Przeczytaj
Przemysł motoryzacyjny jest jednym z najbardziej znaczących sektorów gospodarki światowej. Koncerny wiodące w tej dziedzinie często wyznaczają strategie, kształtują techniki produkcji i konkurencyjność międzynarodową. Przemysł samochodowy jest gałęzią przemysłu, która jest idealnym przykładem oligopolu – 76% światowej produkcji wytwarza zaledwie 10 firm.
Produkcja przemysłu motoryzacyjnego obejmuje wytwarzanie m.in. samochodów osobowych, pojazdów do transportu publicznego, samochodów ciężarowych, ciągników drogowych do ciągnięcia naczep, pojazdów samochodowych specjalnego przeznaczenia, naczep i przyczep samochodowych transportowych. W strukturze produkcji przemysłu motoryzacyjnego w Polsce dominują samochody osobowe i ciężarowe.
Typ pojazdu | 2019 | 2020 | Spadek produkcji (%) |
Samochody osobowe | 434 666 | 278 788 | 36 |
Pojazdy do transportu publicznego | 7 358 | 6 037 | 20 |
Samochody ciężarowe | 194 819 | 155 893 | 9 |
Ciągniki drogowe do ciągnięcia naczep | 12 983 | 9 261 | 29 |
Pojazdy samochodowe specjalnego przeznaczenia | 10 228 | 8 142 | 20 |
Naczepy i przyczepy samochodowe transportowe | 70 084 | 63 581 | 18 |
Indeks dolny Źródło: GUS, Produkcja wyrobów przemysłowych w 2020 roku. GUS, Warszawa 2021,
[online], dostępny w internecie: https://stat.gov.pl/obszary‑tematyczne/przemysl‑budownictwo‑srodki‑trwale/przemysl/produkcja‑wyrobow‑przemyslowych‑w-2020‑roku,3,18.html. Indeks dolny koniecŹródło: GUS, Produkcja wyrobów przemysłowych w 2020 roku. GUS, Warszawa 2021,
[online], dostępny w internecie: https://stat.gov.pl/obszary‑tematyczne/przemysl‑budownictwo‑srodki‑trwale/przemysl/produkcja‑wyrobow‑przemyslowych‑w-2020‑roku,3,18.html.
W sektorze motoryzacyjnym w Polsce działa dziś 659 przedsiębiorstw generujących 203 tys. miejsc pracy (2019). Zdecydowaną większość stanowią przedsiębiorstwa sektora prywatnego. Prawie połowa z nich zatrudnia mniej niż 50 pracowników, charakteryzują się one jednak niskimi wskaźnikami produkcji sprzedanejprodukcji sprzedanej. Natomiast blisko 70% dochodów ze sprzedaży generują duże przedsiębiorstwa zatrudniające powyżej 1000 pracowników. Jednocześnie ich udział w podmiotach branży motoryzacyjnej nie przekracza 8%.
Polska ma bogatą historię w branży motoryzacyjnej, sięgającą lat 30. XX wieku. Dawniej produkowano m.in. samochody osobowe (Fiaty 126p, Fiat 125, Polonez), samochody ciężarowe (Jelcz, Star), ciągniki rolnicze Ursus, kombajny (Bizon, Vistula), autobusy Autosan, motocykle (Romet, WSK, WFM, Junak), samoloty rolnicze.
Dziś Polska jest jednym z największych producentów samochodów w Europie Środkowo‑Wschodniej. Obecnie w kraju produkowane są głównie nowoczesne pojazdy na zlecenie zagranicznych koncernów, głównie samochody osobowe i lekkie dostawcze, montowane w Tychach (Abarth, Fiat, Lancia), Gliwicach (Opel), Poznaniu i Wrześni (Volkswagen) oraz Lublinie (Ursus), natomiast pojazdy ciężarowe w Niepołomicach (Man) i Jelczu‑Laskowicach (komponenty). Z kolei do największych producentów przyczep i naczep oraz nadwozi należą m.in. Zasław TSS sp. z o.o. sp. k. w Andrychowie, Wielton S.A. w Wieluniu, MEGA sp. z o.o. w Nysie, EM‑TECH w Bełchatowie, KERIS w miejscowości Szczerców, POL CAMP we Wrocławiu, Autonadwozia w Środzie Wielkopolskiej, AMZ‑KUTNO sp. z o.o. w Kutnie. Tak intensywny rozwój sprawia, że branża przemysłu motoryzacyjnego od lat zajmuje ważne miejsce w gospodarce kraju.
