Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
Oceń projekt

Przeczytaj

Ćwiczenia

W powtórkowych lekcjach skupimy się na części poświęconej pytaniom. Odnoszą się one do wielu różnych materiałów źródłowych (nie tylko tekstów oraz ilustracji, ale również map, tabel czy wykresów itp.). Przede wszystkim musisz dokładnie zapoznać się z materiałami źródłowymi, ale także zwrócić uwagę na polecenia. Poniżej przybliżamy, jak rozumieć polecenia w zadaniach różnego typu:

RAmy0nWs0M2VC
wyjaśnij twoim zadaniem jest zrekonstruowanie związku przyczynowo‑skutkowego, opisanie od początku do końca, o co chodzi i dlaczego;, scharakteryzuj należy przeanalizować genezę, przebieg oraz konsekwencje danego procesu czy zjawiska, wymieniając uczestników wydarzeń (postacie, organizacje) lub inne istotne elementy;, porównaj twoim zadaniem jest zestawienie wydarzeń, zachodzących procesów, danych itp. pod kątem występujących między nimi podobieństw oraz różnic;, rozstrzygnij w tym wypadku oczekiwana odpowiedź jest jedna: „tak” lub „nie” - oczywiście wraz z uzasadnieniem, ale bez formułowania własnych ocen;, rozważ należy tu sformułować zarówno argumenty, jak i kontrargumenty, czyli „za” i „przeciw”, wartościując słuszność danego rozumowania;, oceń to polecenie pozwala ci przedstawić własną, subiektywną opinię na temat opisywanych zjawisk i procesów;
każda przedstawiona ocena – o ile będzie dobrze uzasadniona – zostanie uznana, dlatego też kluczową rolę odgrywa umiejętność budowania argumentacji;, udowodnij w poleceniu tym zawarta jest teza, a twoim zadaniem jest stworzenia krótkiej narracji z podaniem argumentów na rzecz jej prawdziwości;, uzasadnij zadanie podobne jak powyżej, ale w tym przypadku powinno się określić sposób rozumowania, który umożliwia postawienie danej tezy;, wykaż należy tu wykazać prawdziwość lub nieprawdziwość związków przyczynowo‑skutkowych, odnoszących się do tezy; podaj, wymień, wskaż – takie polecenia występują w zadaniach półotwartych, w których jest miejsce na twoją odpowiedź; podajesz wtedy pojęcie, nazwę własną (pełną, bez skrótów), imię i nazwisko osoby itp.

wyjaśnij
twoim zadaniem jest zrekonstruowanie związku przyczynowo‑skutkowego, opisanie od początku do końca, o co chodzi i dlaczego;

scharakteryzuj
należy przeanalizować genezę, przebieg oraz konsekwencje danego procesu czy zjawiska, wymieniając uczestników wydarzeń (postacie, organizacje) lub inne istotne elementy;

porównaj
twoim zadaniem jest zestawienie wydarzeń, zachodzących procesów, danych itp. pod kątem występujących między nimi podobieństw oraz różnic;

rozstrzygnij
w tym wypadku oczekiwana odpowiedź jest jedna: „tak” lub „nie” - oczywiście wraz z uzasadnieniem, ale bez formułowania własnych ocen;

rozważ
należy tu sformułować zarówno argumenty, jak i kontrargumenty, czyli „za” i „przeciw”, wartościując słuszność danego rozumowania;

oceń
to polecenie pozwala ci przedstawić własną, subiektywną opinię na temat opisywanych zjawisk i procesów;
każda przedstawiona ocena – o ile będzie dobrze uzasadniona – zostanie uznana, dlatego też kluczową rolę odgrywa umiejętność budowania argumentacji;

udowodnij
w poleceniu tym zawarta jest teza, a twoim zadaniem jest stworzenia krótkiej narracji z podaniem argumentów na rzecz jej prawdziwości;

uzasadnij
zadanie podobne jak powyżej, ale w tym przypadku powinno się określić sposób rozumowania, który umożliwia postawienie danej tezy;

wykaż
należy tu wykazać prawdziwość lub nieprawdziwość związków przyczynowo‑skutkowych, odnoszących się do tezy; podaj, wymień, wskaż – takie polecenia występują w zadaniach półotwartych, w których jest miejsce na twoją odpowiedź; podajesz wtedy pojęcie, nazwę własną (pełną, bez skrótów), imię i nazwisko osoby itp.

