Wczesne prace

R1MHK0t69iQgo1

Zdjęcie przedstawia marmurową rzeźbę młodego mężczyzny. Mężczyzna jest nagi, stoi z wyciągniętą lewą ręką. Ma krótkie, kręcone włosy. Na plecach ma zarzuconą pelerynę. Na stopach ma założone sandały.

Analizując antyczną kulturę grecką, Nietzsche przedstawił koncepcję dwóch żywiołów: apollińskiego i dionizyjskiego, które wynurzają się bezpośrednio z przyrody i wpływają na rozwój sztuk. Żywioł apolliński bierze swe cechy od Apollona. Żywiołowi dionizyjskiemu charakter nadaje Dionizos. Apollińskość przejawia się w sztukach plastycznych oraz epice i polega na tworzeniu wyobrażeń – pozoru rzeczywistości (ułudy), która pozwala znieść bolesną prawdę o świecie i człowieku. Z tragicznym wymiarem egzystencjiegzystencjaegzystencji łączy się natomiast, przejawiająca się w muzyce i liryce, dionizyjskość – żywioł wyrażający istotę życia, który Nietzsche pojmuje na wzór Schopenhauerowskiej irracjonalnej woli.

R1LYgXTfYCTOX1

Zdjęcie przedstawia marmurową rzeźbę młodego mężczyzny. Ma długie, kręcone włosy, w prawej ręce trzyma podłużny przedmiot. Lewą rękę opiera o pień, na którym rosną winogrona. Mężczyzna jest nagi.

Sztuki apollińskie pozwalają cieszyć się pięknem obrazów, ukazując co prawda życie nieprawdziwe, ale za to uporządkowane i poddane człowiekowi. Tymczasem w sztukach dionizyjskich źródłem radości jest stan zatracenia, zapomnienia o sobie, który jednak umożliwia doświadczenie rzeczywistości takiej, jaka jest naprawdę. Apollińskość pozwala nam oswoić tę pierwotną moc i wykroić przestrzeń dla stworzenia kultury.

Nietzsche uważał, że idealna kultura to ta, która harmonijnie łączy ze sobą oba elementy – apolliński i dionizyjski. Spośród wszystkich sztuk tylko muzyka oraz zrodzona z jej ducha tragedia grecka okresu presokratejskiego spełniają ten warunek. Trzonem tej jedności są chór i dialog. Chór – bo dał początek tragedii i jako dawny orszak satyrów śpiewających pieśni na cześć Dionizosa decyduje o jej dionizyjskim charakterze. Dialog – bo język tragedii ma charakter apolliński – w przejrzysty sposób, za pomocą jasnych pojęć i wyobrażeń, przekazuje prawdę i doświadczenia przeżyte w dionizyjskim uniesieniu. Sensem istnienia kultury jest, według Nietzschego, wydanie genialnego artysty, który potrafi dokonać harmonijnego połączenia tych dwu żywiołów. Osoba taka jest estetąestetaestetą, tzn. postrzega rzeczywistość przez pryzmat harmonii, a nie norm moralnych.

Istotą kryzysu kultury jest przewaga żywiołu apollińskiego. Odpowiedzialnym za to Nietzsche czynił Sokratesa, który – według filozofa – przekreślił moc muzyki i zastąpił ją dialektykądialektykadialektyką. Zaprzepaścił także archaiczną grecką filozofię, pełną paradoksów, zagadek i niedomówień. Całość, którą można ogarnąć w paradoksie i uniesieniu, Sokrates rozbił na masę intelektualnych szczegółów, abstraktów, w których prawda bycia się gubi. Zastąpił też estetykę etyką. RemediumremediumRemedium na tak rozumiany kryzys leży w uczynieniu ze sztuki i pracy artystycznej wartości autonomicznej i samoistnej, której podporządkowany jest wymiar praktyczny życia.

Słownik