nie są czymś nowym. Więcej przejawów wrogości zaczęto odnotowywać po 2015 roku, czyli w momencie, gdy kontynent pogrążył się w kryzysie migracyjnym. Wśród wielu obywateli państw europejskich zaczęło wówczas nasilać się przekonanie o lepszym traktowaniu ludności napływowej od tej rodzimej. W Polsce znaczny odsetek ludzi opowiada się za zamknięciem granic dla imigrantów (zwłaszcza uchodźców). Takie zachowania bardzo często powodowane są strachem przed nieznaną kulturą (islam) oraz przed utratą przywilejów na rzecz cudzoziemców.

Większość osób w naszym kraju doskonale zdaje sobie sprawę z faktu, że dyskryminacja jest zachowaniem skrajnie negatywnym. Mimo to zaledwie jedna czwarta Polaków ma świadomość, że wrogie zachowania w stosunku do jakichkolwiek mniejszości są zakazane przez prawo.

R8n10ESfUSJnJ

Zdjęcie przedstawia kilkuletnią dziewczynę stojącą na drodze. Dziewczynka ma chustkę na głowie, ubrana jest w sukienkę. W tle jest kilka zabudowań i pasmo górskie.

Przykłady polskich organizacji przeciwko dyskryminacji

• Centrum Praw Kobiet

• Forum Żydów Polskich

• Fundacja Trans‑Fuzja

• Helsińska Fundacja Praw Człowieka

• Towarzystwo Edukacji Antydyskryminacyjnej.

Słownik