Przeczytaj
Sektory gospodarki
Gospodarka to ogół działalności gospodarczej, która jest prowadzona w określonym regionie, kraju lub na świecie, polegającej na produkcji dóbr i usług w odpowiedzi na zapotrzebowanie ludności.
Gospodarka narodowa to całokształt działalności gospodarczej prowadzonej na terenie określonego kraju. Gospodarkę narodową można podzielić na pięć sektorów:
sektor I – rolnictwo, leśnictwo, rybołówstwo,
sektor II – przemysł wydobywczy, górnictwo, przetwórstwo i budownictwo,
sektor III – transport, handel, łączność, gospodarka mieszkaniowa i komunalna,
sektor IV – finanse, ubezpieczenia, obrót nieruchomościami, marketing i reklama,
sektor V – ochrona zdrowia, opieka społeczna, edukacja, badania naukowe, turystyka i rekreacja, administracja państwowa, wymiar sprawiedliwości, policja i wojsko.
Polska Klasyfikacja Działalności 2007 (PKD 2007)
W Polsce od 2008 r. funkcjonuje tzw. Polska Klasyfikacja Działalności (PKD), która została wprowadzona wraz Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 24 grudnia 2007 r. (Dz. U. 2007, nr 251, poz. 1885). Jest to ogólny, usystematyzowany i bardzo szczegółowy podział działalności społeczno‑gospodarczych, jakie realizują podmioty gospodarcze. Zakładając działalność gospodarczą, należy wybrać odpowiedni kod, w którym mieścić się będzie jej zakres. Klasyfikacja ta jest zgodna z klasyfikacjami w innych krajach, więc dzięki statystykom międzynarodowym możliwe jest ich porównanie.
W PKD zastosowano symbole, nazwy i szczegółowy zakres poszczególnych grup działalności gospodarczej na pięciu poziomach.
Najbardziej ogólnym jest podział na sekcje. Oznaczone są one wielkimi literami alfabetu od A do U (21 elementów), w tym sektor I (A), sektor II (B–E), sektor III (F–U).
Sekcje dzielą się na działy, które mają swój dwucyfrowy kod. Ich numeracja jest ciągła (nie zaczyna się od początku podczas przechodzenia do kolejnej sekcji). Łącznie jest ich 88.
Działy dzielą się na grupy, z których każda posiada swój trzycyfrowy kod. Dwie pierwsze cyfry stanowią numer działu, do których (po kropce) dodana jest trzecia cyfra. Numeracja cyfr znajdujących się po kropce zaczyna się od początku wraz z przejściem do nowego działu. W PKD są razem 272 grupy.
Po dodaniu czwartej cyfry na końcu numeru otrzymuje się kolejny poziom – klasę. Numeracja cyfr zaczyna się od początku w kolejnych działach. Łącznie w PKD istnieje ich 615. Do tego poziomu włącznie istnieje zbieżność z europejskimi klasyfikacjami.
Ostatni poziom (podklasę) wyznacza się poprzez dodanie kropki, a następnie wielkiej litery na końcu kodu mówiącego o klasie. Jeżeli nazwa podklasy jest identyczna jak nazwa klasy, wówczas literą tą jest Z. Obecnie występują 654 podklasy.
dział 01 - uprawy rolne, chów i hodowla zwierząt, łowiectwo, włączając działalność usługową
dział 02 - leśnictwo i pozyskiwanie drewna
dział 03 - rybactwo
, Sekcja B górnictwo i wydobywanie
dział 05 - wydobywanie węgla kamiennego i węgla brunatnego (lignitu)
dział 06 - górnictwo ropy naftowej i gazu ziemnego
dział 07 - górnictwo rud metali
dział 08 - pozostałe górnictwo i wydobywanie
dział 09 - działalność usługowa wspomagająca górnictwo i wydobywanie
, Sekcja C przetwórstwo przemysłowe
dział 10 - produkcja artykułów spożywczych
dział 11 - produkcja napojów
dział 12 - produkcja wyrobów tytoniowych
dział 13 - produkcja wyrobów tekstylnych
dział 14 - produkcja odzieży
dział 15 - produkcja skór i wyrobów ze skór wyprawionych
dział 16 - produkcja wyrobów z drewna oraz korka, z wyłączeniem mebli; produkcja wyrobów ze słomy i materiałów używanych do wyplatania
dział 17 - produkcja papieru i wyrobów z papieru
dział 18 - poligrafia i reprodukcja zapisanych nośników informacji
dział 19 - wytwarzanie i przetwarzanie koksu i produktów rafinacji ropy naftowej
dział 20 - produkcja chemikaliów i wyrobów chemicznych
dział 21 - produkcja podstawowych substancji farmaceutycznych oraz leków i pozostałych wyrobów farmaceutycznych
dział 22 - produkcja wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych
dział 23 - produkcja wyrobów z pozostałych mineralnych surowców niemetalicznych
dział 24 - produkcja mebli
dział 25 - produkcja metalowych wyrobów gotowych, z wyłączeniem maszyn i urządzeń
dział 26 - produkcja komputerów, wyrobów elektronicznych i optycznych
dział 27 - produkcja urządzeń elektrycznych
dział 28 - produkcja maszyn i urządzeń, gdzie indziej niesklasyfikowana
dział 29 - produkcja pojazdów samochodowych, przyczep i naczep, z wyłączeniem motocykli
dział 30 - produkcja pozostałego sprzętu transportowego
dział 31 - produkcja mebli
dział 32 - pozostała produkcja wyrobów
dział 33 - naprawa, konserwacja i instalowanie maszyn i urządzeń
, Sekcja D wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych
dział 35 - wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych, Sekcja E dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność związana z rekultywacją