Pamiętajcie, że odpowiedź musi odnosić się do źródła – błędem jest bazowanie wyłącznie na swojej wiedzy i zignorowanie podanego źródła. Chodzi bowiem o to, aby osoba odpowiadająca na pytanie umiejętnie połączyła analizę materiału źródłowego z własną wiedzą. Nie bójcie się korzystać z posiadanych informacji i zawsze odwołujcie się do podanych źródeł. Pamiętajcie również o tym, by wczytywać się w polecenia – czasem wiedza własna nie jest potrzebna, czasem tekst to tylko inspiracja, a innym razem należy połączyć wiedzę z interpretacją tekstu.

Nacjonalizm

Nacjonalizm to przekonanie o bezwzględnej nadrzędności interesu wspólnoty narodowej nad prawami jednostki i grup, klas społecznych oraz własnego narodu w relacjach międzynarodowych (dążenie do dominacji nad innymi narodami). W skrajnej postaci – gdy wiąże się z poniżaniem, nienawiścią, agresją wobec obcych – określany bywa mianem szowinizmuszowinizmszowinizmu lub rasizmurasizmrasizmu. Nacjonalizmowi towarzyszy niekiedy etnocentryzm – przekonanie o dodatnim wyróżnianiu się własnego narodu pod względem kulturowym i cywilizacyjnym na tle innych.

Od 2. połowy XIX w. można zaobserwować silniejszy rozwój nacjonalizmu zarówno wśród narodów mających własne państwo – służył wówczas jako uzasadnienie i wzmocnienie roszczeń dominacji lub ambicji mocarstwowych (w tym kolonizatorskich), jak i wśród zależnych społeczności narodowych lub etnicznych dążących do uzyskania niezależności. Mobilizował wtedy społeczeństwo do walki o zachowanie zagrożonej odrębności lub emancypacji państwowej.

Nacjonalizm czerpał inspiracje m.in. z koncepcji historyczno‑politycznych Josepha Arthura de Gobineau, który uchodzi za twórcę doktryny rasizmu, i Houstona Stewarta Chamberlaina również głoszącego poglądy rasistowskie. Głównym polskim przedstawicielem myśli nacjonalistycznej pozostaje Roman Dmowski.

Czy Polacy są nacjonalistami?

Polecenie 1

Przeanalizuj odpowiedzi statystycznych Polaków na pytania, które zadano im podczas badań opinii społecznej. Zastanów się, w jaki sposób kształtowałyby się twoje odpowiedzi na postawione pytanie.