Warto też wspomnieć o producentach wyposażenia samochodów, np. opon, akumulatorów czy szyb, których produkcja co prawda nie należy do przemysłu motoryzacyjnego, ale bez których, co oczywiste, trudno wyobrazić sobie funkcjonowanie samochodu. W Polsce działają dwie duże fabryki opon, olsztyńska fabryka opon należąca do Michelin Polska S.A. oraz T.C. Dębica S.A., której głównym akcjonariuszem jest Goodyear Tires. Największymi producentami akumulatorów są m.in. Autopart S.A. w Mielcu i ZAP Sznajder Batterien S.A. w Warszawie, a szyb samochodowych m.in. Pilkington Automotive Poland sp. z o.o. w Sandomierzu i Saint‑Gobain Innovative Materials Polska – filia w Gdańsku i Lublinie.
Udział przemysłu motoryzacyjnego w PKB wynosi ok. 8%. Wartość produkcji osiągnęła w 2019 roku 163 621,7 mln zł, co stanowiło 9,8% wartości ogólnej produkcji przemysłowej w Polsce, z kolei wartość produkcji sprzedanej wynosiła 160 552,0 mln zł. Natomiast przychody ogółem przedsiębiorstw branży motoryzacyjnej pochodzące ze sprzedaży wyrobów, a także usług, towarów i materiałów wyniosły 170 374,9 mln zł, wykazując podobną dynamikę wzrostu. Wszystkie te wskaźniki charakteryzuje wyraźna tendencja wzrostowa od 2005 roku, choć w związku z pandemią COVID‑19 należy liczyć się z jej spadkiem, co potwierdzają dane w zamieszczonej powyżej tabeli. Produkcja wszystkich rodzajów pojazdów zmniejszyła się, a największe spadki dotyczyły samochodów osobowych i ciągników drogowych. Co ciekawe, odnotowano natomiast wzrost produkcji silników spalinowych.
Więcej informacji na temat przemysłu motoryzacyjnego w Polsce i wytwarzanych produktów znajdziesz w tekście: A. Piątkowska‑Borek, Co produkujemy, czyli przemysł motoryzacyjny w Polsce, 2016, [online], dostępny w internecie: https://www.autocentrum.pl/publikacje/naszym‑zdaniem/co‑produkujemy‑czyli‑przemysl‑motoryzacyjny‑w-polsce/ (dostęp 25.11.2021).
Produkcja przemysłu motoryzacyjnego ma znaczący udział w przychodach pochodzących z eksportueksportu. W 2019 roku wartość eksportu wyniosła 125 453,2 mln zł, co stanowiło 20,5% całkowitego eksportu wyrobów przemysłowych. Głównymi odbiorcami są kraje Unii Europejskiej (89,3%).
Według oceny ekspertów branża motoryzacyjna jest obecnie jednym z najdynamiczniej rozwijających się sektorów w Polsce. Nie wynika to jednak z produkcji gotowych samochodów, ale przede wszystkim części motoryzacyjnych, dostarczanych do producentów oraz niezależnych sieci dystrybucji. Eksport części i akcesoriów sytuuje Polskę na 10. miejscu pod względem wielkości eksportu części na świecie. Ich producenci zatrudniają 147,4 tys. osób, co stanowi ponad 70% miejsc pracy w całym przemyśle motoryzacyjnym.
Obecny rozwój przemysłu motoryzacyjnego w kraju wymaga nowoczesnych technologii i innowacji, nie byłby zatem możliwy bez środków finansowych pochodzących z zewnętrznych źródeł (np. UE lub zagraniczni inwestorzy) dzięki którym nastąpiła modernizacja branży. W Polsce w tej chwili prawie wszystkie podmioty funkcjonujące w branży motoryzacyjnej należą do międzynarodowych koncernów, a produkowane w kraju samochody często budowane są z gotowych zagranicznych podzespołów.
Do czynników wpływających na powstawanie inwestycji motoryzacyjnych w Polsce należy zaliczyć:
niewielki koszt siły roboczej,
wysokie kwalifikacje pracowników,
duży krajowy rynek zbytu,
dostęp do rynku UE,
współpracę z innymi firmami.
Działaniem, które poprawia funkcjonowanie przemysłu motoryzacyjnego, jest bez wątpienia powoływanie klastrów sieciowych tworzonych przez powiązane ze sobą firmy działające w branży motoryzacyjnej i branżach pokrewnych. Wzrost produkcji uzyskuje się w nich poprzez wzrost innowacyjności. Dzięki współpracy i wykorzystywaniu nowych technologii szybko adaptują się one do zmieniającego się rynku. W swej działalności wykorzystują zasoby miejscowe, np. dostęp do lokalnej bazy naukowej i rynku pracy, infrastruktury, która wspomaga specjalizowaną sprzedaż, usługi i sieci dostawców. Wpływa to na obniżenie kosztów transportu i kosztów transakcyjnych. Działanie w ramach klastra pozwala też na pozyskiwanie informacji o najnowszych trendach, technologiach czy zmieniających się oczekiwaniach klientów oraz transmisję najlepszych rozwiązań organizacyjnych i wymianę wiedzy, co wpływa pozytywnie na wzrost produktywności i innowacyjności.
