Przemysł motoryzacyjny jest jednym z najbardziej znaczących sektorów gospodarki światowej. Koncerny wiodące w tej dziedzinie często wyznaczają strategie, kształtują techniki produkcji i konkurencyjność międzynarodową. Przemysł samochodowy jest gałęzią przemysłu, która jest idealnym przykładem oligopolu – 76% światowej produkcji wytwarza zaledwie 10 firm.

Produkcja przemysłu motoryzacyjnego obejmuje wytwarzanie m.in. samochodów osobowych, pojazdów do transportu publicznego, samochodów ciężarowych, ciągników drogowych do ciągnięcia naczep, pojazdów samochodowych specjalnego przeznaczenia, naczep i przyczep samochodowych transportowych. W strukturze produkcji przemysłu motoryzacyjnego w Polsce dominują samochody osobowe i ciężarowe.

R1UvEVtgLdpLA

Wykres kołowy przedstawia strukturę produkcji przemysłu motoryzacyjnego w Polsce w 2020 roku. Najwięcej wyprodukowano samochodów osobowych - 53%, następnie samochodów ciężarowych - 30%, naczep i przyczep samochodowych transportowych - 12%, ciągników drogowych do ciągnięcia naczep - 2%, pojazdów samochodowych specjalnego przeznaczenia - 2%, pojazdów do transportu publicznego - 1%.

Indeks dolny Źródło: GUS, Produkcja wyrobów przemysłowych w 2020 roku. GUS, Warszawa 2021,
[online], dostępny w internecie: https://stat.gov.pl/obszary‑tematyczne/przemysl‑budownictwo‑srodki‑trwale/przemysl/produkcja‑wyrobow‑przemyslowych‑w-2020‑roku,3,18.html. Indeks dolny koniec_{Źródło: GUS, Produkcja wyrobów przemysłowych w 2020 roku. GUS, Warszawa 2021,
[online], dostępny w internecie: https://stat.gov.pl/obszary‑tematyczne/przemysl‑budownictwo‑srodki‑trwale/przemysl/produkcja‑wyrobow‑przemyslowych‑w-2020‑roku,3,18.html.}

W sektorze motoryzacyjnym w Polsce działa dziś 659 przedsiębiorstw generujących 203 tys. miejsc pracy (2019). Zdecydowaną większość stanowią przedsiębiorstwa sektora prywatnego. Prawie połowa z nich zatrudnia mniej niż 50 pracowników, charakteryzują się one jednak niskimi wskaźnikami produkcji sprzedanejprodukcja sprzedanaprodukcji sprzedanej. Natomiast blisko 70% dochodów ze sprzedaży generują duże przedsiębiorstwa zatrudniające powyżej 1000 pracowników. Jednocześnie ich udział w podmiotach branży motoryzacyjnej nie przekracza 8%.

Polska ma bogatą historię w branży motoryzacyjnej, sięgającą lat 30. XX wieku. Dawniej produkowano m.in. samochody osobowe (Fiaty 126p, Fiat 125, Polonez), samochody ciężarowe (Jelcz, Star), ciągniki rolnicze Ursus, kombajny (Bizon, Vistula), autobusy Autosan, motocykle (Romet, WSK, WFM, Junak), samoloty rolnicze.

RUexbFFaSZYP7

Ilustracja przedstawia Polskiego Fiata 508 produkowanego od 1935 roku na licencji w Polsce w państwowych zakładach inżynierii. Samochód jest w starodawnym stylu ma ciemnozielone oraz czarną karoserię, jest dwuosobowy.

Dziś Polska jest jednym z największych producentów samochodów w Europie Środkowo‑Wschodniej. Obecnie w kraju produkowane są głównie nowoczesne pojazdy na zlecenie zagranicznych koncernów, głównie samochody osobowe i lekkie dostawcze, montowane w Tychach (Abarth, Fiat, Lancia), Gliwicach (Opel), Poznaniu i Wrześni (Volkswagen) oraz Lublinie (Ursus), natomiast pojazdy ciężarowe w Niepołomicach (Man) i Jelczu‑Laskowicach (komponenty). Z kolei do największych producentów przyczep i naczep oraz nadwozi należą m.in. Zasław TSS sp. z o.o. sp. k. w Andrychowie, Wielton S.A. w Wieluniu, MEGA sp. z o.o. w Nysie, EM‑TECH w Bełchatowie, KERIS w miejscowości Szczerców, POL CAMP we Wrocławiu, Autonadwozia w Środzie Wielkopolskiej, AMZ‑KUTNO sp. z o.o. w Kutnie. Tak intensywny rozwój sprawia, że branża przemysłu motoryzacyjnego od lat zajmuje ważne miejsce w gospodarce kraju.