R1U0kU7p4G0GG1
Wykres skumulowany. W jakim stopniu zgadza się Pan(i) z następującymi stwierdzeniami?. Lista elementów: 1. zestaw danych:Stwierdzenie: Polska ziemia nie powinna być sprzedawana cudzoziemcomZdecydowanie się zgadzam: 49Raczej się zgadzam: 27Raczej się nie zgadzam: 13Zdecydowanie się nie zgadzam: 5Trudno powiedzieć: 62. zestaw danych:Stwierdzenie: Polacy powinni zwracać uwagę na to, by kupować przede wszystkim produkty wytwarzane w krajuZdecydowanie się zgadzam: 37Raczej się zgadzam: 39Raczej się nie zgadzam: 17Zdecydowanie się nie zgadzam: 2Trudno powiedzieć: 53. zestaw danych:Stwierdzenie: Naród polski był częściej krzywdzony w swoich dziejach niż inne narodyZdecydowanie się zgadzam: 35Raczej się zgadzam: 41Raczej się nie zgadzam: 12Zdecydowanie się nie zgadzam: 2Trudno powiedzieć: 104. zestaw danych:Stwierdzenie: Polacy mogą czuć się dumni ze swojej historii, bo postępowali bardziej szlachetnie niż inne narodyZdecydowanie się zgadzam: 35Raczej się zgadzam: 38Raczej się nie zgadzam: 13Zdecydowanie się nie zgadzam: 5Trudno powiedzieć: 95. zestaw danych:Stwierdzenie: Polacy mają więcej cech wartościowych niż inne narodyZdecydowanie się zgadzam: 15Raczej się zgadzam: 29Raczej się nie zgadzam: 26Zdecydowanie się nie zgadzam: 10Trudno powiedzieć: 206. zestaw danych:Stwierdzenie: W Polsce nie powinno się zatrudniać cudzoziemców, gdyż powoduje to wzrost bezrobocia wśród PolakówZdecydowanie się zgadzam: 15Raczej się zgadzam: 28Raczej się nie zgadzam: 37Zdecydowanie się nie zgadzam: 12Trudno powiedzieć: 87. zestaw danych:Stwierdzenie: Trzeba popierać polskie władze na arenie międzynarodowej, nawet jeżeli nie zgadzamy się z ich działaniamiZdecydowanie się zgadzam: 12Raczej się zgadzam: 30Raczej się nie zgadzam: 28Zdecydowanie się nie zgadzam: 15Trudno powiedzieć: 158. zestaw danych:Stwierdzenie: Prawdziwy Polak powinien być katolikiemZdecydowanie się zgadzam: 17Raczej się zgadzam: 21Raczej się nie zgadzam: 32Zdecydowanie się nie zgadzam: 20Trudno powiedzieć: 109. zestaw danych:Stwierdzenie: Homoseksualizm nie jest rzeczą normalną i nie wolno go tolerowaćZdecydowanie się zgadzam: 17Raczej się zgadzam: 20Raczej się nie zgadzam: 28Zdecydowanie się nie zgadzam: 20Trudno powiedzieć: 1510. zestaw danych:Stwierdzenie: Nie powinno się pozwalać na osiedlanie się na stałe cudzoziemców w PolsceZdecydowanie się zgadzam: 15Raczej się zgadzam: 20Raczej się nie zgadzam: 37Zdecydowanie się nie zgadzam: 16Trudno powiedzieć: 1211. zestaw danych:Stwierdzenie: Żydzi mają zbyt duży wpływ na sprawy naszego krajuZdecydowanie się zgadzam: 12Raczej się zgadzam: 19Raczej się nie zgadzam: 24Zdecydowanie się nie zgadzam: 13Trudno powiedzieć: 3212. zestaw danych:Stwierdzenie: Członkostwo w Unii Europejskiej jest zagrożeniem dla suwerenności PolskiZdecydowanie się zgadzam: 5Raczej się zgadzam: 12Raczej się nie zgadzam: 38Zdecydowanie się nie zgadzam: 27Trudno powiedzieć: 1813. zestaw danych:Stwierdzenie: Kościół katolicki powinien mieć szczególny wpływ na prawa i przepisy obowiązujące w PolsceZdecydowanie się zgadzam: 5Raczej się zgadzam: 8Raczej się nie zgadzam: 32Zdecydowanie się nie zgadzam: 48Trudno powiedzieć: 714. zestaw danych:Stwierdzenie: Polki i Polacy nie powinni wiązać się z osobami innej narodowościZdecydowanie się zgadzam: 3Raczej się zgadzam: 7Raczej się nie zgadzam: 37Zdecydowanie się nie zgadzam: 45Trudno powiedzieć: 8

W jakim stopniu zgadza się Pan(i) z następującymi stwierdzeniami?

  • stwierdzenie : Polska ziemia nie powinna być sprzedawana cudzoziemcom

    zdecydowanie_się_zgadzam : 49

    raczej_się_zgadzam : 27

    raczej_się_nie_zgadzam : 13

    zdecydowanie_się_nie_zgadzam : 5

    trudno_powiedzieć : 6

  • stwierdzenie : Polacy powinni zwracać uwagę na to, by kupować przede wszystkim produkty wytwarzane w kraju

    zdecydowanie_się_zgadzam : 37

    raczej_się_zgadzam : 39

    raczej_się_nie_zgadzam : 17

    zdecydowanie_się_nie_zgadzam : 2

    trudno_powiedzieć : 5

  • stwierdzenie : Naród polski był częściej krzywdzony w swoich dziejach niż inne narody