W Polsce istnieje kilka klastrów motoryzacyjnych, do największych należą:
Dolnośląski Klaster Motoryzacyjny,
Wschodni Sojusz Motoryzacyjny,
Polski Klaster Motoryzacyjny,
Klaster motoryzacyjny East Automotive Alliance,
Silesia Automotive & Advanced Manufacturing (SA&AM),
Lubelska Wyżyna Motoryzacyjna i Maszynowa,
Wielkopolski Klaster Motoryzacyjny.
Niektóre z nich znajdują się na obszarze specjalnych stref ekonomicznych.
Przyszłość branży motoryzacyjnej
Zdecydowana większość zakładów motoryzacyjnych w Polsce należy do koncernów zagranicznych i stosuje właściwe dla nich, innowacyjne technologie i standardy produkcji. Coraz więcej producentów samochodów w Polsce wdraża technologie produkcji pojazdów elektrycznych i hybrydowych. Spektakularnym przykładem innowacyjnego, wykorzystującego nowe technologie podejścia do produkcji pojazdów są w Polsce niskopodłogowe autobusy Ursus City Smile o napędzie elektrycznym, przeznaczone dla komunikacji miejskiej, produkowane przez polskie konsorcjum Ursus Bus w Lublinie, w skład którego wchodzą: Ursus, AMZ‑Kutno oraz Ursus Bus. W zakładach tych opracowany został także prototyp autobusu zasilanego wodorem, będący jedną z pierwszych tego typu konstrukcji w Europie.
Jednak nowe technologie pozwalają na znacznie więcej niż elektromobilność, zwłaszcza w zakresie wyposażenia samochodów służącego komunikacji i poprawie bezpieczeństwa jazdy.
Na wyposażeniu samochodów od dawna są dotykowe wyświetlacze ciekłokrystaliczne LCD, stanowiące główny panel informacyjny. W ciągu najbliższych lat standardem w produkcji nowoczesnych aut stanie się zapewne wykorzystanie szyby przedniej, a być może także szyb bocznych jako głównego miejsca wyświetlania wszystkich informacji (technologia Head Up Display - HUD), np. dotyczących wtargnięcia pieszych na jezdnię czy zachowania bezpiecznej odległości do poprzedzającego samochodu, co bez wątpienia zwiększy bezpieczeństwo kierowcy i pasażerów.
Kolejnym rozwiązaniem, które w najbliższych latach ma stać się standardem w produkcji samochodów, jest ich wyposażenie w obowiązkowe czarne skrzynki rejestrujące ostatnie 20 sekund przed wypadkiem. Sukcesywnie pojawiają się także inne systemy pozwalające na wykrywanie pieszych na drogach, blokadę uruchomienia pojazdu przez pokładowe „alkomaty”, automatyczne dostosowanie prędkości pojazdu do obowiązujących w danym miejscu ograniczeń (system ISA) itp.
Intensywnie rozwija się komunikacja V2X (ang. vehicle‑to‑everything), V2V (vehicle‑to‑vehicle), V2I, (vehicle‑to‑infrastructure), V2G (vehicle‑to‑grid) czy V2P (vehicle‑to‑people). Systemy te pozwalają na komunikowanie się pojazdu z dowolnym urządzeniem poprzez specjalne moduły transmisyjne, sensory ruchu drogowego i maszty radiowe.
Prawdziwą rewolucją w motoryzacji w perspektywie kilku lat mogą stać się testowane obecnie przez gigantów branży motoryzacyjnej samochody autonomiczne, umożliwiające pokonywanie wyznaczonych tras oraz poprawne wykonywanie manewrów – hamowania, wymijania, parkowania – bez udziału kierowcy. Systemy te są określone jako ADAS (Advanced Driver Assistance Systems). Trwają także prace nad technologią pojazdów predykcyjnych, wykorzystujących sztuczną inteligencję i pozwalających na personalizację wrażeń z jazdy oraz informowanie właściciela o wydajności, zagrożeniach bezpieczeństwa związanych z nieprawidłowym działaniem samochodu czy koniecznością naprawy.
Słownik
sprzedaż towarów za granicę lub odpłatne świadczenie usług na rzecz kontrahenta zagranicznego
wartość całej produkcji wytworzonej w gospodarce albo w danym sektorze lub dziale w okresie sprawozdawczym
wartość sprzedanych na zewnątrz przedsiębiorstwa wyrobów produkcji własnej lub produkcji zleconej do wykonania w innym przedsiębiorstwie z powierzonych materiałów, w okresie sprawozdawczym