Przeczytaj
Podział gruczołów skórnych ze względu na ich występowanie i budowę
Klasyfikacja
W skórze właściwej znajdują się gruczoły skórne, które można sklasyfikować biorąc pod uwagę:
ilość komórek | - jednokomórkowe (gruczoły śluzowe u ryb, surowicze u ryb i płazów) |
|---|---|
liczbę warstw komórek | - jednowarstwowe (gruczoły śluzowe, jadowe u płazów) |
kształt części wydzielniczej | - cewkowe (gruczoł potowy)  Gruczoły cewkowe – prosty i rozgałęziony. Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0. - pęcherzykowe (gruczoł łojowy)  Gruczoły pęcherzykowe – prosty i rozgałęziony. Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0. - cewkowo‑pęcherzykowe (gruczoł mleczny)  Gruczoł cewkowo‑pęcherzykowy. Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0. |
Gruczoły można także podzielić ze względu na sposób uwalniania substancji - na gruczoły apokrynoweapokrynowe i merokrynowemerokrynowe, które należą do gruczołów wielokomórkowych jednowarstwowych i są to najczęściej gruczoły cewkowe, oraz gruczoły - wielokomórkowe wielowarstwowe, pęcherzykowe. Dodatkowym kryterium podziału jest rodzaj wydzielanej substancji - gruczoły cewkowe wydzielają śluz, a gruczoły pęcherzykowe wydzielinę surowiczą (np. jady).
Wybrane typy gruczołów skórnych
Ssaki
wytwory naskórka położone w skórze właściwej;
wielokomórkowe cewkowe;
funkcje: wydzielanie potu, udział w termoregulacji, wydalaniu i wydzielaniu.
wytwory naskórka położone w skórze właściwej;
wielokomórkowe cewkowe;
funkcje: produkcja wydzieliny nadającej każdemu osobnikowi specyficzny zapach;
przykłady: gruczoły odbytowe u skunksa i gruczoły raciczne u sarny.
wytwory naskórka położone w skórze właściwej;
wielokomórkowe pęcherzykowe;
funkcje: natłuszczanie naskórka i włosów.
wytwory naskórka położone w skórze właściwej;
wielokomórkowe cewkowe;
funkcje: zmodyfikowane gruczoły potowe, których czynność związana jest głównie z rozrodem, tj. wydzielanie mleka.
Płazy i ryby
- wytwory nabłonka u ryb lub wytwory skóry właściwej u płazów;
- jednokomórkowe (ryby), wielokomórkowe pęcherzykowate (płazy);
- funkcje: wydzielanie śluzu zmniejszającego tarcie (ryby), ochrona ciała przed wysychaniem (płazy) i umożliwienie intensywnej wymiany gazowej; śluz zawiera substancje o działaniu immunologicznym, przeciwdziałające różnego rodzaju infekcjom., Gruczoły surowicze
- gruczoły jednokomórkowe;
- funkcje: wydzielanie toksyn w celu obrony przed niebezpieczeństwem.
Płazy i gady
- wytwory skóry właściwej;
- wielokomórkowe pęcherzykowate;
- funkcje: produkcja i wydzielanie substancji trujących (jady), np. ropuchy produkują bufoninę i bufotalinę działającą hamująco na mięsień serca.
Ptaki
- wytwory skóry właściwej;
- płatowate;
- funkcje: wydzielanie tłustej wydzieliny służącej ptakom do natłuszczania dziobem piór oraz produkcji prowitaminy D3, która pod wpływem światła zamienia się w witaminę D., Gruczoły małżowinowe
- spotykane u głuszców;
- obecne w zewnętrznym przewodzie słuchowym;
- funkcje: produkcja woskowiny, która zapobiega wysychaniu skóry oraz wnikaniu drobnoustrojów i owadów.
Słownik
gruczoł, w którym produkowana wydzielina gromadzi się w szczytowych częściach komórek, prowadząc do ich rozerwania, fragment komórki z wydzieliną trafia do światła odcinka wydzielniczego
gruczoł mieszany, zawierający elementy charakterystyczne dla gruczołów cewkowych i pęcherzykowych; składa się z części wydzielniczych, od których odchodzą przewody wyprowadzające
gruczoł, którego część wydzielnicza jest cewkowato zwinięta w skórze właściwej
gruczoł, w którym komórki wypełniają się wydzieliną i uwalniając ją, całe ulegają rozpadowi
gruczoł skórny występujący u ptaków u nasady ogona; ptak rozprowadza jego tłustą wydzielinę za pomocą dzioba na powierzchni piór, chroniąc je przed namakaniem
gruczoł wielowarstwowy, pęcherzykowy, holokrynowy, którego wydzielina (łój) odprowadzana jest do torebki otaczającej korzeń włosa
gruczoł, którego wydzielina w postaci małych cząsteczek jest uwalniana na drodze dyfuzji
gruczoł wielokomórkowy, jednowarstwowy, cewkowo‑pęcherzykowy, apokrynowy, charakterystyczny wyłącznie dla ssaków, aktywny w okresie ciąży i karmienia młodych; jego wydzieliną jest mleko
gruczoł o części wydzielniczej w postaci pęcherzyka, od którego odchodzą przewody wyprowadzające
gruczoł wielkokomórkowy, jednowarstwowy, cewkowy, apokrynowy wydzielający pot na powierzchnię ciała, który jest wyprowadzany przewodami wyprowadzającymi uchodzącymi do porów skórnych; pot uczestniczy w procesach termoregulacji
gruczoł wielkokomórkowy, jednowarstwowy, cewkowy, apokrynowy wydzielający gęstą substancję zapachową do torebki otaczającej korzeń włosa; substancje wonne (feromony) uczestniczą w chemicznej komunikacji wewnątrzgatunkowej i międzygatunkowej
pojedyncze komórki wydzielnicze lub wielokomórkowe narządy będące wytworami naskórka, produkujące wydzielinę pełniącą określoną rolę biologiczną
utrzymywanie temperatury ciała w zakresie niezbędnym do prawidłowego przebiegu procesów biologicznych przy zaangażowaniu mechanizmów fizjologicznych (termoregulacja fizjologiczna) i odpowiednich form zachowania się (termoregulacja behawioralna)