dział 36 - pobór, uzdatnianie i dostarczanie wody
dział 37 - odprowadzanie i oczyszczanie ścieków
dział 38 - działalność związana ze zbieraniem, przetwarzaniem i unieszkodliwianiem odpadów; odzysk surowców
dział 39 - działalność związana z rekultywacją i pozostała działalność usługowa związana z gospodarką odpadami
, Sekcja F budownictwo
dział 41 - roboty budowlane związane ze wznoszeniem budynków
dział 42 - roboty związane z budową obiektów inżynierii lądowej i wodnej
dział 43 - roboty budowlane specjalistyczne
, Sekcja G handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle
dział 45 - handel hurtowy i detaliczny pojazdami samochodowymi; naprawa pojazdów samochodowych
dział 46 - handel hurtowy, z wyłączeniem handlu pojazdami samochodowymi
dział 47 - handel detaliczny, z wyłączeniem handlu detalicznego pojazdami samochodowymi
, Sekcja H transport i gospodarka magazynowa
dział 49 - transport lądowy oraz transport rurociągowy
dział 50 - transport wodny
dział 51 - transport lotniczy
dział 52 - magazynowanie i działalność usługowa wspomagająca transport
dział 53 - działalność pocztowa i kurierska
, Sekcja I działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi
dział 55 - zakwaterowanie
dział 56 - działalność usługowa związana z wyżywieniem
, Sekcja J informacja i komunikacja
dział 58 - działalność wydawnicza
dział 59 - działalność związana z produkcją filmów, nagrań wideo, programów telewizyjnych, nagrań dźwiękowych i muzycznych
dział 60 - nadawanie programów ogólnodostępnych i abonamentowych
dział 61 - telekomunikacja
dział 62 - działalność związana z oprogramowaniem i doradztwem w zakresie informatyki oraz działalność powiązana
dział 63 - działalność usługowa w zakresie informacji
, Sekcja K działalność finansowa i ubezpieczeniowa
dział 64 - finansowa działalność usługowa, z wyłączeniem ubezpieczeń i funduszów emerytalnych
dział 65 - ubezpieczenia, reasekuracja oraz fundusze emerytalne, z wyłączeniem obowiązkowego ubezpieczenia społecznego
dział 66 - działalność wspomagająca usługi finansowe oraz ubezpieczenia i fundusze emerytalne
, Sekcja L działalność związana z obsługą rynku nieruchomości dział 68 - działalność związana z obsługą rynku nieruchomości, Sekcja M działalność profesjonalna, naukowa i techniczna
dział 69 - działalność prawnicza, rachunkowo - księgowa i doradztwo podatkowe
dział 70 - działalność firm centralnych (head offices); doradztwo związane z zarządzaniem
dział 71 - działalność w zakresie architektury i inżynierii; badania i analizy techniczne
dział 72 - badania naukowe i prace rozwojowe
dział 73 - reklama, badanie rynku i opinii publicznej
dział 74 - pozostała działalność profesjonalna, naukowa i techniczna
dział 75 - działalność weterynaryjna
, Sekcja N działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca
dział 77 - wynajem i dzierżawa
dział 78 - działalność związana z zatrudnieniem
dział 79 - działalność organizatorów turystyki, pośredników i agentów turystycznych oraz pozostała działalność usługowa w zakresie rezerwacji i działalności z nią związane
dział 80 - działalność detektywistyczna i ochroniarska
dział 81 - działalność usługowa związana z utrzymaniem porządku w budynkach i zagospodarowaniem terenów zieleni
dział 82 - działalność związana z administracyjną obsługą biura i pozostała działalność wspomagająca prowadzenie działalności gospodarczej
, Sekcja O administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe zabezpieczenia społeczne
dział 84 - administracja publiczna oraz polityka gospodarcza i społeczna, Sekcja P edukacja
dział 85 - edukacja, Sekcja Q opieka zdrowotna i pomoc społeczna
dział 86 - opieka zdrowotna
dział 87 - pomoc społeczna z zakwaterowaniem
dział 88 - pomoc społeczna bez zakwaterowania
, Sekcja R działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją
dział 90 - działalność twórcza związana z kulturą i rozrywką
dział 91 - działalność bibliotek, archiwów, muzeów oraz pozostała działalność związana z kulturą
dział 92 - działalność związana z grami losowymi i zakładami wzajemnymi
dział 93 - działalność sportowa, rozrywkowa i rekreacyjna
, Sekcja S pozostała działalność usługowa
dział 94 - działalność organizacji członkowskich
dział 95 - naprawa i konserwacja komputerów i artykułów użytku osobistego i domowego
dział 96 - pozostała indywidualna działalność usługowa
, Sekcja T gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników; gospodarstwa domowe produkujące wyroby i świadczące usługi na własne potrzeby
dział 97 - gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników
dział 98 - gospodarstwa domowe produkujące wyroby i świadczące usługi na własne potrzeby, Sekcja U organizacje i zespoły eksterytorialne
dział 99 - organizacje i zespoły eksterytorialne
Szczegółową klasyfikację można sprawdzić m.in. na stronie: biznes.gov.