Warto też wspomnieć o producentach wyposażenia samochodów, np. opon, akumulatorów czy szyb, których produkcja co prawda nie należy do przemysłu motoryzacyjnego, ale bez których, co oczywiste, trudno wyobrazić sobie funkcjonowanie samochodu.  W Polsce działają dwie duże fabryki opon, olsztyńska fabryka opon należąca do Michelin Polska S.A. oraz T.C. Dębica S.A., której głównym akcjonariuszem jest Goodyear Tires. Największymi producentami akumulatorów są m.in. Autopart S.A. w Mielcu i ZAP Sznajder Batterien S.A. w Warszawie, a szyb samochodowych m.in. Pilkington Automotive Poland sp. z o.o. w Sandomierzu i Saint‑Gobain Innovative Materials Polska – filia w Gdańsku i Lublinie.

R1PC3wDqcD5Bz

Ilustracja przedstawia samochód, Polskiego Fiata 126p z rocznika 1973. Był to jeden z najbardziej rozpoznawalnych samochodów produkowanych w Polsce. Samochód ma czerwony kolor oraz jest czteroosobowy.

R11rcl25OuuS0

Wykres słupkowy przedstawia informacje na temat produkcji wyrobów przemysłu motoryzacyjnego w roku 2000 i w latach 2005‑2020 (w tysiącach sztuk). Kolejno: rok 2000 - 600000 sztuk, rok 2005 - 650000 sztuk, rok 2006 - 720000 sztuk, rok 2007 - 810000 sztuk, rok 2008 - 950000 sztuk, rok 2009 - 900000 sztuk, rok 2010 - 890000 sztuk, rok 2011 - 860000 sztuk, rok 2012 - 700000 sztuk, rok 2013 - 630000 sztuk, rok 2014 - 640000 sztuk, rok 2015 - 700000 sztuk, rok 2016 - 730000 sztuk, rok 2017 - 750000 sztuk, rok 2018 - 700000 sztuk, rok 2019 - 740000 sztuk, rok 2020 - 500000 sztuk.

R1BHPNlZini7G

Wykres słupkowy przedstawia informacje na temat produkcji silników spalinowych używanych do pojazdów mechanicznych w roku 2000 i w latach 2005‑2020 (w sztukach). W 2000 roku wyprodukowano 500000 sztuk, w 2005 wyprodukowano 1500000 sztuk, w roku 2006 wyprodukowano 1900000 sztuk, w roku 2007 wyprodukowano ponad 2000000 sztuk, w roku 2009 wyprodukowano prawie 1500000 sztuk, w roku 2011 wyprodukowano prawie 2000000 sztuk, w roku 2013 wyprodukowano około 1700000 sztuk, w roku 2016 wyprodukowano około 1300000 sztuk, w roku 2018 wyprodukowano około 1250000 sztuk, w roku 2020 wyprodukowano ponad 1500000 sztuk.

Udział przemysłu motoryzacyjnego w PKB wynosi ok. 8%. Wartość produkcji osiągnęła w 2019 roku 163 621,7 mln zł, co stanowiło 9,8% wartości ogólnej produkcji przemysłowej w Polsce, z kolei wartość produkcji sprzedanej wynosiła 160 552,0 mln zł. Natomiast przychody ogółem przedsiębiorstw branży motoryzacyjnej pochodzące ze sprzedaży wyrobów, a także usług, towarów i materiałów wyniosły 170 374,9 mln zł, wykazując podobną dynamikę wzrostu. Wszystkie te wskaźniki charakteryzuje wyraźna tendencja wzrostowa od 2005 roku, choć w związku z pandemią COVID‑19 należy liczyć się z jej spadkiem, co potwierdzają dane w zamieszczonej powyżej tabeli. Produkcja wszystkich rodzajów pojazdów zmniejszyła się, a największe spadki dotyczyły samochodów osobowych i ciągników drogowych. Co ciekawe, odnotowano natomiast wzrost produkcji silników spalinowych.