    zdecydowanie_się_zgadzam : 35

    raczej_się_zgadzam : 41

    raczej_się_nie_zgadzam : 12

    zdecydowanie_się_nie_zgadzam : 2

    trudno_powiedzieć : 10

  • stwierdzenie : Polacy mogą czuć się dumni ze swojej historii, bo postępowali bardziej szlachetnie niż inne narody

    zdecydowanie_się_zgadzam : 35

    raczej_się_zgadzam : 38

    raczej_się_nie_zgadzam : 13

    zdecydowanie_się_nie_zgadzam : 5

    trudno_powiedzieć : 9

  • stwierdzenie : Polacy mają więcej cech wartościowych niż inne narody

    zdecydowanie_się_zgadzam : 15

    raczej_się_zgadzam : 29

    raczej_się_nie_zgadzam : 26

    zdecydowanie_się_nie_zgadzam : 10

    trudno_powiedzieć : 20

  • stwierdzenie : W Polsce nie powinno się zatrudniać cudzoziemców, gdyż powoduje to wzrost bezrobocia wśród Polaków

    zdecydowanie_się_zgadzam : 15

    raczej_się_zgadzam : 28

    raczej_się_nie_zgadzam : 37

    zdecydowanie_się_nie_zgadzam : 12

    trudno_powiedzieć : 8

  • stwierdzenie : Trzeba popierać polskie władze na arenie międzynarodowej, nawet jeżeli nie zgadzamy się z ich działaniami

    zdecydowanie_się_zgadzam : 12

    raczej_się_zgadzam : 30

    raczej_się_nie_zgadzam : 28

    zdecydowanie_się_nie_zgadzam : 15

    trudno_powiedzieć : 15

  • stwierdzenie : Prawdziwy Polak powinien być katolikiem

    zdecydowanie_się_zgadzam : 17

    raczej_się_zgadzam : 21

    raczej_się_nie_zgadzam : 32

    zdecydowanie_się_nie_zgadzam : 20

    trudno_powiedzieć : 10

  • stwierdzenie : Homoseksualizm nie jest rzeczą normalną i nie wolno go tolerować

    zdecydowanie_się_zgadzam : 17

    raczej_się_zgadzam : 20

    raczej_się_nie_zgadzam : 28

    zdecydowanie_się_nie_zgadzam : 20

    trudno_powiedzieć : 15

  • stwierdzenie : Nie powinno się pozwalać na osiedlanie się na stałe cudzoziemców w Polsce

    zdecydowanie_się_zgadzam : 15

    raczej_się_zgadzam : 20

    raczej_się_nie_zgadzam : 37

    zdecydowanie_się_nie_zgadzam : 16

    trudno_powiedzieć : 12

  • stwierdzenie : Żydzi mają zbyt duży wpływ na sprawy naszego kraju

    zdecydowanie_się_zgadzam : 12

    raczej_się_zgadzam : 19

    raczej_się_nie_zgadzam : 24

    zdecydowanie_się_nie_zgadzam : 13

    trudno_powiedzieć : 32

  • stwierdzenie : Członkostwo w Unii Europejskiej jest zagrożeniem dla suwerenności Polski

    zdecydowanie_się_zgadzam : 5

    raczej_się_zgadzam : 12

    raczej_się_nie_zgadzam : 38

    zdecydowanie_się_nie_zgadzam : 27

    trudno_powiedzieć : 18

  • stwierdzenie : Kościół katolicki powinien mieć szczególny wpływ na prawa i przepisy obowiązujące w Polsce

    zdecydowanie_się_zgadzam : 5

    raczej_się_zgadzam : 8

    raczej_się_nie_zgadzam : 32

    zdecydowanie_się_nie_zgadzam : 48

    trudno_powiedzieć : 7

  • stwierdzenie : Polki i Polacy nie powinni wiązać się z osobami innej narodowości

    zdecydowanie_się_zgadzam : 3

    raczej_się_zgadzam : 7

    raczej_się_nie_zgadzam : 37

    zdecydowanie_się_nie_zgadzam : 45

    trudno_powiedzieć : 8

Oprac. na podst.: CBOS, Między patriotyzmema nacjonalizmem, Komunikat z badań nr 151/2016, cbos.pl [dostęp: 28.04.2020]
Źródło: Englishsquare>.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Polecenie 2

Przeanalizuj odpowiedzi statystycznych Polaków na pytania, które zadano im podczas badań opinii społecznej. Zastanów się, z czego może wynikać to, że tak wielu respondentów nie potrafi wskazać różnicy między nacjonalizmem a patriotyzmem.