Przykład
Działalność bibliotek: R 91.01.A
sekcja: R – działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją,
dział: 91 – działalność bibliotek, archiwów, muzeów oraz pozostała działalność związana z kulturą,
grupa: 91.0 - działalność bibliotek, archiwów, muzeów oraz pozostała działalność związana z kulturą,
klasa: 91.01 – działalność bibliotek i archiwów,
podklasa: 91.03.A – działalność bibliotek.
Zastosowanie PKD 2007
Klasyfikacja podmiotów gospodarczych dla potrzeb krajowego urzędowego rejestru podmiotów gospodarki narodowej REGON.
Analizy ekonomiczne dla kraju, np. obrazowanie struktury gospodarki narodowej pod kątem struktury zatrudnienia, PKB, opracowywania bilansów gospodarki narodowej.
Możliwość porównania różnych wskaźników z innymi krajami.
Koncepcja trójsektorowa
Mimo że koncepcja trójsektorowej struktury gospodarczej, jej zmian i prawidłowości rozwoju sektorów (teoria trzech sektorów gospodarki) powstała w latach 30. XX w., nadal pozostaje podstawowym sposobem klasyfikacji działalności gospodarczej na świecie.
Sektor pierwszy zajmuje się dostarczaniem nieprzetworzonych dóbr służących innym sektorom jako podstawa ich działalności – obejmuje rolnictwo (czyli uprawę roślin i chów zwierząt), leśnictwo, rybołówstwo i rybactwo. Często dla uproszczenia sektor I jest nazywany sektorem rolniczym.
Sektor drugi obejmuje przemysł wydobywczy, przetwórczy i budownictwo. Często dla uproszczenia sektor II jest nazywany sektorem przemysłowym. Razem z sektorem pierwszym stanowi strefę wytwórczą.
Z kolei sektor trzeci obejmuje sferę szeroko rozumianych usług, czyli świadczeń na rzecz innych osób i służących zaspokajaniu ich potrzeb. Jest nazywany sektorem usługowym.
Trójelementowy podział gospodarki bywa modyfikowany, zwykle poprzez zastąpienie sektora usług przez mniejsze jego składowe. Obecnie – w ramach sektora usługowego – wyróżnia się także sektor czwarty (sektor wiedzy), stanowiący obszar usług polegających na dostarczaniu zaawansowanej informacji, oraz sektor piąty, będący obszarem aktywności gospodarczej podejmowanej w innym celu niż osiąganie zysku. Rolnictwo oraz przemysł również obejmują działalności usługowe. Sektor III ogranicza się w tym ujęciu do podstawowych usług materialnych, nastawionych głównie na osiąganie zysku. Podział gospodarki na sektory z uwzględnieniem szczegółowego podziału usług przedstawia poniższa rycina.
Prawidłowości w zakresie zmiany roli sektorów gospodarki a fazy rozwoju cywilizacyjnego
W wyniku rozwoju cywilizacyjnego zmianie ulega znaczenie poszczególnych sektorów gospodarki. Wyraża się to w zmianach w strukturze tworzenia PKBstrukturze tworzenia PKB czy strukturze zatrudnienia.strukturze zatrudnienia.
Wyróżnić można następujące prawidłowości w zakresie zmiany roli sektorów gospodarki:
spadek udziału rolnictwa w strukturze tworzenia PKB czy strukturze pracujących wraz z rozwojem cywilizacyjnym,
wzrost udziału usług w strukturze tworzenia PKB czy strukturze pracujących wraz z rozwojem cywilizacyjnym,
początkowy wzrost, a następnie spadek udziału przemysłu w strukturze tworzenia PKB czy strukturze pracujących wraz z rozwojem cywilizacyjnym.