REJyRmNDdQ9dp

Wykres liniowy przedstawia informacje na temat produkcji globalnej i sprzedań przemysłu motoryzacyjnego w Polsce oraz przychodów przedsiębiorstw branży motoryzacyjnej w latach 2005‑2019 w milionach złotych. W 2005 roku przychód wynosił około 60000000000 złotych, w 2015 około 120000000000 złotych, w 2019 około 160000000000 złotych.

Produkcja przemysłu motoryzacyjnego ma znaczący udział w przychodach pochodzących z eksportueksporteksportu. W 2019 roku wartość eksportu wyniosła 125 453,2 mln zł, co stanowiło 20,5% całkowitego eksportu wyrobów przemysłowych. Głównymi odbiorcami są kraje Unii Europejskiej (89,3%).

Według oceny ekspertów branża motoryzacyjna jest obecnie jednym z najdynamiczniej rozwijających się sektorów w Polsce. Nie wynika to jednak z produkcji gotowych samochodów, ale przede wszystkim części motoryzacyjnych, dostarczanych do producentów oraz niezależnych sieci dystrybucji. Eksport części i akcesoriów sytuuje Polskę na 10. miejscu pod względem wielkości eksportu części na świecie. Ich producenci zatrudniają 147,4 tys. osób, co stanowi ponad 70% miejsc pracy w całym przemyśle motoryzacyjnym.

Obecny rozwój przemysłu motoryzacyjnego w kraju wymaga nowoczesnych technologii i innowacji, nie byłby zatem możliwy bez środków finansowych pochodzących z zewnętrznych źródeł (np. UE lub zagraniczni inwestorzy) dzięki którym nastąpiła modernizacja branży. W Polsce w tej chwili prawie wszystkie podmioty funkcjonujące w branży motoryzacyjnej należą do międzynarodowych koncernów, a produkowane w kraju samochody często budowane są z gotowych zagranicznych podzespołów.

Do czynników wpływających na powstawanie inwestycji motoryzacyjnych w Polsce należy zaliczyć:

• niewielki koszt siły roboczej,

• wysokie kwalifikacje pracowników,

• duży krajowy rynek zbytu,

• dostęp do rynku UE,

• współpracę z innymi firmami.

RyLPJ0pTcUz4h

Ilustracja przedstawia widok z lotu ptaka na fabrykę Solarisa w Bolechowie - Osiedlu. Fabryka rozciąga się na działce nieopodal pól uprawnych. Prowadzą do niej liczne dojazdy. Widoczne są autobusy oraz inne środki transportowe. Fabryka składa się z dwóch budynków - jednego większego oraz drugiego mniejszego po drugiej stronie drogi. Są to hale produkcyjne.

Działaniem, które poprawia funkcjonowanie przemysłu motoryzacyjnego, jest bez wątpienia powoływanie klastrów sieciowych tworzonych przez powiązane ze sobą firmy działające w branży motoryzacyjnej i branżach pokrewnych. Wzrost produkcji uzyskuje się w nich poprzez wzrost innowacyjności. Dzięki współpracy i wykorzystywaniu nowych technologii szybko adaptują się one do zmieniającego się rynku. W swej działalności wykorzystują zasoby miejscowe, np. dostęp do lokalnej bazy naukowej i rynku pracy, infrastruktury, która wspomaga specjalizowaną sprzedaż, usługi i sieci dostawców. Wpływa to na obniżenie kosztów transportu i kosztów transakcyjnych. Działanie w ramach klastra pozwala też na pozyskiwanie informacji o najnowszych trendach, technologiach czy zmieniających się oczekiwaniach klientów oraz transmisję najlepszych rozwiązań organizacyjnych i wymianę wiedzy, co wpływa pozytywnie na wzrost produktywności i innowacyjności.