RkLVnMVaN9l8S1
Wykres kołowy. Jaka jest, Pana(i) zdaniem, różnica między patriotyzmem a nacjonalizmem?. Lista elementów: Nie ma różnicy; niewielka różnica; Wartość: 3; Udział procentowy: 3%Przeciwieństwo; duża różnica – ogólnie; Wartość: 4; Udział procentowy: 4%Nacjonalizm jako patologia patriotyzmu; wypaczony patriotyzm; Wartość: 1; Udział procentowy: 1%Nacjonalizm jako radykalny patriotyzm; skrajny patriotyzm; fanatyzm; Wartość: 4; Udział procentowy: 4%Patriotyzm jako coś pozytywnego; nacjonalizm – negatywnego; Wartość: 22; Udział procentowy: 22%Odpowiedzi wskazujące na wyższość nacjonalizmu nad patriotyzmem; Wartość: 1; Udział procentowy: 1%Inne odpowiedzi wskazujące na różnicę między pojęciami – bez jednoznacznego wskazania wyższości jednego nad drugim; Wartość: 5; Udział procentowy: 5%Odpowiedzi uniemożliwiające wychwycenie rozumienia patriotyzmu i nacjonalizmu lub jednego z tych pojęć; Wartość: 4; Udział procentowy: 4%Odpowiedzi nie na temat; Wartość: 1; Udział procentowy: 1%Nie wiem; trudno powiedzieć; Wartość: 52; Udział procentowy: 52%Odmowa odpowiedzi; Wartość: 3; Udział procentowy: 3%

Jaka jest, Pana(i) zdaniem, różnica między patriotyzmem a nacjonalizmem?

  • Label : Nie ma różnicy; niewielka różnica

    Value : 3%

  • Label : Przeciwieństwo; duża różnica – ogólnie

    Value : 4%

  • Label : Nacjonalizm jako patologia patriotyzmu; wypaczony patriotyzm

    Value : 1%

  • Label : Nacjonalizm jako radykalny patriotyzm; skrajny patriotyzm; fanatyzm

    Value : 4%

  • Label : Patriotyzm jako coś pozytywnego; nacjonalizm – negatywnego

    Value : 22%

  • Label : Odpowiedzi wskazujące na wyższość nacjonalizmu nad patriotyzmem

    Value : 1%

  • Label : Inne odpowiedzi wskazujące na różnicę między pojęciami – bez jednoznacznego wskazania wyższości jednego nad drugim

    Value : 5%

  • Label : Odpowiedzi uniemożliwiające wychwycenie rozumienia patriotyzmu i nacjonalizmu lub jednego z tych pojęć

    Value : 4%

  • Label : Odpowiedzi nie na temat

    Value : 1%

  • Label : Nie wiem; trudno powiedzieć

    Value : 52%

  • Label : Odmowa odpowiedzi

    Value : 3%

Oprac. na podst.: CBOS, Między patriotyzmem a nacjonalizmem, Komunikat z badań nr 151/2016, cbos.pl [dostęp: 28.04.2020].
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Słownik

rasizm
rasizm

pogląd oparty na przekonaniu o nierównej wartości intelektualnej, biologicznej, społecznej ras ludzkich, łączący się z wiarą we wrodzoną wyższość jednej rasy nad innymi

szowinizm
szowinizm

skrajna postać nacjonalizmu, która jest bezkrytyczna wobec własnego narodu i jednocześnie wrogo nastawiona do innych narodów, uważanych za gorsze

Wprowadzenie
Film + Audiobook