Sprawdź, o czym mówi prawo Petty’ego i jaki ma wpływ na sektor usług.
Na podstawie powyższych prawidłowości wyróżnia się trzy fazy rozwoju cywilizacyjnego.
Faza | Sektor gospodarki o dominującej roli | Przykłady państw |
preindustrialna (przedprzemysłowa) | rolnictwo | słabo rozwinięte gospodarczo, często nieposiadające złóż surowców mineralnych i będące dawnymi koloniami, np. kraje Afryki Subsaharyjskiej, Azji Południowej, Oceanii; w fazie tej kraje Europy czy USA znajdowały się przed rewolucją przemysłową (1. połowa XIX w.) |
industrialna (przemysłowa) | rolnictwo (w początkowej części fazy) oraz przemysł i usługi (w końcowej części fazy) i przemysł (w środkowej części fazy), | średnio rozwinięte gospodarczo, np. Azji Południowo‑Wschodniej (Chiny czy Wietnam), Azji Południowo‑Zachodniej (kraje naftowe), większość krajów Ameryki Łacińskiej, niektóre kraje Europy (np. Białoruś) |
postindustrialna (poprzemysłowa) | usługi | wysoko rozwinięte gospodarczo, np. większość krajów europejskich, kraje Ameryki Północnej, Japonia, Korea Południowa, Australia, niektóre kraje Ameryki Południowej (np. Argentyna i Urugwaj), niektóre kraje Azji Południowo‑Wschodniej (tzw. azjatyckie tygrysy, np. Indonezja, Malezja, Tajlandia); małe, biedne, często wyspiarskie kraje o dużym znaczeniu turystyki, w których nastąpił przeskok z fazy przedindustrialnej do fazy postindustrialnej, np. Bahamy, Antigua i Barbuda |
Faza informacyjna
Coraz częściej wyróżnia się fazę informacyjną (jako etap fazy postindustrialnej). Państwa będące w tej fazie odznaczają się wzrostem znaczenia usług zaawansowanych, związanych ze zdobywaniem, gromadzeniem i dostarczaniem informacji (np. usługi edukacyjne, finansowe, doradcze, informatyczne, reklamowe). Ich odbiorcami są z reguły przedsiębiorstwa i instytucje, rzadziej osoby prywatne.
Dlaczego znaczenie sektorów gospodarki ulega zmianie?
Istnieje wiele przyczyn zmian znaczenia sektorów gospodarki.
- Nazwa kategorii: Przyczyny zmian znaczenia sektorów gospodarki
- Nazwa kategorii: postęp cywilizacyjny
- Nazwa kategorii: rozwój technologiczny
- Nazwa kategorii: wzrost zamożności ludności Koniec elementów należących do kategorii Przyczyny zmian znaczenia sektorów gospodarki
- Elementy należące do kategorii Przyczyny zmian znaczenia sektorów gospodarki
W wyniku industrializacji w krajach słabo rozwiniętych zaczyna rozwijać się przemysł – przejawia się to we wzroście jego udziału w strukturze zatrudnienia i strukturze PKB. Wpływa to na wzrost poziomu rozwoju gospodarczego – kraje te są klasyfikowane wówczas jako średnio rozwinięte. Postępujący rozwój technologiczny i cywilizacyjny, w tym mechanizacja, sprawiają, że coraz mniej prac w rolnictwie i przemyśle muszą wykonywać ludzie. Dlatego też w krajach wysoko rozwiniętych zmniejsza się rola strefy wytwórczej (lecz rośnie znaczenie przemysłu zaawansowanych technologii), a zwiększa się rola strefy usług. Chociaż część usług może być zautomatyzowana, to jednak wiele z nich musi wykonywać człowiek. Istotnym czynnikiem wpływającym również na wzrost znaczenia usług jest zwiększanie się dochodów ludzi, którzy są zainteresowani korzystaniem z coraz większego wachlarza usług, w tym bardziej zaawansowanych.
Przeanalizuj poniższy wykres, a następnie scharakteryzuj zmiany w strukturze tworzenia PKB w USA od 1839 r. Wyjaśnij ich przyczyny. Wskaż na wykresie kolejne fazy rozwoju cywilizacyjnego.
Przeanalizuj opis poniższego wykresu, a następnie scharakteryzuj zmiany w strukturze tworzenia PKB w USA od 1839 r. Wyjaśnij ich przyczyny. Wskaż na wykresie kolejne fazy rozwoju cywilizacyjnego.
Słownik
procentowy udział wartości dóbr i usług wyprodukowanych lub wyświadczonych w poszczególnych sektorach gospodarki
procentowy udział ludności pracującej w poszczególnych sektorach gospodarki