W Polsce istnieje kilka klastrów motoryzacyjnych, do największych należą:

• Dolnośląski Klaster Motoryzacyjny,

• Wschodni Sojusz Motoryzacyjny,

• Polski Klaster Motoryzacyjny,

• Klaster motoryzacyjny East Automotive Alliance,

• Silesia Automotive & Advanced Manufacturing (SA&AM),

• Lubelska Wyżyna Motoryzacyjna i Maszynowa,

• Wielkopolski Klaster Motoryzacyjny.

Niektóre z nich znajdują się na obszarze specjalnych stref ekonomicznych.

Przyszłość branży motoryzacyjnej

Zdecydowana większość zakładów motoryzacyjnych w Polsce należy do koncernów zagranicznych i stosuje właściwe dla nich, innowacyjne technologie i standardy produkcji. Coraz więcej producentów samochodów w Polsce wdraża technologie produkcji pojazdów elektrycznych i hybrydowych. Spektakularnym przykładem innowacyjnego, wykorzystującego nowe technologie podejścia do produkcji pojazdów są w Polsce niskopodłogowe autobusy Ursus City Smile o napędzie elektrycznym, przeznaczone dla komunikacji miejskiej, produkowane przez polskie konsorcjum Ursus Bus w Lublinie, w skład którego wchodzą: Ursus, AMZ‑Kutno oraz Ursus Bus. W zakładach tych opracowany został także prototyp autobusu zasilanego wodorem, będący jedną z pierwszych tego typu konstrukcji w Europie.

R16wEbj2uzz4A

Ilustracja przedstawia autobus marki Ursus. Jest to nowoczesny autobus zasilany prądem elektrycznym. Jest on w kolorach białym czarnym oraz niebieskim na szybach ma napis Ursus Demo Hydrogen Bus.

Jednak nowe technologie pozwalają na znacznie więcej niż elektromobilność, zwłaszcza w zakresie wyposażenia samochodów służącego komunikacji i poprawie bezpieczeństwa jazdy. 

Na wyposażeniu samochodów od dawna są dotykowe wyświetlacze ciekłokrystaliczne LCD, stanowiące główny panel informacyjny. W ciągu najbliższych lat standardem w produkcji nowoczesnych aut stanie się zapewne wykorzystanie szyby przedniej, a być może także szyb bocznych jako głównego miejsca wyświetlania wszystkich informacji (technologia Head Up Display - HUD), np. dotyczących wtargnięcia pieszych na jezdnię czy zachowania bezpiecznej odległości do poprzedzającego samochodu, co bez wątpienia zwiększy bezpieczeństwo kierowcy i pasażerów.

Kolejnym rozwiązaniem, które w najbliższych latach ma stać się standardem w produkcji samochodów, jest ich wyposażenie w obowiązkowe czarne skrzynki rejestrujące ostatnie 20 sekund przed wypadkiem. Sukcesywnie pojawiają się także inne systemy pozwalające na wykrywanie pieszych na drogach, blokadę uruchomienia pojazdu przez pokładowe „alkomaty”, automatyczne dostosowanie prędkości pojazdu do obowiązujących w danym miejscu ograniczeń (system ISA) itp.

Intensywnie rozwija się komunikacja V2X (ang. vehicle‑to‑everything), V2V (vehicle‑to‑vehicle), V2I, (vehicle‑to‑infrastructure), V2G (vehicle‑to‑grid) czy V2P (vehicle‑to‑people). Systemy te pozwalają na komunikowanie się pojazdu z dowolnym urządzeniem poprzez specjalne moduły transmisyjne, sensory ruchu drogowego i maszty radiowe.

Prawdziwą rewolucją w motoryzacji w perspektywie kilku lat mogą stać się testowane obecnie przez gigantów branży motoryzacyjnej samochody autonomiczne, umożliwiające pokonywanie wyznaczonych tras oraz poprawne wykonywanie manewrów – hamowania, wymijania, parkowania – bez udziału kierowcy.  Systemy te są określone jako ADAS (Advanced Driver Assistance Systems). Trwają także prace nad technologią pojazdów predykcyjnych, wykorzystujących sztuczną inteligencję i pozwalających na personalizację wrażeń z jazdy oraz informowanie właściciela o wydajności, zagrożeniach bezpieczeństwa związanych z nieprawidłowym działaniem samochodu czy koniecznością naprawy.

Słownik